Op 21 februari 2024 heeft de Europese Commissie de tussentijdse evaluatie van de herstel- en veerkrachtfaciliteit (HVF) gepresenteerd. Dit is het Europese financieringsprogramma van 800 miljard euro, dat een belangrijk onderdeel vormt van het herstelplan NextGenerationEU.
Het doel van dit programma is om lidstaten te ondersteunen bij het herstellen van de economische gevolgen van de COVID-19 pandemie en tegelijkertijd hun weerbaarheid tegen toekomstige verstoringen te vergroten. Het is ook bedoeld om onze economieën en samenlevingen beter bestendig te maken voor de toekomst. Daarom zet het HVF in op verduurzaming, digitalisering en concurrentievermogen.
De tussentijdse evaluatie laat zien dat er in de afgelopen drie jaar vele projecten zijn opgestart en dat de lidstaten zich inzetten om het HVF goed in te zetten.
Met de hulp van de HVF is in Nederland bijvoorbeeld de woningbouwimpuls opgezet. Hiermee worden gemeenten ondersteund met het bouwen van meer dan 100.000 woningen die beter bestand zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen.
Tussentijdse evaluatie
De evaluatie laat zien dat het HVF in veel opzichten succesvol van start is gegaan. Doordat het snel tot stand kwam, waren de lidstaten instaat de middelen al tijdens de pandemie in te zetten. Dit hielp met het verzachten van de economische gevolgen van de crisis. Het fonds heeft ook van begin af aan ingezet op de lange duur. Door te investeren in het hervormen van de veerkracht van de Europese economie, zijn de lidstaten beter bestand tegen toekomstige crises.
Ondanks deze positieve ontwikkelingen, wijst de tussentijdse evaluatie ook op verbeterpunten. De evaluatie benadrukt het belang om decentrale overheden te betrekken bij het opstellen en uitvoeren van de plannen. Nationale overheden hebben deze connectie nodig om inzicht te krijgen in lokale prioriteiten en behoeftes.
Daarnaast wijst de evaluatie op het risico dat relatief arme regio’s verder achteroplopen doordat zij niet de capaciteit en financiële ruimte hebben om voldoende gebruik te maken van het geld uit het HVF. Nationale overheden zouden niet toereikend rekening hebben gehouden met dit risico, waardoor zij ook zelf financieel moeten bijspringen.
Nederlandse herstel- en veerkrachtplan
Om aanspraak te maken op de middelen moet elke lidstaat een herstel- en veerkrachtplan (HVP) indienen bij de Europese Commissie ter goedkeuring. In het Nederlandse HVP staan 53 maatregelen, waarvan 25 hervormingen en 28 investeringen.
Het kabinet gebruikt 55% van de subsidie voor de groene transitie en 26% voor digitaliseringsambities. Het plan zou ervoor moeten zorgen dat Nederland duurzamer en veerkrachtiger wordt en beter voorbereid is op de uitdagingen en kansen die met de groene en digitale transities gepaard gaan.
De maatregelen in het Nederlandse HVP zijn gebaseerd op 6 pijlers:
- Het bevorderen van de groene transitie.
- Het versnellen van de digitale transformatie.
- Het verbeteren van de woningmarkt en het verduurzamen van de gebouwde omgeving.
- Het versterken van de arbeidsmarkt, pensioen en toekomstgericht onderwijs.
- Het versterken van de publieke gezondheidssector en de pandemieparaatheid.
- Het aanpakken van agressieve belastingplanning en witwassen.
De groene transitie is de belangrijkste prioriteit van het Nederlandse plan. De getroffen maatregelen zullen naar verwachting bijdragen aan de Nederlandse doelstellingen op het gebied van energie en het verminderen van de CO2-uitstoot. Ook zijn het belangrijke stappen op weg naar klimaatneutraliteit in 2050. Dit akkoord is opgenomen in het Klimaatverdrag van Parijs.
Decentrale relevantie
Het is belangrijk dat decentrale overheden goed betrokken worden bij de uitvoering van de hervormingen en investeringen die in het herstelplan zijn opgenomen. Gemeenten, provincies en waterschappen staan voor grote maatschappelijke uitdagingen, zoals de krapte op de woningmarkt, de stikstofproblematiek en de klimaat- en digitaliseringstransitie.
Gemeenten zijn bijvoorbeeld verantwoordelijk om de woningbouw en woningbouwplannen zo goed mogelijk in te passen in de omgeving en te voldoen aan alle gestelde voorwaarden. Ook gaan de provincies en gemeenten er samen over hoe veel nieuwe woningen er in een bepaalde gemeente gebouwd mogen worden. De HVF kan er voor zorgen dat gemeenten een bijdrage ontvangen om een aantal van de bijkomende kosten mee te dekken.
Bronnen
Persbericht, Europese Commissie
Mid-term evaluation of the RRF, Europese Commissie
Netherlands’ Recovery and Resilience Plan, Europese Commissie
