In het kader van de Dienstenrichtlijn en diensten van algemeen belang vraagt onze gemeente zich af of de inzameling van huis-aan-huiskleding een dienst van algemeen (economisch) belang (DAB/DAEB), een pure economische activiteit of een sociale dienst van algemeen belang (SDAB) is?
Welke Europese regelgeving kan ik bij het bepalen van deze soort dienstverlening als naslag gebruiken?
Antwoord
De inzameling van huis-aan-huiskleding kan mogelijk een (sociale) DAB vormen. De verwerking en het beheer na het ophalen van huis-aan-huiskleding als afvalstof wordt gezien als een DAEB. Wordt de kleding commercieel hergebruikt, bijvoorbeeld door kringloopwinkels, dan is een sprake van commerciële dienstverlening onder normale marktvoorwaarden.
De staatssteunregelgeving geeft aan in welke mate dergelijke initiatieven al dan niet gesteund kunnen worden (regels voor uitvoering). De Dienstenrichtlijn geeft achtergrondinformatie ten behoeve van het bepalen van de categorie dienstverlening.
NEDAB, DAEB en pure economische activiteit
In een eerdere praktijkvraag kwam al het onderscheid tussen NEDAB (niet-economische dienst van algemeen belang) en DAEB naar voren. Daarnaast werd vermeld dat binnen de sector afvalverwerking zowel NEDAB-activiteiten, DAEB-activiteiten als pure economische activiteiten voorkomen. Het ophalen van huishoudelijk afval door een gemeentelijke dienst betreft bijvoorbeeld een NEDAB, een typische overheidstaak (dit is in art. 10.21 Wet milieubeheer opgelegd als taak van de gemeente).
Inzameling van huisafval, uitbesteed aan een bedrijf en inzameling van bedrijfs- en gevaarlijke afvalstoffen door een bedrijf in concurrentie met anderen moet worden gezien als DAEB, terwijl het ophalen van papier ter vernietiging of recycling weer een pure economische activiteit is.
Afvalstof
Aangenomen is dat ingezamelde textiel als een afvalstof beschouwd moet worden in de zin van art. 1.1. lid 1 Wet milieubeheer, als er sprake is van textiel dat ongesorteerd wordt aangeboden. Op basis van art. 10.36 Milieubeheer worden ingezamelde huishoudelijke afvalstoffen gelijkgesteld aan bedrijfsafvalstoffen. Huis-aan-huiskleding die afgegeven wordt, is nog een huishoudelijke afvalstof, maar verandert dus in een bedrijfsafvalstof zodra deze is ingezameld.
Dienstenrichtlijn
Voor achtergrondinformatie over uitvoering van diensten op de interne markt kan de Dienstenrichtlijn worden geraadpleegd. Volgens art. 4 Dienstenrichtlijn gaat het bij een dienst in beginsel om een economische activiteit waarvoor een (financiële) tegenprestatie wordt verkregen die door de wederpartij, dan wel voor hem door een derde, wordt verstrekt. Gekeken moet dus worden of voor de inzameldiensten en de diensten die eventueel voortvloeien uit de inzameling van kleding een financiële tegenprestatie wordt geheven en of het een economische activiteit betreft. De inzameling van huishoudelijk afval zelf is ingevolge art. 10.21 Wm een NEDAB. Deze zijn uitgezonderd van de werking van de Dienstenrichtlijn (art. 2 lid 2a).
Inzamelvergunning verlenen
Gemeenten mogen besluiten een inzamelvergunning te verlenen aan een charitatieve instelling (art. 11 Model-Afvalstoffenverordening). Er is geen sprake van een economische activiteit wanneer diens activiteiten neerkomen op het uitvoeren van overheidsbeleid of wanneer deze activiteiten van zuiver sociale aard zijn. Indien dit zo is, kan een aangewezen charitatieve instelling mogelijk een DAB uitoefenen. Dit kan zelfs een SDAB inhouden.
SDAB
Een eenduidige kwalificatie van de SDAB is er echter niet, omdat deze vorm van DAB nog niet voldoende door de Europese Commissie is verduidelijkt. In haar Mededeling SDAB uit 2006 noemt de Commissie onder andere als voorwaarden dat de organisatie die een SDAB uitvoert, geënt moet zijn op het solidariteitsbeginsel, winstoogmerk moet ontberen en moet bestaan uit vrijwilligers.
Charitatieve instelling
Een andere mogelijkheid is dat een charitatieve instelling de ingezamelde kleding aan minderbedeelden verstrekt. In dat geval kan er sprake zijn van het verlenen van sociale diensten in de zin van art. 2 lid 2j Dienstenrichtlijn. Er moet dan sprake zijn van ondersteuning van gezinnen of personen in permanente of tijdelijke nood, die wordt verleend door de staat, dienstverrichters die hiervoor een opdracht of een mandaat hebben gekregen van de staat, of door liefdadigheidsinstellingen die als zodanig door de staat zijn erkend. Sociale diensten zijn uitgezonderd van de werking van de Dienstenrichtlijn.
Afvalverwerking
Wanneer de ingezamelde kleding als bedrijfsafvalstof verwerkt en beheerd wordt, is er sprake van een DAEB, zagen we al eerder. Afvalverwerking is ook in art. 17 lid 1e Dienstenrichtlijn als DAEB benoemd en uitgezonderd van de toepassing van art. 16 Dienstenrichtlijn (beginsel van het vrij verrichten van diensten).
Commercieel hergebruikt
Wordt de huis-aan-huiskleding commercieel hergebruikt, bijvoorbeeld door aangeboden te worden in een kringloopwinkel of een instelling waar geen sprake is van een aangewezen SDAB, dan kan er sprake zijn van een DAEB (mits is voldaan aan de vereisten voor aanwijzing van de uitvoering van een DAEB) of van commerciële dienstverlening onder gewone marktcondities. In dat laatste geval is er sprake van een pure economische activiteit: een economische activiteit die gewoonlijk tegen vergoeding geschiedt. Het gaat dan om een reguliere dienst die niet van de werking van de Dienstenrichtlijn is uitgezonderd.
Meer informatie:
Handreiking Dienstenrichtlijn
Sociale DAB, Diensten van Algemeen Belang
DAEB & Dienstenrichtlijn Kenniscentrum Europa Decentraal
