Onze gemeente wil gebruikmaken van het DAEB-vrijstellingsbesluit en dient daarvoor een aanwijzingsbesluit te nemen. Waar moet zo’n besluit aan voldoen en welke mogelijkheden zijn er om een dergelijk besluit vorm te geven?
Antwoord in het kort
Een aanwijzingsbesluit (ook wel toewijzingsbesluit genoemd) is in beginsel vormvrij en kan op meerdere manieren worden vastgesteld. Wel moet in dit besluit worden vastgelegd waar de dienst uit bestaat, wat het toepassingsbereik ervan is en onder welke voorwaarden de dienst uitgevoerd zal worden. Met andere woorden, in het aanwijzingsbesluit worden de verplichtingen vastgelegd van zowel de onderneming die de DAEB uitvoert als van de overheid die de DAEB oplegt.
Voorwaarden DAEB-vrijstellingsbesluit
Steun die wordt verleend met inachtneming van de voorwaarden uit het DAEB-vrijstellingsbesluit moet verenigbaar zijn met de interne markt. In dat geval is er namelijk geen sprake van onrechtmatig verleende staatssteun. Om van het DAEB-vrijstellingsbesluit gebruik te kunnen maken moet er allereerst sprake zijn van een algemeen economisch belang en marktfalen. Daarnaast dient de onderneming die de DAEB gaat uitvoeren, door middel van een aanwijzingsbesluit belast te worden met de DAEB-taken. Dit wordt ook wel het toewijzingsbesluit genoemd. Zonder een specifieke aanwijzing van de DAEB-taken door de overheid kan een onderneming geen compensatiesteun verleend krijgen voor de te verrichten publieke diensten.
In artikel 4 van het vrijstellingsbesluit staat welke gegevens in het aanwijzingsbesluit moeten worden opgenomen.
Artikel 4
Belasten met het beheer van een dienst van algemeen economisch belang
De onderneming wordt met het beheer van de dienst van algemeen economisch belang belast door middel van één of meer besluiten, waarvan de vorm door elke lidstaat kan worden bepaald. In dat besluit of in die besluiten wordt met name vermeld:
- de inhoud en de duur van de openbaredienstverplichtingen;
- de betrokken onderneming en, in voorkomend geval, het betrokken grondgebied;
- de aard van alle uitsluitende of bijzondere rechten die de onderneming door het toewijzende overheidsorgaan zijn verleend;
- een beschrijving van het compensatiemechanisme en de parameters voor berekening, monitoring en herziening van de compensatie;
- de regelingen om eventuele overcompensatie te vermijden en terug te vorderen, en
- een verwijzing naar dit besluit.
Aanwijzingsbesluit of toewijzingsbesluit?
In haar DAEB-gids uit 2013 geeft de Europese Commissie aan dat decentrale overheden die een DAEB willen aanwijzen en financieren hier een bestuursrechtelijke grondslag voor nodig hebben. De Commissie legt vervolgens uit dat het aanwijzings- of toewijzingsbesluit overeen kan komen met de rechtsgrondslag die de gemeente kiest om de DAEB aan te wijzen en te financieren. Het besluit kan zowel de de benaming ‘toewijzingsbesluit’ als ‘aanwijzingsbesluit’ hebben.
De (decentrale) overheid dient in het aanwijzingsbesluit wel bepaalde zaken te vermelden. Onder andere het volgende moet worden vastgelegd: de precieze aard en duur van de DAEB, de parameters voor berekening, controle en herziening van compensatie en garanties om overcompensatie te voorkomen en terug te betalen.
Vorm aanwijzingsbesluit
Een aanwijzingsbesluit is in beginsel vormvrij. De Europese Commissie laat lidstaten en daarmee gemeenten vrij om zelf de vorm van het DAEB-aanwijzingsbesluit te bepalen. De Commissie stelt wel als voorwaarde dat het aanwijzingsbesluit in de nationale rechtsorde van de betrokken lidstaat een ‘dwingend juridisch karakter’ moet hebben. Dat wil zeggen dat partijen niet de mogelijkheid mogen hebben om bij overeenkomst af te wijken van hetgeen is vastgelegd in het aanwijzingsbesluit. Een overheid mag kiezen voor de bestuursrechtelijke- of de privaatrechtelijke weg. Voorbeelden van verschijningsvormen van aanwijzingsbesluiten zijn:
- alle soorten besluiten en bestuursreglementen van gemeenten;
- een subsidiebesluit op basis van de subsidietitel van de Awb;
- nationale wet- en regelgeving;
- concessieovereenkomsten;
- uitvoeringsconvenanten tussen de centrale en decentrale overheid;
- een alleenrecht;
- prestatiecontracten.
Bovenstaande lijst is niet uitputtend. Overheden moeten de DAEB-taak en de uitvoering van de DAEB op een bestuursrechtelijke grondslag vastleggen, maar zijn vrij in de keuze welk instrument zij gebruiken. In de decentrale praktijk wordt vaak een goedkeuringsbesluit van het college van B&W of Gedeputeerde Staten als een aanwijzingsbesluit gebruikt. Ook kunnen overheden gezamenlijk een DAEB aanwijzen.
Meerdere overheden
Zoals aangegeven bestaat er uit oogpunt van de staatssteunregels geen standaard aanwijzingsbesluit. Dit soort besluiten dient te worden aangepast aan het nationale recht van de betrokken lidstaat. De vraag of een aanwijzingsbesluit dat door een penvoerende overheid (bijvoorbeeld een regio) wordt vastgesteld ook voor andere overheidsinstanties (zoals gemeenten of andere regio’s) geldt, is dus een kwestie van nationaal recht.
Voorbeelden van besluiten die een “toewijzingsbesluit” in de zin van het DAEB-pakket kunnen zijn wanneer een dienst van algemeen belang of een DAEB door meerdere overheidsinstanties wordt medegefinancierd, zijn:
- een besluit van regio X tot aanwijzing van een DAEB dat nadien ook wordt goedgekeurd door gemeente Y via een besluit van de gemeenteraad. Het goedkeuringsbesluit van gemeente Y kan dan ook als toewijzingsbesluit voor gemeente Y gelden;
- een toewijzingsbesluit voor een DAEB dat gezamenlijk wordt vastgesteld en goedgekeurd door bijvoorbeeld een regio, een provincie en een gemeente, of bijvoorbeeld tussen twee gemeenten en twee regio’s, en dat door meerdere specifieke dienstverrichters moet worden verricht in de regio/provincie/gemeenten.
Bron:
DAEB Gids, Europese Commissie, 2013
Meer informatie:
Handreiking Diensten van Algemeen Economisch Belang, Kenniscentrum Europa Decentraal
DAEB en Staatssteun, Diensten van Algemeen Belang, Kenniscentrum Europa Decentraal
Helpdesk Kenniscentrum Europa Decentraal
