"Onze gemeente kent een aantal overheidsbedrijven waar medewerkers uit andere lidstaten zijn gedetacheerd. Welke Europese verplichtingen gelden voor decentrale overheden bij de inzet van gedetacheerde werknemers na de implementatie van de (vernieuwde) Detacheringsrichtlijn?"
Antwoord in het kort
Gedetacheerde werknemers hebben recht op alle elementen van bezoldiging die gelden in het gastland, namelijk het minimumloon aldaar, het (algemeen verbindend verklaarde) cao-loon en alle andere loonbestanddelen zoals bonussen en loonsverhogingen. Na 12 maanden hebben gedetacheerde werknemers bovendien recht op bijna alle Nederlandse aanvullende arbeidsvoorwaarden – en omstandigheden die voortvloeien uit de geldende Nederlandse arbeidswetgeving en uit algemeen verbindend verklaarde cao-bepalingen.
Detacheringsrichtlijn en reden voor actualisatie
Medio juli 2018 is de nieuwe Detacheringsrichtlijn in werking getreden, ter herziening van de oude richtlijn uit 1996. De herziene richtlijn heeft tot doel om het principe van ‘gelijk loon voor gelijk werk op dezelfde plaats’ vast te leggen en oneerlijke concurrentie op het gebied van personeel tegen te gaan. De vernieuwde Detacheringsrichtlijn is in Nederland op 31 juli 2020 omgezet in het nationale recht (zie de Implementatiewet herziene detacheringsrichtlijn voor een overzicht van gewijzigde wetten). De belangrijkste bepalingen zijn vastgelegd in de Wet arbeidsvoorwaarden gedetacheerde werknemers in de Europese Unie (WagwEU).
Sinds 1996 zijn de economische situatie en de arbeidsmarkt in de Europese Unie sterk van karakter veranderd. Terwijl de eengemaakte interne markt groeide zijn de loonverschillen toegenomen, waardoor detachering een aantrekkelijk middel werd om van deze verschillen misbruik te maken. Onder de oude wetgeving hadden detacherende ondernemingen alleen de verplichting om zich te houden aan de minimumlonen van het gastland. Vaak leidde dit tot loonverschillen tussen lokale en gedetacheerde werknemers. Volgens de Europese Commissie verdienden gedetacheerde werknemers in bepaalde sectoren en lidstaten tot 50% minder dan lokale werknemers. De herziene Detacheringsrichtlijn heeft dan ook met name als doel om sociale dumping tegen te gaan.
Detachering en regels van vrij verkeer
Bij (grensoverschrijdende) detachering zijn onder meer de Europese vrij-verkeersregels van toepassing. Vanwege de tijdelijkheid van de werkzaamheden in het geval van detachering en uitzendwerk bij detachering zijn vooral de Europese regels met betrekking tot het vrij verkeer van diensten van toepassing en niet zozeer de regels met betrekking tot het vrij verkeer van werknemers. Gedetacheerde werknemers treden namelijk in de regel niet officieel toe tot de arbeidsmarkt van de ontvangende lidstaat. De Detacheringsrichtlijn geeft meer uitleg over rechten en plichten van betrokken partijen en hoe de regels over het vrije verkeer van diensten correct kunnen worden toegepast in het geval van grensoverschrijdende detachering. Zo vallen gedetacheerde werknemers niet tussen wal en schip.
Wat zijn de belangrijkste elementen in de Detacheringsrichtlijn?
De herziene Detacheringsrichtlijn zorgt ervoor dat alle werknemers (dus ook gedetacheerde werknemers) recht hebben op dezelfde arbeidsvoorwaarden en eventuele voordelen. Onder de oude Richtlijn hadden gedetacheerde werknemers alleen recht op het minimumloon van de ontvangende lidstaat. Volgens de nieuwe richtlijn hebben gedetacheerde werknemers vanaf de eerste dag niet alleen recht op een aantal basisrechten, waaronder recht op het minimumloon ter plaatse (zoals onder de oude richtlijn), maar gaan voor hen ook alle andere regels voor bezoldiging van het gastland gelden. Dit houdt in dat alle gedetacheerde werknemers bovenop het minimumloon ook recht hebben op andere looncomponenten zoals (algemeen verbindend verklaard) cao-loon en op alle andere elementen van beloning zoals loonsverhogingen, bonussen en andere vergoedingen.
Wanneer werknemers langer dan 12 maanden gedetacheerd worden in een andere EU-lidstaat (overigens met een eenmalige optie tot verlenging met 6 maanden), gaat ook de wetgeving op het gebied van arbeidsrecht van het gastland gelden. Gedetacheerde werknemers hebben dan recht op alle Nederlandse arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden uit de geldende Nederlandse arbeidswetgeving en algemeen verbindend verklaarde cao-bepalingen. Bepalingen, procedures, formaliteiten en voorwaarden van het sluiten en beëindigen van de arbeidsovereenkomst, concurrentiebedingen en aanvullende bedrijfspensioenregelingen zijn daarvan uitgezonderd. Werknemers hebben dus in principe na twaalf maanden dezelfde bescherming als werknemers in het gastland. Wanneer de wetgeving in het gastland bijvoorbeeld voorziet in bescherming tegen onrechtmatig ontslag, dan geldt deze bescherming ook voor gedetacheerde werknemers, zelfs als er in het thuisland geen gelijkwaardige bescherming bestaat.
Ook mogen werkgevers mogen reis- of verblijfskosten niet inhouden op het salaris. Voor alle werknemers moeten verder dezelfde toeslagen worden uitgekeerd.
Onder de herziene richtlijn moeten alle voorschriften die zijn vastgesteld bij algemeen verbindende collectieve overeenkomsten (CAO’s) verplicht worden toegepast op gedetacheerde werknemers in alle economische sectoren. Voorheen gold dit alleen voor de bouwsector.
Een andere noemenswaardige wijziging is dat het beginsel van gelijke behandeling met lokale uitzendkrachten nu ook wordt toegepast op gedetacheerde uitzendkrachten. Europese wetgeving verplichtte eerder al tot gelijke behandeling van lokale uitzendkrachten met werknemers in de onderneming waarvoor zij werken. Dit principe geldt nu ook voor werknemers die vanuit een andere lidstaat zijn gedetacheerd. De herziene Detacheringsrichtlijn zorgt er dus voor dat gedetacheerde werknemers hetzelfde moeten worden behandeld als lokale werknemers, zoals vastgelegd in de wet of in collectieve afspraken.
Decentrale relevantie
In Nederland heeft de implementatie van de Detacheringsrichtlijn per 31 juli 2020 geresulteerd in een aantal wetswijzigingen (zie de Implementatiewet herziene detacheringsrichtlijn voor een overzicht). De belangrijkste wijzigingen zijn vastgelegd in de Wet arbeidsvoorwaarden gedetacheerde werknemers in de Europese Unie. Niet alleen decentrale overheden dienen zich aan deze regels te houden, maar ook overheidsbedrijven die gebruik maken van gedetacheerde werknemers.
Meer informatie
Dossier grensoverschrijdende samenwerking, Kenniscentrum Europa Decentraal
Grensoverschrijdende arbeid, Kenniscentrum Europa Decentraal
Detacheringsrichtlijn, Kenniscentrum Europa Decentraal
Nieuwsbericht “Gelijk loon voor alle Europese gedetacheerde werknemers”, Kenniscentrum Europa Decentraal
Herziening detacheringsrichtlijn – veel gestelde vragen, informatieblad Europese Commissie
