In december 2019 presenteerde Commissie-Von der Leyen de Green Deal; een veelomvattend programma van voorstellen om de huidige klimaat- en milieu-uitdagingen aan te pakken. De Europese Commissie heeft in haar werkprogramma van 2020 aangekondigd de meeste initiatieven uit de Green Deal dit jaar te publiceren. Het gaat om 22 nieuwe wetgevende en niet-wetgevende initiatieven die zich richten op het koolstofvrij maken van de economie, de bescherming van het milieu, de verduurzaming van de voedselketen, productie en consumptie en mobiliteit. Daarnaast wordt in het werkprogramma ook ingegaan op voorstellen van de voorgaande Commissie die raken aan de Green Deal en geplande en lopende evaluaties van bestaande Europese wetgeving.
In dit bericht worden de niet-financiële initiatieven uit de Green Deal, die impact gaan hebben op de praktijk van gemeenten, waterschappen en provincies, toegelicht. De bijbehorende financiële maatregelen om de ambities van de Green Deal te kunnen behalen worden in dit bericht uiteengezet.
Klimaat
KLIMAATWET
De kern van de Green Deal is om van Europa het eerste klimaatneutrale continent in 2050 te maken. In maart 2020 wil de Commissie dit wettelijk vastleggen in een Klimaatwet. De klimaatwet moet ervoor zorgen dat de Europese regels op alle beleidsterreinen bijdragen aan de klimaatneutraliteitsdoelstelling. In deze Klimaatwet wil de Commissie voor de monitoring van de vooruitgang van de lidstaten, gebruikmaken van bestaande toezichtkaders. Een goed voorbeeld hiervan zijn de Integrale Nationale Energie- en Klimaatplannen (INEK) die in het kader van de Governance-verordening door de lidstaten moeten worden ingediend. De Commissie komt in juni 2020 met een evaluatie van de ingediende klimaatplannen van de lidstaten.
EMISSIEREDUCTIE
Om de klimaatneutraliteitsdoelstelling te behalen zet de Commissie in op het reduceren van de uitstoot van broeikasgassen. De Commissie zal in het tweede deel van 2020 een voorstel doen om de doelstelling van het rduceren van broeikasgassen op te hogen van 40% naar minimaal 50% en mogelijk zelf 55% tegen 2030.Governanc
KLIMAATPACT
Omdat de Green Deal inspanning van de gehele samenleving vergt wil de Commissie een klimaatpact sluiten. Met dit klimaatpact worden regionale en lokale overheden, de industrie, lokale gemeenschappen en burgers bij de Green Deal betrokken. De Commissie betrekt decentrale overheden om te zorgen dat het beleid dat voortkomt uit de Green Deal effectief wordt geïmplementeerd. Zo wordt het Burgemeestersconvenant van de EU genoemd als een belangrijke partij voor de verdere duurzame stedelijke ontwikkeling. Het Burgemeestersconvenant organiseert dan ook samen met de Commissie een bijeenkomst over het Klimaatpact. Het Klimaatpact staat voor de herfst van 2020 op de planning.
MONDIALE KLIMAATACTIE
De Commissie zal in de aanloop naar de Klimaatconferentie van de Verenigde Naties in Glasgow (COP26) proberen de collectieve inspanning tegen klimaatverandering en emissiereductie te vergroten. Zo zal de Commissie zich in het bijzonder richten op de grote uitstoters van broeikasgassen waarbij de bovengenoemde broeikasreductiedoelstellingen van 2030 van belang zijn in de Green Deal-diplomatie. Ook zullen andere onderdelen van de Green Deal belangrijk zijn voor het vergroten van de mondiale klimaatactie, zoals de voorstellen ter bescherming van ecosystemen. Hierover verder meer.
KLIMAATADAPATIE
Verder zal de Commissie eind 2020 een nieuwe klimaatadaptatiestrategie uitbrengen. Deze moet Europa op alle bestuurlijke niveaus bestendiger, veerkrachtiger en parater maken. Deze zal voor decentrale overheden ook van belang zijn aangezien het bijvoorbeeld acties omvat om de klimaatbestendigheid van infrastructuur, steden en natuur te vergroten.
Energie
KOOLSTOFARMERE ENERGIE
Omdat 75% van broeikgasemissies in de EU wordt veroorzaakt door de productie en het gebruik van energie wil de Commissie ervoor zorgen dat het gehele energiesysteem koolstofarmer wordt. Om deze reductiedoelstellingen te halen moet onder andere de energiemarkt voor hernieuwbare energie worden gestimuleerd en moet tegelijkertijd de afhankelijkheid van vervuilende grondstoffen worden afgebouwd.
RENOVATIE VAN GEBOUWEN
Gebouwen zijn grote energieverbruikers. Deze zijn verantwoordelijk voor 40% van de verbruikte energie en zijn daarmee een belangrijke sector in het behalen van de energiedoelstellingen van de Green Deal. Het huidige renovatiepercentage in de lidstaten is echter erg laag. Om de renovatie van openbare en particuliere gebouwen op gang te brengen zal de Commissie in de herfst van 2020 haar renovatie-initiatief voorstellen. Hier zullen de vastgoed- en bouwsector, architecten, ingenieurs en lokale overheden worden samengebracht om de belemmeringen voor renovatie aan te pakken. Verder wil de Commissie binnen het renovatie-initiatief de nadruk leggen op de renovatie van sociale woningen, scholen en ziekenhuizen.
SLIMME INTEGRATIE
Een belangrijk onderdeel bij het behalen van de energiedoelstellingen is dat de Europese energiemarkt volledig wordt geïntegreerd, gekoppeld en gedigitaliseerd. De slimme integratie van hernieuwbare energie, energie-efficiëntie en andere duurzame oplossingen in alle sectoren zal volgens de Commissie helpen om de economie tegen zo laag mogelijke kosten koolstofvrij te maken. In de zomer voor 2020 zal de Commissie haar strategie voor deze slimme sector-integratie publiceren.
Mobiliteit
DUURZAME EN SLIMME MOBILITEIT
Ook vervoer is verantwoordelijk voor een deel van broeikasgasemissies van de EU en is daarmee naast gebouwen een belangrijke sector in het behalen emissiedoelstellingen van de Commissie. Om de transportsector te moderniseren en te vergroenen zal de Commissie in de winter van 2020 haar strategie voor een duurzame en slimme mobiliteit presenteren. De Commissie zal hierbij inzetten op gezondere en schonere alternatieven voor de huidige wijze van vervoer. Verkeersbeheerssystemen zullen in deze strategie aan bod komen. Dit zal impact hebben voor decentrale overheden gezien hun mobiliteitsmanagementfunctie. Het financieringsinstrument ‘Connect Europe Facility’ zal daarnaast bijdragen aan de ontwikkeling van slimme systemen voor verkeersbeheer.
TEN-E-VERORDENING
Om de transitie naar slimme en duurzame infrastructuur te realiseren zal het regelgevingskader voor energie-infrastructuur worden herzien. Eind dit jaar staat de herziening van de TEN-E-verordening (1315/2013) op de planning. Het nieuwe regelgevingskader moet bijvoorbeeld slimme energienetten, en waterstofnetten bevorderen. In verband met de herziening loopt op dit moment een gerichte raadpleging voor onder andere lokale en regionale overheden.
Milieu
BIODIVERSITEIT
Naast het tegengaan van de klimaatverandering richt de Green Deal zich ook op het beschermen van het milieu. Om de natuur, biodiversiteit en ecosystemen te beschermen publiceert de Commissie uiterlijk in maart 2020 de Biodiversiteitsstrategie voor 2030. Deze strategie zal onder andere het Natura-2000 netwerk en de vergroening van Europese steden omvatten. De Commissie kijkt naar de mogelijkheid om het aantal beschermde gebieden met een rijke biodiversiteit te vergroten. Daarnaast wil de Commissie dat de lidstaten de grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van Natura 2000-netwerken versterken. Deze strategie heeft implicaties voor decentrale overheden aangezien zij veel te maken hebben met de bescherming van flora en fauna en de maatregelen die voortkomen uit Natura 2000.
MILIEUACTIEPROGRAMMA
Na de biodiversiteitsstrategie zal in de loop van 2020 het achtste Milieuactieprogramma (MAP8) volgen. De Commissie heeft aangekondigd dat dit actieprogramma een nieuw monitoringsmechanisme zal omvatten waarop de voortgang van het behalen van milieudoelstellingen kan worden gevolgd. Decentrale overheden zullen hiermee te maken gaan krijgen.
EU-BOSSTRATEGIE
Eind 2020 zal de Commissie een nieuwe EU-bosstrategie presenteren. Deze is gericht op het kwalitatief en kwantitatief verbeteren van het bosoppervlak van de EU. Door effectieve bebossing en de instandhouding en het herstel van bossen in Europa kan de absorptie van Co2 worden bevorderd. Bosbeheerders worden met deze EU-strategie aangezet tot het duurzaam in stand houden, planten en beheren van bossen.
LIFE-PROGRAMMA
In de loop van 2020 zal de Europese Commissie het voorstel tot vaststellen van een programma voor het milieu en klimaatactie (LIFE) (COM(2018)385) onder de loep nemen. Dit voorstel is afkomstig van de voorgaande Commissie en ligt nog bij het Europees Parlement en de Raad van Ministers. Met oog op de huidige ambities wordt gekeken of dit voorstel nog aan de ambities voldoet, moet worden gewijzigd of komt te vervallen.
CHEMISCHE STOFFEN
In het tweede gedeelte van 2020 zal een duurzaamheidsstrategie inzake chemische stoffen worden gepresenteerd. Een belangrijke doelstelling daarbinnen is het aanmoedigen van de ontwikkeling van veilige en duurzame alternatieven voor chemische stoffen. Decentrale overheden zullen in deze strategie samen met de industrie worden betrokken om samen te werken aan een betere bescherming van gezondheid en milieu. Op het gebied van chemische stoffen zal in de loop van 2020 de evaluatie van de RoHS-richtlijn (2011/65/EU) worden afgerond. De RoHS-richtlijn beperkt het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen in elektrische en elektronische apparatuur. Hierbij wordt onder andere de samenhang en relevantie in het licht van de REACH- en Ecodesign-richtlijn en de nieuwe EU-wetgeving beoordeeld.
INDUSTRIËLE EMMISSIE (IED) RICHTLIJN
De evaluatie van de Richtlijn inzake geïntegreerde preventie en bestrijding van verontreiniging door industriële activiteiten (2010/75/EU) wordt dit jaar afgerond. Er wordt onder andere gekeken naar de effectiviteit van deze richtlijn in het bestrijden van lucht-, water- en bodemverontreiniging door industriële bronnen. Hierop aansluitend volgt in 2021 het ‘Zero-Pollution’-actieplan van de Commissie om lucht-, water-, en grondvervuiling terug te dringen. In dit actieprogramma zal de Commissie zich onder andere richten op het herstel van het grond- en oppervlaktewater, het bestrijden van de vervuiling van grote industriële installaties en het ondersteunen van lokale overheden in het zorgen voor schonere lucht.
Circulaire economie
ACTIEPLAN CIRCULAIRE ECONOMIE
De Commissie zet verder in op een verduurzaming van de manier waarop producten gebruikt, geproduceerd en geconsumeerd worden. Het nieuwe actieplan voor circulaire economie dat in maart 2020 wordt gepubliceerd staat daarbij centraal. Dit actieplan is met name gericht op sectoren die veel hulpbronnen vergen, zoals bijvoorbeeld de bouw- of textielsector. Ook zal dit actieplan impact op de afvalsector hebben. De Commissie kondigt namelijk meerdere maatregelen aan die gericht zijn op de reductie van afval. Zo zullen er initiatieven volgen voor strengere voorwaarden op het gebied van duurzame verpakkingen en een Europees model voor gescheiden afvalinzameling.
BATTERIJEN-WETGEVING
Eind 2020 zal de Europese Commissie de wetgeving omtrent batterijen herzien. De herziening richt zich op het verbeteren van de duurzaamheid, het opnemen van circulariteit en het verwerken van technologische ontwikkelingen.
AUTOWRAKKEN-RICHTLIJN
In de loop van 2020 zal ook de evaluatie van de Richtlijn betreffende autowrakken (2000/53/EU) worden afgerond. De evaluatie is erop gericht om de effectiviteit, efficiëntie en samenhang van de richtlijn met de beleidsdoelen voor onder andere de circulaire economie, plastic, grondstof efficiëntie, ruwe materialen te beoordelen.
FARM TO FORK
Een belangrijk onderdeel bij de bescherming van het milieu is de verduurzaming van de huidige mondiale voedselketen. Hoewel de transitie naar een duurzamer voedselsysteem een begin heeft gemaakt, leidt de huidige voedselproductie nog tot lucht- water- en bodemverontreiniging en draagt het bij aan het verlies van biodiversiteit en klimaatverandering.
Om boeren te ondersteunen bij het produceren veilig, voedzaam, duurzaam en betaalbaar voedsel van hoge kwaliteit zal de Commissie begin dit jaar de ‘Van Boer tot Bord’-strategie presenteren. Onderdeel hiervan is het terugdringen van het gebruik en de afhankelijkheid van chemische pesticiden, meststoffen en antibiotica welke impact hebben op het milieu en de biodiversiteit. Daarnaast zal de ‘Van Boer tot Bord’-strategie bijdragen aan de totstandbrenging van een circulaire economie. Zo zullen er maatregelen op het gebied van vervoer, opslag en verpakking en voedselverspilling in de strategie worden opgenomen. Onder andere op het gebied van gewasbestrijdingsmiddelen en waterkwaliteit zal deze strategie impact op decentrale overheden hebben, gezien hun water- en milieubeheeractiviteiten.
GEWASBESCHERMINGSRICHTLIJN EN VERORDENINGEN
Op het gebied van gewasbeschermingsmiddelen wordt de evaluatie van de Richtlijn betreffende duurzaam gebruik van pesticiden (2009/128/EC) afgerond. De evaluatie betreffende duurzaam gebruik van pesticiden richt zich op de vooruitgang die geboekt is onder de richtlijn op het gebied van het reduceren van de afhankelijkheid van pesticiden en het verhogen van het gebruik van duurzame alternatieven. Daarnaast wordt er gekeken naar de regels omtrent de inspectie bij pesticidengebruik. De Europese Rekenkamer bracht ter aanvulling op deze evaluatie een rapport uit. Hierover meer in de volgende Europese Ster.
Verder wordt de wetgeving omtrent de autorisatie van gewasbeschermingsmiddelen en maximumgehalten van bestrijdingsmiddelenresiduen (Verordening 1107/2009 en 396/2005) geëvalueerd. Ook deze evaluatie zal zich onder andere richten op het vergroten van duurzame alternatieven.
Tijdlijn Green Deal 2020
| Klimaatwet | Q1 2020 (3 maart) |
| ‘Van Boer tot Bord’-strategie | Q1 2020 |
| Nieuw actieplan voor de circulaire economie | Q1 2020 (maart) |
| Biodiversiteitsstrategie voor 2030 | Q1 2020 |
| Slimme sector integratiestrategie | Q2 2020 |
| 8ste Milieu Actieprogramma | Q2 2020 |
| Evaluatie Autowrakken richtlijn (2000/53/EU) | Q2 2020 |
| 2030 Klimaatdoel plan (Co2 Reductie) | Q3 2020 (zomer) |
| Klimaatpact | Q3 2020 |
| Renovatiegolf initiatief | Q3 2020 |
| Duurzaamheidsstrategie inzake chemische stoffen | Q3 2020 |
| Commissie evaluatie van de ingediende klimaatplannen van de lidstaten. | Q3 2020 (juni) |
| Evaluatie industriële emissie richtlijn (2010/75/EU) | Q3/Q4 2020 |
| Nieuwe EU-bosstrategie | Q4 2020 |
| Nieuwe Klimaatadaptatiestrategie | Q4 2020 |
| Strategie voor duurzame en slimme mobiliteit | Q4 2020 |
| Herziening TEN-E Verordening (1315/2013) | Q4 2020 |
| Wetgeving inzake batterijen ter ondersteuning van het strategisch actieplan voor batterijen en de circulaire economie | Q4 2020 (oktober) |
| Evaluatie RoHS richtlijn (2011/65/EU) | Q4 2020 |
| Evaluatie richtlijn betreffende duurzaam gebruik van pesticiden (2009/128/EG) | lopend |
| Evaluatie wetgeving omtrent de autorisatie van gewasbeschermingsmiddelen en maximumgehalten van bestrijdingsmiddelenresiduen (Verordening 1107/2009 /EG en 396/2005/EG) | onbekend |
| Beoordeling voorstel LIFE Programma (COM(2018)385) | lopend |
Bron
Werkprogramma van de Europese Commissie voor 2020, De Europese Commissie
De Green Deal, de Europese Commissie
Beoordeling Europese Green Deal, Fiche van de werkgroep Beoordeling Nieuwe Commissievoorstellen (BNC)
Meer informatie
Werkprogramma 2020: wat zijn de prioriteiten en plannen van de commissie? Kenniscentrum Europa Decentraal
Nederland steunt aanpak Europese Green Deal op kosteneffectieve wijze, Kenniscentrum Europa Decentraal
Europese Green Deal: de weg naar klimaatneutraliteit, Kenniscentrum Europa Decentraal
