Onze gemeente heeft een aantal plaatsingsplangesprekken gevoerd voor de uitrol van 5G. Nu we geschikte locaties hebben gevonden voor antenne-installaties, wil een telecombedrijf graag op een van deze plekken een antenne van 7 meter plaatsen. Waar moet onze gemeente rekening mee houden?
Antwoord in het kort
Twee onderdelen in het bijzonder zijn voor gemeenten belangrijk in de uitrol van 5G: de voorbereidingstijd voor de plaatsing van de 5G-antenne en de verlening van een omgevingsvergunning. Voor de voorbereidingstijd geldt dat de gemeente in gesprek moet gaan met mobiele operators over mogelijke locaties voor de antenne. De gemeente maakt hierbij de lokale afweging tussen het ruimtelijk belang en het belang van digitale connectiviteit in de omgeving. Antennes die hoger zijn dan 5 meter kunnen slechts na de verlening van een omgevingsvergunning worden geplaatst. De gemeente zal vervolgens de aanvraag van de vergunning checken, beoordelen en ten slotte publiceren. Een eventueel bezwaar wordt in behandeling genomen. Het opstellen van lokaal antennebeleid kan nuttig zijn bij de beoordeling van de vergunning. Ten slotte ziet de gemeente toe op een goede ruimtelijke ordening als de antenne eenmaal wordt geplaatst.
Waarom 5G?
Het (mobiele) dataverbruik in Nederland en in Europa stijgt hard, in de landbouwsector wordt bijvoorbeeld steeds vaker gebruik gemaakt van drones. Daarnaast is een toename te zien in nieuwe technieken zoals zelfrijdende auto’s. Door de toename en intensiteit van het dataverbruik is er een snel, stabiel en betrouwbaar netwerk nodig. 5G kan hierbij een oplossing bieden, omdat de capaciteit van een 5G-netwerk groter is dan dat van een 4G-netwerk. Dat betekent dat veel meer data kunnen worden verzonden tussen apparaten, deze apparaten sneller kunnen communiceren en hierdoor meer toepassingen ondersteund kunnen worden. Het Antennebureau van de Rijksoverheid heeft de verschillen tussen 4G en 5G in een factsheet gepubliceerd.
Voorbereiding plaatsing
Uit de Impactanalyse antenne- en vergunningenbeleid rond de uitrol van 5G van de Rijksoverheid en de VNG, blijkt dat gemeenten een lange voorbereidingstijd ervaren in het vooroverleg en het vinden van een geschikte locatie. Denk hierbij aan berekeningen voor mogelijke veldsterkte of communicatie met inwoners via informatiebijeenkomsten voor de plaatsing van een eventuele zendmast. Deze fase duurt over het algemeen langer dan de vergunningverlening zelf.
Iedere gemeente dient uiteindelijk te zorgen voor voldoende opstelpunten om de dienstverlening van de mobiele operators te waarborgen. Als een MNO samen met de gemeente geschikte locaties heeft gevonden en overeenstemming heeft bereikt met de eigenaar, kan de volgende stap voor vergunningverlening plaatsvinden.
Vergunningverlening
Rond de planning van de antenne-installatie gaat de MNO na of de antenne vergunningsplichtig is, zoals in deze casus het geval is. Meestal gaat het om een vrijstaande mast die de MNO zelf moet bouwen. Let op: de aanvraag voor antenneplaatsing staat los van de aanvraag voor leidingen en kabels van antenne-installatie.
De MNO vraagt een omgevingsvergunning aan. De gemeente moet uiteindelijk de aanvraag van deze vergunning checken en beoordelen. Ook kan de gemeente tijdens de beoordeling andere eisen stellen zoals het opleggen van gedeeld gebruik van netwerkelementen. De voorwaarden en omstandigheden waaronder dit kan, staan in de Telecommunicatiewet. Hier staan ook andere regels over het frequentiebeleid en het delen van antenne-opstelpunten rond de uitrol van 5G. Op 16 februari 2022 is deze wet gewijzigd. Een van de wijzigingen is dat een provider of mastbeheerder een verzoek kan indienen voor medegebruik van gemeentelijke infrastructuur.
Vervolgens publiceert de gemeente het besluit van de antenne-installatie. Belanghebbenden moeten daarnaast de ruimte krijgen om bezwaar te kunnen maken. Indien er bezwaar wordt ingediend, behandelt de gemeente ten slotte het bezwaar.
Omgevingswet en 5G
Met de verwachtte Omgevingswet wil de overheid de regels voor ruimtelijke ontwikkeling vereenvoudigen. De wet dient daarmee voor een goede balans te zorgen tussen het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving. De Omgevingswet moet het bijvoorbeeld makkelijk maken om bouwprojecten zoals antenne-installaties te starten. Dit zal ook veel impact hebben op de uitrol van 5G: het proces zal een stuk sneller gaan doordat het bijvoorbeeld eenvoudiger wordt om een aanvraag voor een vergunning in te dienen.
De Omgevingswet stelt participatie centraal. Dit betekent dat het voorgesprek met alle belanghebbenden over het lokaal antennebeleid al bij het opstellen van de omgevingsvisie van de gemeente plaatsvindt. Deze gesprekken kunnen bijdragen aan een hogere bewustwording en versnelling van het proces. Bovendien geeft het mogelijkheden om aan te haken bij lopende programma’s en de benodigde digitale infrastructuur voor 5G op te nemen.
De inwerkingtreding van de Omgevingswet staat vooralsnog gepland op 1 januari 2023. Kenniscentrum Europa decentraal houdt eventuele wijziging hiervan in de gaten en zal decentrale overheden tijdig informeren.
Gemeentelijke antennebeleid
Met een lokaal antennebeleid – via een nota, afwijkingenbeleid of omgevingsplan – bepaalt de gemeente het ruimtelijk beleid voor omgevingsvergunningplichtige zendmasten.
Het opstellen van dergelijk beleid kan voor de gemeente dus zowel in de voorbereidingstijd als voor de beoordeling van de omgevingsvergunning nuttig zijn. De gemeente is namelijk vrij in het bepalen van het ruimtelijk beleid voor het plaatsen van antennes die hoger zijn dan 5 meter. In het antennebeleid kan de gemeente rekening houden met de omgevingsvisie en hoe dit zich verhoudt tot de digitale infrastructuur. Hierin kan de gemeente bovendien de juiste lokale afweging maken tussen het ruimtelijk belang en het belang van digitale connectiviteit in de omgeving. Daarnaast kunnen andere belangrijke onderdelen aan bod komen zoals economische ontwikkeling en stedenbouw in de omgeving.
Het opstellen van een lokaal antennebeleid kan tevens bijdragen aan de communicatie en het verwachtingsmanagement naar de betrokkenen rond de plaatsing van antenne-installaties. De gemeente kan hierin bijvoorbeeld voldoende ruimte voor opstelpunten voor antennes aanwijzen en naar telecombedrijven communiceren onder welke voorwaarden zij antennes mogen plaatsen. Ook kunnen burgers op deze manier begrijpen wat ze kunnen verwachten van antenne-installaties in de omgeving. Op de website van het antennebureau is een document beschikbaar gesteld die gemeenten kunnen gebruiken om vragen van burgers te beantwoorden en andere instellingen die zich zorgen maken over 5G-antenne-installaties.
Verder heeft de Rijksoverheid een voorbeeldnota voor lokaal antennebeleid gepubliceerd die de gemeente kan gebruiken bij het invullen van het gemeentelijke beleid. De nota houdt rekening met (nieuwe) Europese regels en de verwachte Omgevingswet.
Registratie antenne en toezicht
Als de MNO toestemming heeft gekregen van de gemeente om de antenne te plaatsen, moet de antenne-installatie worden opgenomen in het Antenneregister. De MNO is zelf verantwoordelijk voor de registratie van de antenne in het Antenneregister van Agentschap Telecom. In het online register staan de antennes per gemeente aangegeven.
De rolverdeling bij het toezichthouden is verdeeld tussen de gemeente en het Agentschap Telecom. De gemeente ziet toe op een goede ruimtelijke ordening bij de plaatsing van antennes. Agentschap Telecom ziet toe op de blootstellingslimieten en het Antenneregister.
Conclusie
De gemeente kan het volgende stappenplan volgen wanneer het een aanvraag ontvangt voor het plaatsen van een 7 meter hoge 5G-antenne:
Stap 1) voorbereidingstijd:
- De gemeente gaat in gesprek met de mobiele operator over mogelijke locaties voor de 5G-antenne;
- De gemeente maakt een afweging tussen het ruimtelijke belang en het belang van de digitale connectiviteit;
Stap 2) verlening van de omgevingsvergunning:
- De gemeente checkt en beoordeelt de aanvraag. Het kan daarnaast aanvullende eisen, zoals gedeeld gebruik, opleggen.
- De gemeente behandelt een eventueel bezwaar;
- De gemeente ziet toe op een goede ruimtelijke ordening.
Meer informatie
5G, Kenniscentrum Europa decentraal
Impactanalyse antenne en vergunningen, Rijksoverheid
Informatie voor gemeenten, Antennebureau
