Decentrale overheden

Voor de decentrale overheden verandert er naar aanleiding van de fitness check voorlopig nog niets. Verschillende staatssteunregels waar decentrale overheden gebruik van maken worden door de Commissie aangepast of herzien, waaronder de AGVV en de de-minimisverordening. Halverwege 2020 worden verschillende consultaties verwacht waarin de Commissie vraagt naar inbreng omtrent aanpassingen van de staatssteunregels.

SAM-pakket

Met het SAM-pakket werd het in 2014 voor de lidstaten eenvoudiger om steun voor specifieke doeleinden te verlenen. Bijvoorbeeld aan kleine of middelgrote ondernemingen door gebruik van de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV). Een groot deel van de regels die oorspronkelijk tot eind 2020 golden zijn recentelijk verlengd tot eind 2022 of eind 2023. Het SAM-pakket bestaat uit de volgende staatssteunregels:

• de Algemene Groepsvrijstellingsverordening;
• de de-minimisverordening;
• de richtsnoeren inzake regionale steunmaatregelen;
• de richtsnoeren inzake staatssteun ter bevordering van risicofinancieringsinvesteringen;
• de richtsnoeren staatssteun ten behoeve van milieubescherming en energie;
• de richtsnoeren voor reddings- en herstructureringssteun aan niet-financiële ondernemingen in moeilijkheden;
• de mededeling over de criteria voor de beoordeling van de verenigbaarheid met de interne markt van staatssteun ter bevordering van de verwezenlijking van belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang.

Resultaten fitness check

Uit de fitness check is volgens de Commissie gebleken dat de Europese staatssteunregels uit het SAM-pakket geschikt zijn voor het doel waarvoor ze zijn opgesteld. Aanpassingen van bepaalde regels zullen wel nodig zijn, met name met het oog op toekomstige ontwikkelingen zoals de Green Deal en de Europese industriële en digitale strategieën. In het kader van de Green Deal heeft de Commissie inmiddels een consultatie geopend, hierover is door het Kenniscentrum eerder dit bericht geschreven. Daarnaast wil de Commissie ook een aantal regels herzien om deze te verduidelijken, vereenvoudigen of verder te stroomlijnen met Europese wet- en regelgeving. Hiermee hoopt de Commissie aan recente ontwikkelingen op wetgevend gebied, huidige prioriteiten, marktveranderingen en technologische ontwikkelingen tegemoet te komen.

AGVV en de-minimis

Decentrale overheden maken vaak gebruik van de AGVV en de-minimisverordening om steun ‘staatssteunproof’ te kunnen verlenen. Beide verordeningen bevatten vrijstellingen op grond waarvan staatssteun verleend kan worden zonder dat dit negatieve invloed heeft op de interne markt. Voor deze twee verordeningen heeft de Commissie het volgende geconcludeerd:

• Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV)

Uit consultaties is gebleken dat de AGVV over het algemeen als efficiënt en effectief wordt ervaren. Er zijn echter bepalingen in de verordening die aanpassingen of verduidelijkingen nodig hebben. Ook is gebleken dat sommige aspecten van de verordening niet meer up-to-date zijn met huidig beleid of de ontwikkelingen p de markt en in de technologie. Er kunnen bijvoorbeeld aanpassingen worden doorgevoerd ter bevordering van de Green Deal en de industriële strategie van de EU. De Commissie is daarom van plan op de korte termijn wijzigingen aan te brengen aan de AGVV om deze gelijk te trekken met de relevante beleidsdoelen en prioriteiten van de Commissie. Op langere termijn is de Commissie van plan verdere stroomlijning van de verordening door te voeren.

• De-minimisverordening

De de-minimisverordening maakt het mogelijk voor ondernemingen om tot €200.000 aan steun te ontvangen over een periode van drie belastingjaren zonder dat dit onder de staatssteunregels valt. Dit de-minimisplafond van €200.000 geldt sinds 2013 en moet volgens de Commissie aangepast worden aan de markt- en economische ontwikkelingen van de afgelopen 7 jaar. Vermoedelijk zal de Commissie het plafond verhogen of de termijn van drie belastingjaren verlagen. Daarnaast vereist de verordening op sommige gebieden wat vereenvoudiging en opheldering. Ook is de Commissie van plan de manieren van toezicht aan te passen. Momenteel kunnen lidstaten zelf kiezen of zij een algemeen register voor de-minimissteun invoeren of werken met de-minimisverklaringen om overschrijdingen van het de-minimisplafond te voorkomen. Dit duale systeem zorgt volgens de fitness check voor minder transparantie en uniforme toepassing van de regels.

Bron

Fitness Check of the 2012 State aid modernization package, railways guidelines and short-term export credit insurance, Europese Commissie

Meer informatie

Staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Betere regelgeving, Kenniscentrum Europa Decentraal

De initiatieven uit het werkprogramma voor 2020 konden vanwege de coronavirus uitbraak niet allemaal verwezenlijkt worden. De Commissie presenteerde daarom in mei 2020 een aangepast werkprogramma. Hierin is prioriteit gegeven aan initiatieven die direct verband houden met de coronacrisis en economisch herstel. Een aantal andere initiatieven is verschoven naar 2021, zoals de nieuwe EU bosstrategie en wetgevingsvoorstellen in het kader van de White Paper over AI.

Werkprogramma 2021 – Van strategie tot uitvoering

In het werkprogramma voor 2021 wil de Commissie zo veel mogelijk eerder vastgestelde strategieën en plannen realiseren. Passend in de zes beleidslijnen wordt nieuwe wetgeving voorgesteld en worden evaluaties en herzieningen van bestaande wetgeving aangekondigd. Ook bevat het werkprogramma een overzicht van wetgevingsvoorstellen die het komend jaar prioriteit krijgen, en voorstellen die juist worden ingetrokken.

Voor decentrale overheden zijn de plannen uit de volgende beleidslijnen relevant:

Europese Green Deal

De Europese Green Deal blijft ook in het werkprogramma voor 2021 een van de grootste prioriteiten. De Commissie is van plan een ‘Fit for 55’-pakket voor te stellen. Dit pakket van energie en klimaatmaatregelen moet bijdragen aan de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met ten minste 55%. Het bestaat uit initiatieven op het gebied van energieprestatie van gebouwen, hernieuwbare energie, landgebruik en energiebelasting.

Naast het ‘Fit for 55’-pakket wil de Commissie verdere maatregelen voorstellen voor uitvoering van eerder vastgestelde actieplannen. Het gaat om het Europees actieplan voor de circulaire economie, de EU-biodiversiteitsstrategie en de ‘Farm to Fork’-strategie.

Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk

De Commissie stelt in 2021 een routekaart op met digitale doelstellingen voor 2030, gericht op connectiviteit, vaardigheden en digitale overheidsdiensten. Bij de uitwerking daarvan wordt rekening gehouden met de kernwaarden van de Unie op het gebied van privacy en vrijheid van meningsuiting, vrij verkeer van gegevens en cyberveiligheid.

Ook komt er komend jaar wetgeving op het gebied van kunstmatige intelligentie, aangezien deze prioriteit in 2020 is verschoven vanwege de coronavirus uitbraak. Net als vorig jaar staat afronding van de ePrivacy-verordening dit jaar weer op de prioriteitenlijst. Ook staat er een ‘Data Act’ op de planning voor het derde kwartaal van 2021. Dit voorstel moet zorgen voor betere voorwaarden en controle bij verwerking van onder andere persoonsgegevens. Verder is de Commissie van plan om begin 2021 een nieuw Europees e-ID voor te stellen, waarmee EU burgers makkelijker toegang krijgen tot digitale diensten binnen de hele EU.

De Commissie blijft zich richten op de actualisatie van de mededingingsregels, waaronder verschillende richtsnoeren en vrijstellingsverordeningen op het gebied van staatssteun. De AGVV en de de-minimisverordening liepen eigenlijk eind dit jaar af en werden daarom verlengd, inclusief een kleine aanpassing wegens de corona-gevolgen. Bij de verdere aanpassingen van het staatssteunkader wordt ook rekening gehouden met de Green Deal, waar KED eerder dit artikel over schreef. Hiernaast wordt ook de industriële strategie, gericht op ondersteuning van kmo’s en het versterken van de interne markt, herzien in het licht van de coronacrisis.

Een nieuwe impuls voor de Europese democratie

In 2021 voert de Commissie een analyse uit van de huidige sociale en economische zaken in de regio’s. Er wordt een langetermijnvisie voor plattelandsgebieden opgesteld, met maatregelen om het potentieel van die regio’s ten volle te benutten. Ook zal in dit kader aandacht besteed worden aan betere regelgeving. De Commissie is van plan een Mededeling over betere regelgeving op te stellen die gericht is op het vereenvoudigen van regelgeving en verminderen van administratieve lasten voor burgers en bedrijven. Experts en vertegenwoordigers van deze groep zullen hierbij ondersteunen via het ‘Fit for Future’-platform, een opvolging van het REFIT platform.

Nauwe samenhang herstelplan Europa

Het werkprogramma voor 2021 hangt vanwege de coronavirus uitbraak nauw samen met het herstelplan voor Europa, het herstelinstrument NextGenerationEU en de versterkte EU-begroting voor de periode 2021-2027. De Europese Commissie ziet herstel na de coronacrisis in 2021 als prioriteit die terug te vinden is in alle zes beleidslijnen. Met het werkprogramma probeert de Commissie een balans te vinden tussen enerzijds het beheersen van de crisis en herstel en anderzijds het bereiken van de toekomstambities door duurzame investeringen en hervormingen. Voor de financiering van de fondsen van NextGenerationEU zal de Commissie ook voorstellen doen om meer eigen kapitaal bijeen te brengen. Er wordt gedacht aan herziening van het emissiehandelssysteem, CO2-grensbelasting en belastingheffing in de digitale sector.

Bron

2021 Commissie werkprogramma – key documents , Europese Commissie

Meer informatie

Green Deal, Kenniscentrum Europa Decentraal
Betere regelgeving, Kenniscentrum Europa Decentraal

Staatssteun en grondtransacties

Aangezien staatssteun de mededinging op de Europese markt kan verstoren, is het verlenen van staatssteun in principe verboden in de Europese Unie. Staatssteun moet daarom worden aangemeld bij de Europese Commissie. De aangemelde steun mag pas worden uitgekeerd nadat de Commissie heeft bepaald of deze verenigbaar is met de interne markt. Als dat niet zo is, of als de staatssteunregels niet (volledig) worden opgevolgd, kan de Commissie verzoeken om terugvordering van de verstrekte steun.
Om te beoordelen of er bij grondtransacties sprake is van staatssteun wordt met name gekeken of de (decentrale) overheid bij aan- of verkoop van gronden, een marktconforme prijs hanteert. Dit voorkomt dat de aan- of verkopende partij een economisch voordeel krijgt van de overheid. De Mededeling van de Commissie betreffende het begrip staatssteun biedt hulp bij beoordeling van marktconformiteit. Op grond van de Mededeling (nrs. 73 en verder) moet de grondtransactie beoordeeld worden via de ‘Market Economy Operator’-test. Er wordt dan nagegaan of de overheid de transactie uitvoert op vergelijkbare voorwaarden als reguliere marktpartijen in een vergelijkbare situatie. Is dat het geval, dan is de transactie marktconform en is er geen sprake van staatssteun.

Grondtransactie gemeente

De grondtransactie in de behandelde zaak verliep tussen de gemeente Harlingen en het bedrijf Spaansen B.V. In 2009 hebben zij een koopovereenkomst gesloten over een perceel van Spaansen B.V. In de overeenkomst is afgesproken dat een deel van de betaling direct plaats zou vinden en het overige deel betaald zou worden na verloop van een bepaalde termijn. Nadat Spaansen B.V. de gemeente had verzocht om betaling van het resterende bedrag, is de gemeente naar de rechter gestapt. Volgens de gemeente zou er namelijk sprake zijn van een niet-marktconforme prijs en dus onrechtmatige staatssteun.

Rechtbank en Gerechtshof

De rechtbank Noord-Nederland is het in haar uitspraak eens met de gemeente en komt tot de conclusie dat de aankoopprijs niet marktconform is. Aangezien er volgens de rechtbank ook aan de overige criteria van staatssteun is voldaan, is er sprake van onrechtmatige staatssteun. De staatssteunmaatregel is namelijk niet bij de Europese Commissie aangemeld waardoor de aanmeldingsplicht is geschonden. Als gevolg vernietigt de rechtbank de koopovereenkomst gedeeltelijk ten aanzien van de koopprijs. Meer informatie over deze uitspraak vindt u op onze website.
Spaansen B.V. is hierop in hoger beroep gegaan bij het Gerechtshof. Ook het hof oordeelt vervolgens dat er sprake is van een onrechtmatige staatssteunmaatregel. Het hof vernietigt echter het vonnis van de rechtbank en verklaart de gehele koopovereenkomst tussen de partijen nietig wegens strijd met de aanmeldingsplicht bij de Commissie (artikel 108 lid 3 VWEU). Ook oordeelt het hof dat de omstreden koopprijs in onverbrekelijk verband staat met de overeenkomst en algehele nietigheid daarom een passende remedie is.

Arrest van de Hoge Raad

In het arrest sluit de Hoge Raad zich aan bij het oordeel van het Gerechtshof. Ook de Hoge Raad is van mening dat er sprake is van een ongeoorloofde staatssteunmaatregel die nietigheid van de gehele koopovereenkomst tot gevolg heeft. Dit wordt in het arrest niet verder gemotiveerd maar een uitgebreide motivering is te vinden in de conclusie van de Advocaat-Generaal (A-G). Daarin wordt onder andere betoogd dat de koopprijs niet gesplitst kan worden van de rest van de overeenkomst vanwege een onverbrekelijk verband tussen de overeenkomst en de koopprijs. Dit houdt dus in dat bij nietigheid van deze koopprijs, automatisch sprake is van nietigheid van de gehele overeenkomst. Daarnaast stelt de A-G dat partiële nietigheid onvoldoende meldingsprikkels zou geven aan overheden. Om overheden aan te sporen tot naleving van de regels en tijdige melding van staatssteunmaatregelen, moet op het schenden van de meldingsplicht een doeltreffende sanctie staan. In zaken met betrekking tot ongeoorloofde staatssteun bij grondtransacties wordt algehele nietigheid van de koopovereenkomst gezien als doeltreffende sanctie.

Decentrale relevantie

In het arrest van de Hoge Raad wordt bevestigd dat niet-naleving van staatssteunregels verstrekkende gevolgen kan hebben. Het is dus van belang dat decentrale overheden, onder andere  bij grondtransacties, rekening houden met de Europese staatssteunregels. Gebeurt dit niet, dan kan dit leiden tot nietigheid van gehele koopovereenkomsten.

Bron

HR 9 oktober 2020, ECLI:NL:HR:2020:1587 (Gemeente Harlingen / Holding B.V.)

Meer informatie

Staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Grondtransacties, Kenniscentrum Europa Decentraal

Verlenging

Met de verlening wil de Europese Commissie het voor lidstaten mogelijk maken om bedrijven te blijven ondersteunen in de context van de coronacrisis. Tegelijk moet de kaderregeling zorgen voor bescherming van het gelijke speelveld voor ondernemingen in de Europese Unie. Of deze doelen met de kaderregeling daadwerkelijk worden behaald zal de Commissie vóór 30 juni 2021 evalueren. Dan wordt ook besloten of de tijdelijke kaderregeling nogmaals verlengd of gewijzigd moet worden.

Nieuwe maatregel

De verlenging van de kaderregeling bevat ook een nieuwe maatregel. De lidstaten kunnen straks  ondernemingen ondersteunen die door de coronavirus uitbraak een omzetdaling van ten minste 30% hebben vergeleken met dezelfde periode in 2019. Het is de bedoeling dat de steun een deel van de vaste lasten van de onderneming dekt die vanwege de coronacrisis niet meer door inkomsten worden gedekt. Het maximumbedrag van dergelijke steun is €3 miljoen per onderneming. Met deze doelgerichte steunmaatregel hoopt de Commissie te voorkomen dat de kapitaalpositie van ondernemingen verslechtert. Zo kan bedrijfsactiviteit behouden worden en krijgen de ondernemingen een beter uitgangspunt voor herstel.

Aanpassing herkapitalisatievoorwaarden

De Commissie heeft ook de herkapitalisatiemaatregelen aangepast. De wijziging heeft betrekking op de exit van de Staat uit geherkapitaliseerde ondernemingen waarvan de Staat vóór de herkapitalisatie al aandeelhouder was. Het is nu mogelijk om via een onafhankelijke waardering het eigenvermogensbelang van de Staat af te stoten en daarbij het eerdere belang te herstellen.

Bron

Persbericht: Commissie verlengt en verruimt tijdelijke kaderregeling om bedrijven met aanzienlijke omzetverliezen verder te ondersteunen, Europese Commissie
Vierde uitbreiding Tijdelijke Kaderregeling (13 oktober 2020), Europese Commissie

Meer informatie

Staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Tijdelijk staatssteunkader Europese Commissie, Kenniscentrum Europa Decentraal
Tijdelijke Kaderregeling (19 maart 2020), Europese Commissie
Eerste uitbreiding Tijdelijke Kaderregeling (3 april 2020), Europese Commissie
Tweede uitbreiding Tijdelijke Kaderregeling (8 mei 2020), Europese Commissie
Derde uitbreiding Tijdelijke Kaderregeling (29 juni 2020), Europese Commissie
Samengevoegde versie Tijdelijke Kaderregeling (informeel Commissiedocument), Europese Commissie

Door de coronacrisis en de maatregelen die naar aanleiding daarvan door de overheid zijn genomen, kunnenveel organisaties en ondernemers lange tijd hun  economische activiteiten niet of slechts op aangepaste wijze uitoefenen. Om liquiditeitsproblemen als gevolg van deze maatregelen te voorkomen, zijn of worden maatregelen door gemeenten genomen, waarbij sprake is van kwijtschelding of verlaging van vorderingen en belastingen voor ondernemers. Voorbeelden hiervan zijn: precariobelasting, reclamebelasting, marktgelden en verhuur van vastgoed.
Bij gemeenten roept dit mogelijk vragen op hoe zij het beste in lijn met de Europese staatssteunregels ondernemers kunnen ondersteunen. Het ministerie van BZK, de VNG en Europa decentraal hebben daarom het factsheet opgesteld. Hierin wordt een aantal stappen kort beschreven, die gemeenten kunnen volgen wanneer zij via hun gemeentelijke vorderingen en belastingen staatssteunproof steun willen verlenen aan ondernemers ten tijde van de coronacrisis.
Heeft u een vraag over de toepassing van de staatssteunregels? Neem dan contact op met Europa decentraal via helpdesk@europadecentraal.nl.

Meer informatie

Staatssteun en de coronacrisis, Kenniscentrum Europa Decentraal
Steun verlenen – overzicht mogelijkheden, Kenniscentrum Europa Decentraal
Handelingsperspectief Staatssteun tijdens coronacrisis, Kenniscentrum Europa Decentraal

Digitale inclusie

Digitale dienstverlening is in coronatijd onmisbaar in de samenleving. Het kabinet neemt daarom maatregelen om te zorgen dat zoveel mogelijk mensen digitaal kunnen meedoen:

• Beschikbaar stellen van digitale apparaten aan iedereen die deze nodig heeft als onderdeel van de actie #allemaaldigitaal.
• Bevorderen van omgang met tablets, laptops en mobiele telefoons. Dit kan door het volgen van cursussen of door contact op te nemen met de Digi-Hulplijn.
• Een passende oplossing invoeren voor mensen die hulp nodig hebben bij digitaal zakendoen met de overheid.
• Onduidelijke brieven en teksten van de overheid duidelijker en begrijpelijker maken.
• Gemeenten extra hulp bieden bij het toegankelijker en leesbaarder maken van brieven en websites. Hiervoor wordt in 2021 een ‘Direct Duidelijk Doen-regeling’ ingevoerd.

Wettelijke verplichting digitale toegankelijkheid

Vanaf 23 september 2020 moeten de websites van (decentrale) overheden aan digitale toegankelijkheidseisen voldoen. Deze verplichting vloeit voort uit de Europese Toegankelijkheidsrichtlijn die in Nederland is omgezet in het Tijdelijk besluit digitale toegankelijkheid overheid. Dit besluit vereist dat websites van overheden moeten voldoen aan de toegankelijkheidsnormen WCAG 2.1 (Niveau A en AA). Logius, de dienst Digitale Overheid, heeft op zijn website een eenvoudige uitleg opgenomen van deze technische normen. Logius legt bijvoorbeeld uit dat niet iedereen een muis gebruikt. Gebruikers moeten formulieren daarom ook alleen met het toetsenbord kunnen invullen. Daarnaast zijn de overheden verplicht een toegankelijkheidsverklaring op hun website te publiceren. Daarin staat welke maatregelen de overheid neemt om de website toegankelijk te maken en te houden.

Niet-naleving

Wanneer websites en mobiele applicaties niet op tijd toegankelijk zijn, moet dit in de toegankelijkheidsverklaring worden toegelicht. De decentrale overheid moet beschrijven welke maatregelen worden genomen om zo snel mogelijk aan de eisen te voldoen. Een handhavings- en toezichtregime wordt uitgewerkt in de Wet digitale overheid die momenteel bij de Eerste Kamer ligt. Totdat deze wet van kracht is geldt er enkel een bestuurlijk risico voor verantwoordelijke bestuurders. Ook kan niet-nakoming van de verplichtingen leiden tot negatieve pers of reacties van belangengroepen.

Meer informatie

Toegankelijkheid, Kenniscentrum Europa Decentraal
Praktijkvraag: Hoe zorgen we ervoor dat onze overheidswebsite voldoet aan de Europese toegankelijkheidsrichtlijn?, Kenniscentrum Europa Decentraal
Toegankelijkheid, Rijksoverheid
DigiToegankelijk, Logius (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)
Handreiking Digitale Toegankelijkheid, Logius (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties)

INSPIRE-RICHTLIJN

De INSPIRE-richtlijn verplicht overheidsinstanties uit de Europese Unie tot delen van gegevens over milieu in het ruimtelijk domein. De verzamelde gegevens worden op een internetportaal beschikbaar gesteld voor de verschillende overheidsinstanties. Zo worden onder andere gegevens verzameld over grondwater, vervoersnetwerken en landgebruik. In het INSPIRE aanmerkingsregister kan gecontroleerd worden welke informatie door welke overheidsinstantie bijgehouden moet worden.

EVALUATIE

Met de evaluatie richt de Europese Commissie zich op het beoordelen van de doeltreffendheid en efficiëntie van de richtlijn bij milieubescherming. Ook de relevantie van de richtlijn voor belanghebbenden wordt beoordeeld. Daarnaast wordt gekeken of de richtlijn overeenstemt met andere EU-wetgeving, met name in het kader van de Europese Green Deal. Samen met de Richtlijn inzake de toegang van het publiek tot milieu-informatie, gaat de INSPIRE-richtlijn een belangrijke ondersteunende rol spelen bij het verwezenlijken van de doelen uit de Green Deal.

BRON

Geospatiale data over het milieu – evaluatie (Inspire-richtlijn), Europese Commissie

MEER INFORMATIE

Implementatiewet EG-Richtlijn infrastructuur ruimtelijke informatie, Rijksoverheid
Milieu-informatie, Kenniscentrum Europa Decentraal
Richtlijn Hergebruik overheidsinformatie, Kenniscentrum Europa Decentraal

De toename van het aantal procedures blijkt uit het jaarlijks rapport van de Europese Commissie over de naleving van EU-recht door de lidstaten. Ongeveer de helft van de inbreuken volgt uit te late omzetting van wetgeving. Het totaal aantal lopende inbreukprocedures nam licht af.  

Handhaving Europees recht

Inbreukprocedures komen bijvoorbeeld voor wanneer lidstaten een Europese richtlijn niet op tijd, of niet juist omzetten in hun nationale rechtsorde. Ook decentrale overheden zijn verplicht de Europese regels na te leven. In Nederland biedt de Wet NErpe het Rijk een aantal instrumenten om naleving van het Europese recht door publieke entiteiten te bevorderen.  

De inbreukprocedure

Als de potentiële inbreuk nog in een vroeg stadium is, kan de Europese Commissie die afhandelen met behulp van de EU Pilot. Dit is een informele dialoog tussen de Europese Commissie en de lidstaat. Als dit geen oplossing biedt, wordt een ingebrekestelling verstuurd naar de lidstaat met een verzoek om meer informatie over de inbreuk. Wanneer de lidstaat daaraan geen gevolg geeft, kan de Europese Commissie een met redenen omkleed advies uitbrengen. In het advies verzoekt de Europese Commissie formeel om aan het EU-recht te voldoen. Als ook dit advies niet wordt opgevolgd door de lidstaat in kwestie, kan de Europese Commissie de zaak voorleggen aan het Hof van Justitie van de Europese Unie. Oordeelt het Hof dat een lidstaat het EU-recht heeft geschonden, dan zijn de nationale autoriteiten verplicht actie te ondernemen om aan het arrest van het Hof te voldoen. Als ook het arrest niet wordt opgevolgd, kan de Europese Commissie de zaak nogmaals voorleggen aan het Hof en kunnen er financiële sancties opgelegd worden. 

Nederland

Het aantal nieuwe procedures tegen Nederland daalde vorig jaar juist. In 2019 zijn er 16 procedures gestart, tegen 19 nieuwe procedures in 2018. Nederland is hiermee de nummer twee op de lijst van lidstaten met de minste inbreukprocedures in 2019. Van de 16 nieuwe procedures gaan 7 over het te laat omzetten van wetgeving. De Commissie sprak vorig jaar alle lidstaten aan op naleving van de dienstenrichtlijn en de Europese wetgeving omtrent de erkenning van beroepskwalificaties.  

Het totaal aantal lopende inbreukprocedures voor Nederland is ook licht gedaald. In totaal liepen er nog 43 procedures tegen Nederland aan het einde van 2019, dat zijn er 4 minder dan aan het einde van 2018.  
Zowel in 2018 als in 2019 gingen veel inbreukprocedures in de EU over de interne markt en mobiliteit. Maar, van alle zaken die eind 2019 nog liepen gingen de meeste over het milieu. In 2018 scoorde het beleidsterrein energie nog hoog. 

Bron

Naleving van EU-recht door de lidstaten in 2019, monitoringsrapport Europese Commissie
Naleving van EU-recht door de lidstaten in 2019, persbericht Europese Commissie 

Meer informatie

Naleving van EU-recht: Factsheet Nederland, Europese Commissie
Toezicht en naleving EU-recht, Kenniscentrum Europa Decentraal
Commissie spreekt EU-lidstaten aan op gebreken één-loketsystemen voor grensoverschrijdende dienstverleners, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Commissie start inbreukprocedure tegen Nederland wegens onjuiste omzetting richtlijn erkenning beroepskwalificaties, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Nederland moet standpunt inzake aanbestedingsplicht woningcoöperaties verduidelijken, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Aantal aanmaningen voor Nederland wegens niet naleving EU-recht neemt licht toe, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal (2018) 

Single Digital Gateway

In december 2020 wordt de Single Digital Gateway (SDG) opgericht via de website YourEurope.eu. Dit is een online centraal punt waar Europese burgers en bedrijven alle relevante informatie, procedures en diensten kunnen vinden die zij nodig hebben om van de EU interne markt gebruik te maken. Bijvoorbeeld wanneer zij verhuizen naar een andere lidstaat of daar een bedrijf willen starten. Decentrale overheden moeten vanaf december 2022 burgers en bedrijven via de SDG online informeren over de nationale regels en procedures die nodig zijn om grensoverschrijdend te kunnen wonen en werken in hun regio. Daarnaast moeten eind 2023 verschillende procedures van overheidsdienstverlening grensoverschrijdend toegankelijk zijn voor burgers en bedrijven uit andere EU-lidstaten. Over welke informatiegebieden en procedures het gaat is te vinden in bijlage I en II van de SDG-verordening. Meer over de SDG kunt u ook vinden op onze website. 

Gebruikersstatistieken en feedback

Zowel de Commissie als overheidsorganisaties moeten volgens artikel 24 van de SDG-verordening straks verschillende statistieken verzamelen. Bijvoorbeeld de bezoekersaantallen van aan de SDG gerelateerde webpagina’s, uit welke landen bezoekers afkomstig zijn en in welke taal de informatie is geschreven. Ook de diensten waar gebruikers terecht kunnen met vragen over wonen en werken in een andere lidstaat, zoals de Eén-loketten, moeten statistieken verzamelen over de hulpvragen die zij ontvangen. Bijvoorbeeld of de verzoeken afkomstig zijn van burgers of van bedrijven en de responstijd van de dienst. Ook moeten er gebruikersreacties over de aangeboden informatie en diensten worden verzameld en worden gedeeld met de Commissie en andere EU lidstaten. Gebruikers van de SDG kunnen feedback geven over de kwaliteit en beschikbaarheid van de informatie en aangeboden diensten. 

In de uitvoeringsverordening staat dat de Commissie een systeem instelt om de statistieken en  andere benodigde (achtergrond)gegevens gemakkelijk van de nationale webpagina’s te halen en te plaatsen in een gezamenlijke database. Ook zorgt de Commissie voor een hulpmiddel om automatisch gebruiksreacties te verzamelen. Dienstverleners kunnen ook voor een eigen, vergelijkbaar hulpmiddel kiezen om de gebruikersreacties te verzamelen en delen. De bepalingen in de uitvoeringshandeling zijn op 12 december 2020 van toepassing gegaan, gelijk met de oprichting van de SDG

Meer informatie

Single Digital Gateway, Kenniscentrum Europa Decentraal
Uitvoeringsverordening (EU) 2020/1121, Europese Commissie
Nederland zegt ‘ja’ tegen Implementing Act gebruikersstatstiek en -feedback, Bureau Nationaal Coördinator SDG

Voorwaarden ‘staatssteunproof’ compensatie

In antwoord op die melding heeft de Europese Commissie bij besluit van 29 juni 2020, kenmerk SA. nr. 57554, goedkeuring verleend om deze compensatie voor de maanden maart t/m juni aan de vervoersbedrijven te betalen. Er gelden voorwaarden om de compensatie ‘staatssteunproof’ te mogen verlenen. Deze voorwaarden gelden voor alle gemeenten en zijn als kader vastgelegd in de vorm van een circulaire en voorgelegd aan de Europese Commissie. Aan gemeenten wordt geadviseerd om compensaties of doorbetalingen die zij verstrekken in het doelgroepenvervoer in overeenstemming met deze circulaire te verlenen om mogelijke strijd met de Europese regels inzake staatssteun te voorkomen. In dat geval hoeft u als gemeente namelijk over deze periode niet zelf nog een staatssteunmelding bij de Europese Commissie te doen.

Hoe weet de gemeente of de doorbetaling van het doelgroepenvervoer staatssteun is?

1. Allereerst bekijkt u als gemeente de financieringsconstructie van het onder punt 2 van de circulaire genoemde type vervoer. Uitgangspunt van het kader is dat het vervoer gecontracteerd is door de gemeente, met inachtneming van de aanbestedingsregels. Uw gemeente beziet of er ruimte is om op basis van het contract tot compensatie over te gaan. Is die situatie aan de orde, dan is er geen sprake van staatssteun en hoeft over de doorbetaling van het bedrag, dat op basis van het contract betaald kan worden, geen opgave wegens staatssteun conform dit kader te worden gedaan.
2. Indien het contract geen ruimte tot compensatie voor niet-geleverde diensten door het vervoerbedrijf biedt, is er sprake van staatssteun en geeft deze circulaire uw gemeente een kader om geoorloofde staatssteun te verlenen. Daarvoor moeten de cumulatieve voorwaarden in deze circulaire worden nageleefd.
3. Voor ritten die wel zijn uitgevoerd, vindt uitbetaling op basis van het contract plaats. Die ritten vallen buiten de compensatie, zoals is opgenomen in de circulaire. In dat geval wordt dus een deel op basis van het contract doorbetaald en voor een ander deel moeten de staatssteunregels van de circulaire worden nageleefd.

Hoe moet uw gemeente vervolgens handelen?

1. Als de conclusie is dat u nog betalingen gaat verrichten en dat volgens bovenstaande stappen doet, zorgt u voor een goede vastlegging van betalingen conform de circulaire. Deze vastlegging is nodig voor de staatssteunrapportage die binnen een jaar moet plaatsvinden. Kenniscentrum Europa decentraal ondersteunt het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties bij het verzamelen van de gegevens voor de jaarlijkse staatssteunrapportage. Het Kenniscentrum vraagt deze gegevens in het voorjaar van 2021 bij gemeenten uit.
2. Als u de compensatiebetaling tot nu toe als voorschot heeft verleend, kunt u de compensatie nu definitief verlenen met inachtneming van de bovenstaande stappen, en zorgt u voor een goede vastlegging van betalingen conform de circulaire. Voor de rapportage zie hierboven onder a.
3. Als de conclusie is dat u reeds staatssteun heeft verleend, dient u de betalingen te herberekenen conform de circulaire en – indien er teveel is betaald – het surplus terugvorderen of verrekenen met lopende vorderingen of toekomstige compensatie. Voor het tijdsaspect (betaling voorafgaand aan de melding bij de Europese Commissie) wordt een generieke oplossing gezocht.

Situatie vanaf 1 juli

Vanaf 1 juli vervalt de oproep aan gemeenten om niet-gereden ritten generiek voor 80% te blijven compenseren. De oproep aan gemeenten is om voor de komende periode op lokaal niveau actief met betrokken partijen het overleg aan te gaan om met vervoerders gerichte continuïteitsafspraken te maken voor de periode tot 1 september 2020. Deze afspraken zijn gericht op de continuïteit van het regionale en lokale vervoer. Ook dan zal rekening moeten worden gehouden met de staatssteunaspecten.
Met de gewijzigde overheidsmaatregelen in reactie op de COVID-19-uitbraak per 1 juli zult u als gemeente zélf goed moeten bezien of bij voortgezette of aangepaste compensatie sprake is van staatssteun, en hoe u deze staatssteun in overeenstemming met de Europese regelgeving kunt verlenen. Omdat de afspraken die vanaf 1 juli gemaakt worden naar verwachting zeer divers zijn, is het niet mogelijk om hiervoor opnieuw een gecoördineerde melding bij de Europese Commissie te doen.
Voor informatie over staatssteun kunt u terecht op de website van het Kenniscentrum Europa decentraal (KED): www.europadecentraal.nl/coronacrisis/. Voor eerstelijnsadvies over staatssteunmaatregelen vanwege COVID-19, en de toepassing van de Europese wet- en beleidskaders daarbij, is KED het eerste aanspreekpunt, via helpdesk@europadecentraal.nl.

Bron

Circulaire doorbetaling doelgroepenvervoer, Rijksoverheid
Bijgaande brief Circulaire staatssteun en doelgroepenvervoer COVID-19, Rijksoverheid

Meer informatie:

Staatssteun en de coronacrisis, Kenniscentrum Europa Decentraal
Steun verlenen: Overzicht mogelijkheden, Kenniscentrum Europa Decentraal
Coronavirus COVID-19, Vereniging Nederlandse Gemeenten