Sociale dimensie

Vanaf de start van het nieuwe GLB in januari 2023 moeten hogere klimaat- en milieuambities worden gerealiseerd, in lijn met de doelstellingen van de Green Deal. Een eerlijkere verdeling van de steun moet vooral kleine en middelgrote familiebedrijven en jonge landbouwers helpen. Lidstaten moeten ten minste 10 procent van de inkomenssteun herverdelen onder kleinere landbouwbedrijven. Minimaal drie procent van de begroting van lidstaten voor GLB-inkomenssteun moet worden voorbehouden voor jonge landbouwers (maximaal 40 jaar).

Door een sociaal conditionaliteitsmechanisme worden begunstigden geacht elementen van het Europees sociaal en arbeidsrecht na te leven. Betalingen aan boeren worden afhankelijk van het respecteren van de rechten van werknemers, vanaf 2023 op vrijwillige basis en vanaf 2025 als verplichting.

Groene dimensie

De verduurzaming van het GLB was een van oorzaken van de lange onderhandelingen. Het nieuwe GLB gaat inzetten op doelstellingen voor duurzamere landbouw, met meer ambitie op het gebied van klimaat, milieu en dierenwelzijn. Het nieuwe beleid moet bijdragen aan de concretisering van de Green Deal, de “van boer tot bord”-strategie en de biodiversiteitsstrategie. Dit laatste moet door de Europese Commissie gecontroleerd worden bij het beoordelen van de nationale strategische plannen (NSP) voor het GLB. Lidstaten moeten daarnaast vanaf 2024 jaarlijks een prestatieverslag indienen en een evaluatievergadering houden.

De minimumeisen waaraan boeren en landbouwers moeten voldoen om steun te ontvangen veranderen. Minimaal drie procent van het bouwland moet voor biodiversiteit en niet-productieve elementen bestemd zijn. Met steun via ecoregelingen, die lidstaten verplicht moeten aanbieden, is het mogelijk dit te verhogen tot een niveau van zeven procent. Lidstaten moeten minimaal 25 procent van hun middelen voor inkomenssteun aan ecoregelingen toewijzen. Ten minste 35 procent van het plattelandsontwikkelingsbudget moet worden gebruikt voor maatregelen ter bevordering van milieu, klimaat en dierenwelzijn.

Volgende stappen

Het nieuwe GLB is door de Raad goedgekeurd en wordt in het najaar waarschijnlijk door het Europees Parlement aangenomen, waarna het in werking treed. Lidstaten hebben tot 31 december 2021 om hun ontwerpplannen in te dienen, waarna de Commissie zes maanden heeft voor de evaluatie en goedkeuring van de NSP.

Het Nederlandse NSP wordt opgesteld door een programmateam waarin het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, de provincies, waterschappen en RVO samenwerken. Over een gepubliceerd concept NSP zijn nog geen bestuurlijke besluiten genomen, wat betekent dat er nog wijzigingen kunnen plaatsvinden.

Bron

Politiek akkoord over nieuw gemeenschappelijk landbouwbeleid, Europese Commissie

Ministerie en provincies presenteren concept plan voor het nieuwe GLB, Toekomst GLB

Meer informatie

Toekomst GLB

Transportsector

CEF 2.0 zal op het gebied van transport investeren in weg-, spoorweg-, binnenvaart- en zeevaart­infrastructuur en veilige mobiliteit. De ontwikkeling van de trans-Europese vervoers­netwerken (TEN-T), zoals de Betuwelijn, heeft prioriteit. De nadruk ligt hierbij op verbindingen die nog ontbreken en grens­overschrijdende projecten met een EU-meerwaarde. CEF 2.0 zal in totaal 25,81 miljard euro investeren in de transportsector, waarvan 11,29 miljoen gereserveerd is voor cohesielanden.

Energiesector

Voor de energiesector is in totaal 5,84 miljard euro gereserveerd. Fondsen uit CEF 2.0 moeten bijdragen tot meer integratie van de Europese energiemarkt, betere sector- en grensoverschrijdende interoperabiliteit van energienetwerken, decarbonisatie en voorzieningszekerheid. Een deel van de financiering is bestemd voor grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie. Bij het toekennen van de fondsen zal gelet worden op het aansluiten bij Europese en nationale energie- en klimaatplannen.

Digitalisering

Waar CEF eerst alleen betrekking had op telecom, is het toepassingsgebied van het programma voor digitalisering onder CEF 2.0 uitgebreid. Dit moet leiden tot universele toegang tot betrouwbare en betaalbare netwerken met een hoge capaciteit. Projecten die in aanmerking willen komen voor steun uit het CEF moeten bijdragen aan de opbouw van de digitale interne markt en de connectiviteitsdoelstellingen van de Europese Unie. Het budget voor digitalisering is binnen CEF 2.0 vastgesteld op 2,06 miljard euro.

Synergie

Synergie tussen de vervoers-, de energie- en de digitale sector wordt nagestreefd binnen het CEF 2.0 om de doeltreffendheid van het EU-optreden te vergroten en de uitvoeringskosten te minimaliseren. Eveneens integreert het nieuwe programma de klimaatmaatregelen in het mobiliteitsbeleid.

Vervolgstappen

Het voorlopige akkoord over de Connecting Europe Facility 2.0 wordt binnenkort ter goedkeuring voorgelegd aan de Raad en het Europees Parlement. Na goedkeuring is het met terugwerkende kracht van toepassing vanaf 1 januari 2021.

Bron:

Connecting Europe Facility: informal agreement with European Parliament on the post-2020 programme, Europese Commissie

Meer informatie

Connecting Europe Facility (CEF), Kenniscentrum Europa Decentraal

Eind 2020 presenteerde de Europese Commissie een nieuw regelgevend kader voor batterijen en afgedankte accu’s. Het regelgevend kader heeft als doel de schadelijke gevolgen van batterijen voor het milieu te beperken tot een minimum. Het voorstel heeft betrekking op de volledige levenscyclus van batterijen en accu’s, van ontwerp en productie tot hergebruik en recycling.

Verduurzaming batterijen

Het voorstel om de EU-wetgeving omtrent batterijen te moderniseren is een van de initiatieven die door de Europese Commissie werden aangekondigd in het nieuwe Actieplan Circulaire Economie. Levenslang duurzame batterijen zijn essentieel voor het behalen van de doelstellingen van de Europese Green Deal. Duurzame batterijen zijn eveneens noodzakelijk voor groen vervoer, schone energie en het bereiken van klimaatneutraliteit tegen 2050. In het regelgevend kader staan voorstellen waarmee sociale, economische en milieukwesties in verband met alle soorten batterijen worden aangepakt.

IT-technologieën

Het gebruik van het batterijpaspoort, de onderling verbonden dataruimte en andere nieuwe IT-technologieën zijn van cruciaal belang voor een veilige gegevensuitwisseling, een grotere transparantie van de batterijmarkt en de traceerbaarheid van grote batterijen gedurende hun levenscyclus.

Consultatie nieuw regelgevend kader voor batterijen

De Europese Commissie lanceert een openbare raadpleging over het voorstel voor een verordening voor batterijen en afgedankte accu’s. Belanghebbenden kunnen tot 15 februari 2021 opmerkingen over het voorstel indienen.

Bron:

Green Deal: Duurzame batterijen voor een circulaire en klimaatneutrale economie, Europese Commissie

Voorstel voor een verordening inzake batterijen en afgedankte batterijen, Europese Commissie

Batterijen en accu’s – modernisering van de EU-regels, Europese Commissie

Europa’s digitale decennium

De nieuwe regels beschermen de consument en diens grondrechten op het internet beter en zorgen voor eerlijkere en meer open digitale markten voor iedereen. De regels gaan de innovatie, de groei en het concurrentievermogen bevorderen en gebruikers nieuwe, betere en betrouwbare onlinediensten opleveren. De Digital Services Act en de Digital Markets Act staan samen centraal in de ambitie van de Commissie om ervoor te zorgen dat dit Europa’s digitale decennium wordt.

Digital Services Act

De Digital Services Act (wet inzake digitale diensten) heeft als doel grip krijgen op online content om de veiligheid en rechten van burgers online te beschermen, zodat de mens centraal staat en de waarde van data terugvloeit naar de eindgebruikers. De wetgeving moet zorgen voor de kaders waarmee overheden een instrument hebben om het publieke belang te waarborgen en waar nodig te kunnen handhaven.

Digital Markets Act

De Digital Markets Act (wet inzake digitale markten) is in het leven geroepen om een gelijk speelveld in het digitale domein te creëren door grote spelers gedragsregels op te leggen. Momenteel benadeelt de versnippering van de eengemaakte markt startende, kleine en middelgrote ondernemingen die willen groeien, door het ontbreken van een grote binnenlandse markt en door de kosten die ze moeten maken om de verschillende wetgevingen na te leven.

Bron:

Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk: digitale platforms, Europese Commissie
Wet inzake digitale diensten, Europese Commissie
COM/2020/825 final: Voorstel voor een verordening betreffende een eengemaakte markt voor digitale diensten (wet inzake digitale diensten) en tot wijziging van Richtlijn 2000/31/EG

Drie vormen van mobiliteit

In de strategie voor duurzame en slimme mobiliteit is vrijwel elk vervoermiddel meegenomen. In de strategie identificeert de Commissie drie vormen van mobiliteit, waarvoor mijlpalen voor 2030, 2035 en/of 2050 zijn genoemd.

Duurzame mobiliteit – de onontkoombare verschuiving naar emissiearme mobiliteit

De eerste pijler betreft het duurzamer maken van elk vervoermiddel, door de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen te reduceren. De Commissie noemt drie concrete mijlpalen voor deze pijler. In 2030 moeten ten minste 30 miljoen emissievrije auto’s en 80 000 emissievrije vrachtwagens in bedrijf zijn en in 2050 moeten daarnaast vrijwel alle auto’s, bestelwagens, bussen en nieuwe zware bedrijfsvoertuigen emissievrij zijn. Emissievrije zeeschepen zijn in 2030 klaar voor de markt, emissievrije vliegtuigen in 2035.
Als tweede pijler van de gepresenteerde aanpak noemt de Commissie het breed beschikbaar maken van duurzame alternatieve vervoermiddelen. Geplande collectieve reizen van minder dan 500 km moeten in 2030 CO2 neutraal zijn binnen de EU. In 2030 moet het treinverkeer op Hoge Snelheidslijnen zijn verdubbeld (in 2050 verdrievoudigd) en moet goederenvervoer per trein met 50% zijn toegenomen (in 2050 verdubbeld). Vervoer over binnenwateren en korte zeevaart is met 25% toegenomen in 2030 en met 50% in 2050. In 2030 zijn ten minste 100 steden in Europa klimaatneutraal.
In de derde pijler gaat het om het versterken van stimulansen om de transitie naar een emissievrije mobiliteit te realiseren. In 2030 kan intermodaal spoorvervoer en vervoer via het water in de EU op gelijke voet concurreren met wegtransport. Uiterlijk in 2050 worden alle externe kosten van mobiliteit in de EU gedekt door de vervoersgebruikers zelf.

Slimme mobiliteit – het realiseren van goed geïntegreerde, veilige en efficiënte connectiviteit

In 2030 wordt multimodale passagiersvervoer ondersteund en gefaciliteerd door een geharmoniseerd systeem van elektronische ticketuitgave en papiervrije goederenvervoer. Daarnaast voorziet de Commissie dat in 2030 geautomatiseerde mobiliteit op grote schaal is uitgerold.

Veerkrachtig mobiliteit – een weerbarstig Europees interne vervoersruimte met inclusieve connectiviteit

De Commissie plant een multimodaal Trans-Europees transport netwerk voor duurzame en slimme mobiliteit met hoge snelheid connectiviteit, dat in 2030 operationeel is voor het kernnetwerk en in 2050 voor het uitgebreide netwerk. In 2050 moeten het aantal dodelijke slachtoffers door toedoen van een vervoersmiddel zijn teruggebracht tot nagenoeg nul.

Speerpunten

De strategie bevat naast concrete doelstellingen ook 10 concrete speerpunten, waaronder de Commissie 82 initiatieven verder uitwerkt. Deze worden de komende vier jaar door de Commissie gepubliceerd.

Bron:

Sustainable and Smart Mobility Strategy, Europese Commissie
Fundamentele transformatie van het Vervoer, Persbericht Europese Commissie

Meer informatie

Annex to the Sustainable and Smart Mobility Strategy, Europese Commissie
COM/2020/789 final: Strategie voor duurzame en slimme mobiliteit — Het Europees vervoer op het juiste spoor naar de toekomst, Europese Commissie

Europese Datastrategie

De hoeveelheid data die  overheidsinstanties genereren is naar verwachting tegen 2025 vervijfvoudigd ten opzichte van 2018. Met de nieuwe regels die de Europese Commissie voorstelt, worden de data optimaal benut en ontstaan Europese dataruimten waar de samenleving, burgers en het bedrijfsleven van profiteren. In de Europese datastrategie pleitte de Commissie begin dit jaar voor dataruimten op negen domeinen, waaronder industrie, energie, gezondheid en de Europese Green Deal. De dataruimten dragen bij aan de groene transitie door een beter beheer van het energieverbruik, gepersonaliseerde geneeskunde en betere dienstverlening door overheden.

Europese dataruimten

De voorgestelde regels zijn de basis voor de nieuwe Europese manier van gegevensbeheer die bescherming van persoonsgegevens (AVG), bescherming van de consument en eerlijke concurrentie moet waarborgen. De Europese dataruimten dienen als alternatief  voor de praktijken van grote techplatformen, die een groot marktaandeel hebben door de grote hoeveelheden data die ze kunnen controleren. Nieuwe EU-regels voor neutraliteit moeten ervoor zorgen dat data-intermediairen functioneren als betrouwbare organisatoren van het delen van data.

Datagebruik vereenvoudigen

De nieuwe verordening omvat maatregelen om het gebruik van bepaalde data in het bezit van de overheid makkelijker te maken. Het hergebruik van gezondheidsgegevens kan bijvoorbeeld het onderzoek naar geneesmiddelen voor zeldzame of chronische ziekten bevorderen. Europeanen moeten volgens de Commissie ook zeggenschap krijgen over het gebruik van data die zij genereren. Het moet voor particulieren en bedrijven bijvoorbeeld makkelijker en veiliger worden om hun data onder duidelijke voorwaarden vrijwillig ter beschikking te stellen voor toepassingen van algemeen belang.

Bron:

Proposal for a Regulation on European data governance (Data Governance Act), Europese Commissie
Commissie doet voorstellen voor Europese dataruimten en meer datadelen, Europese Commissie

Meer informatie

A Europe Fit for a Digital Age – Digitale markt, Kenniscentrum Europa Decentraal

Zes prioriteiten

Het voorgestelde 8^e MAP bevat zes thematische prioriteiten;
1. Het bereiken van de doelstelling om de uitstoot van broeikasgassen in 2030 te verminderen en klimaatneutraliteit tegen 2050.
2. Voortdurende vooruitgang bij de vergroting van het aanpassingsvermogen, het versterken van de veerkracht en het verminderen van de kwetsbaarheid voor klimaatverandering.
3. Vooruitgang in de realisatie van een groeimodel dat meer teruggeeft aan de planeet dan nodig is, economische groei loskoppelt van het gebruik van hulpbronnen en aantasting van het milieu, en de overgang naar een circulaire economie versnellen.
4. Het nastreven van een nulvervuilingsambitie (zero emission ambition) voor lucht, water en bodem en het beschermen van de gezondheid en het welzijn van de Europeanen.
5. Het beschermen, behouden en herstellen van de biodiversiteit en verbetering van het natuurlijk kapitaal. Met name voor lucht, water, bodem, bossen, zoet water, waterrijke gebieden en mariene ecosystemen.
6. Verminderen van de milieu- en klimaat gerelateerde druk van productie en consumptie, vooral op het gebied van energie, industriële ontwikkeling, gebouwen en infrastructuur, mobiliteit en het voedselsysteem.

Openbare raadpleging

De Commissie zal een openbare raadpleging lanceren om de hoofddoelen voor het programma te ontwikkelen, met betrekking tot biodiversiteit, circulaire economie en nulvervuiling, die eind 2021 moeten worden afgerond.

Advies

Het Europees Comité van de Regio’s heeft op 17 februari 2019 een advies van rapporteur Cor Lamers (burgemeester Schiedam) aangenomen als input voor het 8e milieuactieprogramma.

Door:

Marieke ter Horst, Huis van de Nederlandse Provincies
Dit artikel is met dank overgenomen van het HNP. Origineel bericht: Commissie stelt 8e milieuactieprogramma voor, HNP

Bron:

General Union Environment Action Programme to 2030, Europese Commissie
COM/2020/652: Voorstel  betreffende een algemeen milieuactieprogramma voor de Europese Unie voor de periode tot en met 2030, Europese Commissie

Meer informatie

Advies ontwikkeling van een 8e milieuactieprogramma, Comité van de Regio’s

Klimaatneutraliteit in 2050

Energiesystemen zijn cruciaal in het proces naar klimaatneutraliteit in 2050. De Europese Commissie ziet kansen in de recente daling van de kosten van technologieën voor hernieuwbare energie, de digitalisering van onze economie en opkomende technologieën in batterijen, warmtepompen, elektrische voertuigen of waterstof. De strategie moet zorgen voor een groeiend aandeel hernieuwbare energie dat geografisch verspreid is. Verschillende energiedragers moeten flexibel geïntegreerd worden en verontreiniging en het verlies van biodiversiteit moeten worden vermeden.

Waterstofstrategie

De EU wil waterstof inzetten voor de sectoren die niet op elektriciteit kunnen draaien, zo staat in de EU-waterstofstrategie. Hiervoor is het belangrijk om zo snel mogelijk waterstof te genereren middels wind- en zonne-energie, aldus de Commissie. Gecoördineerde actie tussen private en publieke partijen is daarom noodzakelijk.

Geleidelijke overgang

De overgang naar een waterstofeconomie wordt door de Commissie geleidelijk ingezet.

• Van 2020 tot 2024 wil de Commissie minstens een miljoen ton aan hernieuwbare waterstof produceren en 6 gigawatt aan hernieuwbare waterstofproductie-installaties ondersteunen;
• Van 2025 tot 2030 wil de Commissie minstens tien miljoen ton aan hernieuwbare brandstof produceren en 40 gigawatt aan hernieuwbare waterstofproductie-installaties ondersteunen; en
• Van 2030 tot 2050 moet hernieuwbare waterstoftechnieken op grote schaal ingezet zijn binnen sectoren die niet over kunnen schakelen naar elektriciteit.

Om dit te bewerkstelligen richt de Europese Commissie onder andere de Clean Hydrogen Alliance op. Hierin kunnen belanghebbenden plaatsnemen uit zowel publiek- als private sector. De Alliance, waarin ook de Europese Investeringsbank plaatsneemt, zal voor investeringen zorgen om de productie van groene waterstof op te schalen en ondersteunen. Daarnaast zal er gewerkt worden aan gemeenschappelijke standaarden, terminologie en certificaten, aldus de Commissie.

Nederlands standpunt

In de visie van het Nederlandse kabinet, gepresenteerd eind maart 2020, wordt de belangrijke rol van groene waterstof erkend. Het kabinet spreekt haar waardering uit voor bestaande waterstofclusters in bijvoorbeeld Noord-Nederland en rondom Arnhem. De initiatieven in deze regio’s worden gezien al een essentieel onderdeel van de manier waarop de energietransitie vormgegeven zal worden.

EU-strategie voor energiesysteemintegratie

Op 8 juli 2020 werd de EU-strategie voor energiesysteemintegratie voorgesteld. De strategie energiesysteemintegratie bestaat uit drie pilaren: meer circulaire energiesystemen, meer elektrificatie en het promoten van schone brandstoffen.

Meer circulaire energiesystemen

De strategie bevat concrete acties om energie-efficiëntie in de praktijk te brengen en het gebruik van lokale energiebronnen effectiever in te zetten. De Commissie onderstreept de potentie van het hergebruik van onder andere afvalwarmte en energie geproduceerd uit bioafval of in afvalwaterzuiveringsinstallaties.

Meer elektrificatie

Het grootste aandeel van hernieuwbare energie ligt binnen de elektriciteitssector. De Commissie wil daarom waar mogelijk meer gebruikmaken van elektriciteit. Voorbeelden hiervan zijn het gebruik van warmtepompen in gebouwen, elektrische voertuigen bij vervoer of elektrische ovens in bepaalde industrieën.

Promotie schone brandstoffen

De Commissie zet in op de promotie van hernieuwbare en koolstofarme brandstoffen waaronder hernieuwbare waterstof, duurzame biobrandstoffen en biogas. Deze promotie zal gericht zijn op sectoren waar directe verwarming of elektrificatie niet haalbaar, niet efficiënt of te duur is. Hernieuwbare gassen en vloeistoffen, geproduceerd uit biomassa of hernieuwbare en koolstofarme waterstof, kunnen oplossingen bieden om de energie op te slaan.

Actiepunten voor een meer geïntegreerd energiesysteem

In de strategie energiesysteemintegratie benoemt de Commissie diverse actiepunten, waaronder de herziening van bestaande wetgeving, de ontwikkeling van richtsnoeren voor lidstaten over fiscale maatregelen en de geleidelijke afschaffing van subsidies voor fossiele brandstoffen.

Bron:

An EU Strategy for Energy System Integration, Europese Commissie
EU Waterstofstrategie, Europese Commissie

Meer informatie:

Kabinetsvisie Waterstof, Ministerie van Economische Zaken en Klimaat