In onze gemeente is een sociaal-maatschappelijke instelling gevestigd die zorg- en welzijnswerkzaamheden uitvoert in een achterstandswijk. Deze werkzaamheden versterken de sociale cohesie in de buurt. Bij de instelling zijn ook mensen werkzaam die een afstand hebben tot de arbeidsmarkt. Wij willen deze instelling graag financiële steun verlenen door het zorg- en welzijnswerk en het inzetten van mensen met afstand tot de arbeidsmarkt aan te merken als DAEB. Het gaat om een totaalbedrag van € 600.000,-. Bieden de toepasselijke DAEB-regels hier de ruimte voor?
Antwoord in het kort
Ja, decentrale overheden kunnen bij het verlenen van steunmaatregelen, in dit geval aan ondernemingen in de zorgsector, veelal gebruik maken van de vrijstellingsmogelijkheden die gelden voor Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB). Werkzaamheden die zich hier goed voor lenen zijn bijvoorbeeld werkzaamheden in de vorm van dienstverlening in het kader van zorg en welzijn. Ook het te werk stellen van een kwetsbare groep mensen die bezig zijn met herintreden in de arbeidsmarkt is een goed voorbeeld.
DAEB
Op grond van het Altmark-arrest mag de overheid een onderneming compenseren voor het uitvoeren van een DAEB. DA(E)B zijn (economische) diensten die een publiek belang dienen, maar nog onvoldoende door de markt worden opgepakt. Er is dus sprake van marktfalen. Voorbeelden hiervan zijn publieke omroepdiensten en onrendabele openbaar vervoersdiensten. Het belasten van een onderneming met de uitvoering van een DAEB moet noodzakelijk en proportioneel zijn. De markt mag niet onredelijk verstoord worden. Het is de taak van de decentrale overheid die de DAEB inricht hier op toe te zien.
Steunmaatregelen die onder het DAEB-vrijstellingsbesluit worden vormgegeven, worden verenigbaar geacht met de interne markt. Zij zijn dan vrijgesteld van de staatssteun-aanmeldingsverplichting die voortvloeit uit artikel 107 VWEU (het algemene staatssteunverbod).
Afweging DAEB of niet?
Voordat een gemeente (of andere decentrale overheid) een dienst kan aanwijzen als DAEB, moet er gekeken worden of de activiteiten daadwerkelijk in aanmerking komen. Is er sprake van marktfalen? Bij het verlenen van reguliere steun (dus niet als DAEB) is er vaak geen sprake van marktfalen. Wanneer de overheid bij marktfalen het desondanks nodig acht om onder bepaalde voorwaarden aan een onderneming steun te verlenen, is dat dus mogelijk. Daarnaast is de hoogte van het steunbedrag van belang en moet er rekening worden gehouden met andere eventueel beschikbare beleidsinstrumenten. De gemeente moet de overweging maken of het inrichten van een DAEB ook daadwerkelijk noodzakelijk is. Treedt er geen ongewenste verstoring van de markt op?
Lokaal welzijnswerk
Lokaal welzijnswerk en het in dienst hebben van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt zijn activiteiten die (momenteel) niet goed door de markt worden opgepakt. Er is dus sprake van marktfalen. Daarnaast is er in het DAEB-vrijstellingsbesluit een grondslag voor het compenseren van sociaal-maatschappelijke zorgactiviteiten. Het is dus mogelijk om deze activiteiten als DAEB in te richten. Hieronder staat de nadere uitwerking.
DAEB-mogelijkheden
Bij het verlenen van financiële compensatie aan een onderneming voor het verrichten van een DAEB moet allereerst worden bekeken of er aansluiting kan worden gevonden bij de vier zogenaamde Altmark-criteria. U kunt hier meer over lezen op onze website.
Indien aan alle Altmark-criteria is voldaan, kwalificeert de te verlenen steun niet als staatssteun in de zin van artikel 107 VWEU. Als er echter niet aan het vierde criterium (het criterium van aanbesteding of selectie van een onderneming op basis van benchmarking) kan worden voldaan, dan zijn er nog andere mogelijkheden om een DAEB in te richten onder een bepaalde regeling. Dit is mogelijk onder deze wet- en regelgeving: DAEB-deminimisverordening, DAEB-vrijstelling en de DAEB-kaderregeling.
DAEB de-minimisverordening
Indien er een beperkte hoeveelheid steun wordt verleend, kan de DAEB de-minimisverordening van de Commissie uitkomst bieden. Deze moet niet verward worden met de reguliere de-minimisverordening. Ingevolge de DAEB de-mimimisverordening mag het steunbedrag niet meer dan € 500.000,- bedragen over een periode van drie belastingjaren. In casu bedraagt het compensatiebedrag € 600,000,-. Het verlenen van de steun op basis van de DAEB de-mimimisverordening is dus niet mogelijk.
Sociale zorg en DAEB-vrijstellingsbesluit
Het DAEB-vrijstellingsbesluit voorziet in mogelijkheden voor decentrale overheden om werkzaamheden en/of diensten die sociaal-maatschappelijk van belang zijn en in lokale of regionale behoeften op dit vlak voorzien, te compenseren. De compensatie is dan staatssteunproof. In het DAEB-vrijstellingsbesluit worden in art. 2 lid 1 onder c verschillende soorten diensten benoemd die zijn bestemd voor kwetsbare groepen in de samenleving. Het betreft een uitputtende lijst. Deze diensten kunnen dus gekwalificeerd worden als DAEB op het gebied van sociaal, maatschappelijk belang. Voorbeelden zijn: langdurige zorg, toegang tot de arbeidsmarkt en herintreding, sociale huisvesting en de zorg voor en sociale inclusie van kwetsbare groepen.
In de DAEB-Gids van de Commissie is onder andere verder uitgewerkt waarmee rekening moet worden gehouden bij de inrichting van een DAEB voor een sociale dienst. De gids is een intern document van de Commissie en behandelt de praktische toepassing van de DAEB-regelgeving.
Discretionaire bevoegdheid lidstaten
Decentrale overheden hebben op het punt van het aanwijzen van DAEB in het algemeen en binnen de kaders van het vrijstellingsbesluit een ruime discretionaire bevoegdheid. Zij kunnen dan ook overwegen om bepaalde taken van een zorginstelling als DAEB aan te wijzen. Bijvoorbeeld wanneer deze taken duidelijk afgebakend zijn en voorzien in sociale behoeften met betrekking tot de medische zorg. De definitie van sociale diensten binnen het DAEB-vrijstellingsbesluit biedt lidstaten de mogelijkheid tot maatwerk bij de inrichting van de DAEB.
Welzijnswerk en kwetsbare werknemers
Het leveren van welzijnswerkdiensten in een achterstandswijk en het inzetten van werknemers met een afstand tot de arbeidsmarkt die bezig zijn met herintreden is onder het DAEB-vrijstellingsbesluit goed te compenseren. Juist dit soort activiteiten lenen zich voor toepassing van het DAEB-vrijstellingsbesluit.
Tot slot
Het is mogelijk dat de sociaal maatschappelijke instelling ook nog andere activiteiten en/of diensten ontplooit voor de gemeente of andere partijen die niet in een DAEB-besluit zouden passen. Het is dan van belang dat deze diensten duidelijk administratief en boekhoudkundig gescheiden worden. Dit is met name van belang om het overzicht van welke activiteiten wel en niet (staatssteunproof) door de gemeente gesubsidieerd kunnen worden en om te waarborgen dat er geen sprake zal kunnen zijn van kruissubsidiëring.l
Meer informatie
DAEB Algemeen, Kenniscentrum Europa Decentraal
DAEB Gids, Europese Commissie
DAEB zorg, Kenniscentrum Europa Decentraal
