De Europese Digital Decade zit inmiddels in zijn vierde jaar. Tijdens dit decennium is het doel om de zogenaamde ‘vier windrichtingen’ van het Digitale Kompas ‘te bevaren’ en daarmee bepaalde beleidsdoelen te halen. Aangezien het behalen van deze doelen een prioriteit is van de Europese Unie (EU), worden ontwikkelingen rondom dit proces gemonitord. De laatste ontwikkelingen zijn gepubliceerd op 2 juli in de nieuwste Staat van de Digital Decade.
De conclusie van dit rapport was kritisch op de huidige stand van zaken. Op meerdere beleidsterreinen zijn extra investeringen nodig, mochten de EU en de lidstaten de doelstellingen willen behalen. Onder andere de thema’s digitale vaardigheden, kwalitatief hoge digitale verbinding en halfgeleiderproductie beginnen achter te lopen.
De nieuwe Staat van de Digital Decade is aanzienlijk kritischer dan de vorige versie uit september 2023. Waar destijds de vooruitgang met betrekking tot de doelstellingen werd belicht, onderstreept het nieuwe rapport vooral de thema’s waarop er nog werk aan de winkel is.
Net als de vorige versie, neemt ook deze Staat van de Digital Decade de voortgang van individuele lidstaten onder de loep. Om de voortgang deze keer nog duidelijker te meten, wordt er nu ook gekeken naar nationale digitaliseringsstrategieën. Hiermee worden de nationale aanbevelingen om de Europese digitale doelstellingen te behalen een stuk nauwkeuriger.
Doelen van de Digital Decade
De Digital Decade zet beleidsdoelen uit aan de hand van de vier windrichtingen uit het Digitale Kompas. Zie hiervoor ook de afbeelding. De vier windrichtingen zetten de volgende doelen uit die per 2030 behaald moeten zijn:
- De digitale vaardigheden van burgers moeten worden verbeterd. Dit gaat zowel om de algemene vaardigheden van de Europese bevolking als om de expertise van digitale professionals. Concreet zouden er 20 miljoen werkende ICT-specialisten aan de slag moeten zijn, waarbij er ook oog is voor gendergelijkheid.
- Met digitale infrastructuur wil de EU connectiviteit op een veilige en duurzame manier inrichten. Door middel van snelle verbindingen en het stimuleren van innovatie binnen Europa, wordt gepoogd een betrouwbare digitale omgeving te creëren. Hierbij is er ook aandacht voor de onafhankelijkheid van de EU ten opzichte van andere landen, door bijvoorbeeld de Europese halfgeleiderproductie (chips) vooruit te helpen.
- De digitale transformatie van bedrijven wordt breed ondersteund door zowel koplopers te stimuleren zichzelf te blijven ontwikkelen, alsook het mkb te helpen om digitale technologie te gebruiken. Daarnaast wil de EU dat driekwart van de bedrijven op de Europese markt gebruik maakt van Cloud, AI of Big Data.
- Ten slotte wordt ook het gebruik van digitale middelen door overheden gestimuleerd. Dit gaat dan zowel om het digitaal beschikbaar maken van essentiële publieke diensten, zoals het aanvragen van vergunningen, als de mogelijkheid voor Europese burgers om gebruik te maken van hun eID door de gehele Unie. Voor Nederlanders betekent dit dat ze hun DigiD ook in andere Europese lidstaten kunnen gebruiken om toegang te krijgen tot overheidsdiensten.
Het is opvallend dat cyberveiligheid niet binnen deze doelen wordt genoemd, alhoewel het tot op zekere hoogte meegenomen wordt in het onderwerp digitale infrastructuur. De Digital Decade is aanvankelijk vooral sociaaleconomisch ingestoken, wat ook beter past bij de competenties van de EU. Echter, in het kader van een onveiligere (digitale) wereld, is cyberveiligheid een jaar na de start van de Digital Decade alsnog toegevoegd als addendum. Desondanks is het geen onderdeel van het Digitaal Kompas.
Staat van de Digital Decade 2024
De EU heeft zich sinds het begin van het decennium ingezet om de doelstellingen te behalen door middel van wetgeving, maar ook door investeringen vanuit NextGenerationEU. Hierbij wordt de Herstel- en Veerkrachtfaciliteit (HVF) specifiek genoemd voor haar belangrijke rol. De Commissie kijkt tevreden naar de manier waarop concrete doelen zijn gesteld en naar de manier waarop het regelgevingskader en de financiering vanuit het Europees Semester elkaar versterken.
De Staat van de Digital Decade onderstreept het belang van samenwerking tussen de transnationale, nationale, regionale en lokale stakeholders. Deze hebben een belangrijke rol gespeeld in het opzetten van de Digital Decade en samenwerking zal een minstens even grote rol spelen in de progressie.
Één van de belangrijke stappen die zijn gezet, is het ontwikkelen van een cyberveiligere EU. Met het uitzetten van de NIS2 in 2022 en de Cyber Resilience Act, die nog dit jaar wordt verwacht voor publicatie, komen er vanuit de EU concrete stappen om toe te werken naar een EU die sterk staat in de digitaliserende wereld.
Verder ondersteunt de EU overheden bij het uitrollen van de Digital Wallet en heeft ze de Gigabit Infrastructuur Verordening gepubliceerd om hogesnelheidsnetwerken makkelijker op te zetten. Dit moet sociale en economische ontwikkeling stimuleren en cohesiebeleid uitvoeren.
Desondanks blijkt uit de analyse van de Staat van de Digital Decade dat lidstaten in 2030 niet op het geambieerde niveau van digitalisering zullen zitten. De Commissie merkt op dat de EU nog niet de technologische leider is die het wil zijn en dat het kansen laat liggen op de (digitale) eengemaakte markt. Inzetten op technologische ontwikkeling en de productie van benodigde technologie voor de digitale transformatie zijn hiervoor cruciaal.
Ontwikkeling Nederland
Net als vorig jaar kijkt de Commissie ook hoe Nederland het doet. In de nieuwe Staat van de Digital Decade wordt gewezen op twee sterke ontwikkelingsgebieden en twee gebieden waar nog ruimte is voor verbetering.
De twee topgebieden voor Nederland zijn infrastructuur/connectiviteit en de digitale basisvaardigheden van de Nederlandse bevolking. Bijna heel Nederland heeft glasvezelkabels onder de grond liggen. De dekkingsgraad ligt met 98.3% ver boven het Europese gemiddelde van 77.7%. Daarnaast heeft ieder huishouden in Nederland toegang tot een 5G-netwerk.
Op het gebied van basisvaardigheden van de Nederlandse burgers is Nederland de Europese leider. 82.7% van de Nederlandse bevolking beschikt over de benodigde digitale vaardigheden die burgers volgens de EU moeten hebben om slagvaardig te zijn in de digitale wereld.
Alhoewel Nederland het over het algemeen dus ontzettend goed doet, zijn er nog belangrijke stappen te zetten. ICT-professionals komen moeilijk aan de slag in Nederland. De Commissie benadrukt dat Nederland hier wel op vooruit gaat, ook ten opzichte van de voorgaande Staat van het Digitale Decennium, maar dat er nog steeds winst te behalen is. Dit komt ook door een persistente gender-gap. Minder dan een kwart van de ICT-specialisten op de werkvloer is een vrouw. Met name hierop kan Nederland nog vooruitgang boeken.
Daarnaast lijkt het erop dat Nederlandse bedrijven terughoudend zijn met het oppakken van artificiële intelligentie (AI). Nederland loopt vooruit in het aantal bedrijven dat AI gebruikt ten opzichte van andere Europese landen. Echter, het aantal nieuwe bedrijven dat met AI aan de slag is gegaan sinds de vorige Staat van de Digital Decade is lager dan in andere landen. Deze stagnatie kan in de weg staan van het behalen van het uiteindelijke doel.
Hoofdaanbevelingen
De Commissie heeft drie aanbevelingen voor Nederland, zodat ons land bij kan dragen aan de Europese digitale soevereiniteit.
- Zet in op het sturen van jongeren, met name vrouwen, naar ICT-beroepen.
- Ondersteun ondernemingen met het ontwerpen en oppakken van geavanceerde technologieën, in het bijzonder AI.
- Zorg ervoor dat nieuwe spelers op de markt voldoende toegang hebben tot innovatie, Business-to-Business (B2B) en Business-to-Consumer (B2C) mogelijkheden om mee te komen en bij te kunnen dragen aan de Europees digitale economie.
Decentrale relevantie
Naast de hoofdaanbevelingen, heeft de Staat van de Digital Decade zoals hierboven benoemd ook specifieke aanbevelingen om Nederland verder te helpen met het behalen van de doelstellingen. Hierbij komt ook de rol van decentrale overheden naar voren.
De Commissie benadrukt bijvoorbeeld de rol van lokale en regionale initiatieven om de overblijvende groep burgers mee te nemen in digitale basisvaardigheden. Zo kunnen gemeenten of provincies een rol spelen bij voorlichtingen en bijscholing van mensen die nog niet op het nodige niveau zitten met digitale basisvaardigheden.
Daarnaast ziet de Commissie ook lokale kansen om mensen naar de banenmarkt te helpen en dit aan te laten sluiten bij gaten op de digitale markt. ICT-specialisten moeten geholpen worden naar de juiste banen. Hiervoor zijn lokale industrieën, maar ook lokale en regionale actieplannen een belangrijke spin in het web.
Bronnen
Second Report on the State of the Digital Decade (eng), Europese Commissie
Netherlands 2024 Digital Decade Country Report (eng), Europese Commissie
