Waterschappen verzamelen en verstrekken verschillende ruimtelijke gegevens, bijvoorbeeld data over oppervlaktewater in verband met de Kaderrichtlijn Water. In welke gevallen moeten wij bij ons waterschap aan de verplichtingen van de INSPIRE-richtlijn voldoen?
Antwoord in het kort
Een waterschap dient de ruimtelijke gegevens die worden verzameld voor de Kaderrichtlijn Water (KRW) in overeenstemming met de INSPIRE-richtlijn en de Implementatiewet EG-richtlijn infrastructuur ruimtelijke informatie op te slaan en te verstrekken. De gegevens moeten in een type systeem worden opgeslagen dat uitwisseling van deze gegevens op Europees niveau mogelijk maakt. Uit de INSPIRE-richtlijn en de Nederlandse implementatiewet vloeit voort dat deze werkwijze geldt voor alle ruimtelijke gegevens die op grond van een wettelijke plicht worden verzameld. De Nederlandse implementatie van de KRW legt deze wettelijke verplichting om gegevens te verzamelen op aan de waterschappen.
INSPIRE-richtlijn
In 2007 werd de Europese INSPIRE-richtlijn (Richtlijn 2007/2/EG) gepubliceerd om een gezamenlijke Europese infrastructuur voor ruimtelijke informatie op te richten. Het achterliggende doel is een hogere kwaliteit van Europese milieuregelgeving en een betere afstemming van die regelgeving op regionaal en lokaal niveau in de EU. Met andere woorden: één Europese infrastructuur voor het uitwisselen van gegevens over de leefomgeving. Formeel gezien is de implementatie van de INSPIRE-richtlijn in 2021 al afgerond, maar het INSPIRE-aanbod blijft zich verder ontwikkelen.
De INSPIRE-richtlijn heeft dus betrekking tot de uitwisseling van, toegang tot en het gebruik van interoperabele ruimtelijke gegevens en diensten over de grenzen van diverse sectoren en overheidsniveaus heen. Maar wat wordt er verstaan onder ruimtelijke gegevens? Ruimtelijke gegevens zijn gegevens die direct of indirect verwijzen naar een specifieke locatie of een specifiek geografisch gebied. Dit kan in het geval van de KRW bijvoorbeeld gaan om (meet)gegevens over waterkwaliteit in bepaalde stromingsgebieden, drinkwateronttrekkingspunten of over de chemische toestand van waterlichamen.
Nederlandse Implementatiewetgeving INSPIRE
De INSPIRE-richtlijn is in Nederland ondergebracht in de Implementatiewet EG-richtlijn infrastructuur ruimtelijke informatie. Deze implementatiewet is bevat verplichtingen voor Nederlandse decentrale overheden met betrekking tot het inzamelen van gegevens.In Nederland is de wet van toepassing op ruimtelijke gegevens die worden ingezameld door het Rijk, gemeenten, provincies en waterschappen en formuleert de eisen waaraan overheden moeten voldoen. Van de 34 thema’s uit de drie bijlagen van de INSPIRE-richtlijn, zijn er een aantal van belang voor waterschappen. De Implementatiewet bepaalt echter dat de waterschappen niet álle door hen verzamelde gegevens in overeenstemming met de INSPIRE-richtlijn hoeven op te slaan. INSPIRE is door middel van de Nederlandse Implementatiewet namelijk alleen van toepassing op gegevens die worden verzameld of verspreid op grond van een bij of krachtens een wet gestelde norm. Gegevens die met een andere reden worden verzameld hoeven niet aan de INSPIRE-richtlijn te worden opgeslagen.
Gevolgen voor de waterschappen
Dit betekent dat alle ruimtelijke gegevens die de waterschappen verzamelen op basis van een wet, zoals bijvoorbeeld de implementatiewetgeving van de KRW, in overeenstemming met de INSPIRE-richtlijn moeten worden opgeslagen. Waterschappen verzamelen veel informatie die topografische elementen bevatten en krijgen daardoor snel te maken met de INSPIRE-richtlijn wanneer er sprake is van een wettelijke informatietaak.
Naast het feit dat waterschappen zelf informatie verzamelen, hebben zij ook belang bij de informatie van andere waterschappen. Waterschappen worden bij het uitwisselen van gegevens ondersteund door het Waterschapshuis en het Informatiehuis Water. Zij beheren bijvoorbeeld Data Modellen (DAMO’s), het Gegevensknooppunt Waterschappen (GkW) en de Aquo-standaard.
De INSPIRE-richtlijn verplicht de lidstaten om van al deze ruimtelijke gegevens ook metadatasets beschikbaar te stellen die informatie bevatten over de data die verzameld is. Metadata is informatie over informatie die is verzameld in een systeem, zoals een catalogus, om vindbaarheid en hergebruik te bevorderen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een omschrijving van de dataset, de categorieën waarin gegevens zijn geordend, de instantie die de dataset heeft aangelegd of de verzamelperiode. Metadata maakt snel duidelijk of de beschikbare informatie de benodigde nauwkeurigheid en actualiteit bevat. Hierdoor hoeft het databestand zelf niet bekeken te worden of gedownload te worden.
INSPIRE wordt als onderwerp besproken in de subwerkgroep geo-informatie van de Unie van Waterschappen. De waterschappen moeten in lijn met de INSPIRE-richtlijn wel zelf de data aanleveren aan het Europese INSPIRE-portaal.
Relatie Kaderrichtlijn Water en INSPIRE-richtlijn
Zoals hierboven benoemd, bepaalt de Implementatiewet EG-richtlijn infrastructuur ruimtelijke informatie dat waterschappen door hen verzamelde ruimtelijke gegevens in overeenstemming met de INSPIRE-richtlijn moeten opslaan of verspreiden wanneer er sprake is van een wettelijke informatietaak. De KRW-implementatiewet bepaalt op haar beurt dat waterschappen gegevens moeten verzamelen, analyseren en beoordelen. De resultaten hiervan moeten ze verstrekken aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Deze gegevens dienen, doordat ze op grond van deze wet worden verzameld, in overeenstemming met de INSPIRE-richtlijn te worden opgeslagen en verspreid.
De data van waterschappen worden via het Gegevensknooppunt Waterschappen (GkW) geleverd aan het Nationaal Georegister: de vindplaats van geo-informatie van Nederland. Voorheen werden deze gegevens aangeleverd via de Centrale Distributie Laag (CDL); het GkW is de vervanger.
Stand van zaken
Er liggen plannen op tafel om de INSPIRE-richtlijn te herzien. Dit moet gebeuren onder de naam GreenData4All. In het werkprogramma 2022 van de Europese Commissie stond dat dit initiatief al eind 2022 gepresenteerd zou worden, maar dit is tot op heden nog niet gebeurd.
Meer informatie
INSPIRE-richtlijn, Kenniscentrum Europa Decentraal
Milieu-informatie, Kenniscentrum Europa Decentraal
Gegevensknooppunt Waterschappen, Waterschapshuis
Helpdesk Water, Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving
Uitvoering Kaderrichtlijn Water, Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving
