Armoede en risico op sociale uitsluiting vormen grote belemmeringen voor de realisatie van gelijke kansen voor kinderen. De Europese Commissie heeft nu een kinderrechtenstrategie en een voorstel voor een Europese kindergarantie gepubliceerd. De strategie en kindergarantie bevatten plannen van de Commissie om de rechten van kinderen te bevorderen en roepen lidstaten op met eigen initiatieven te komen. Decentrale overheden kunnen hieraan bijdragen door op lokaal niveau bijvoorbeeld gezonde lunchmaaltijden aan te bieden op school of kinderen te betrekken bij het democratisch proces.
EU strategie voor de rechten van het kind
De nieuwe EU strategie voor de rechten van het kind beoogt de bescherming, bevordering en handhaving van kinderrechten te verbeteren. Krachtens het Handvest van de grondrechten van de Europese Unie hebben kinderen recht op onderwijs, participatie in de maatschappij en bescherming & zorg die nodig is voor hun welzijn. De Commissie stelt dat deze rechten niet voor alle kinderen een realiteit zijn. In de strategie formuleert de Commissie Europese maatregelen die betrekking hebben op zes thema’s, waaronder de deelname van kinderen aan het democratische leven, het recht om gevrijwaard te blijven van geweld en het recht van kinderen om hun volle potentie te ontplooien, ongeacht hun sociaaleconomische omstandigheden.
Twee onderdelen van de strategie hebben direct betrekking op de werkzaamheden van decentrale overheden: de rol van kinderen in de democratie en sociaaleconomische ongelijkheid. Participatie van kinderen in democratische processen begint vaak op lokaal en regionaal niveau. Daarnaast dragen Nederlandse gemeenten bestuurlijke verantwoordelijkheid voor veel zaken in het sociaal domein waaronder de geestelijke jeugdzorg en jeugdreclassering. Ook voeren gemeenten hun eigen armoedebeleid. De Commissie signaleert nu de volgende pijnpunten in haar strategie:
- Kinderen voelen zich niet gehoord in democratische processen;
- Armoede en sociale uitsluiting zorgen voor ongelijke kansen voor kinderen;
- Kinderen met lager opgeleide ouders lopen een groter risico op sociale uitsluiting en armoede;
- De coronacrisis heeft bestaande ongelijkheid doen toenemen;
- Niet ieder kind heeft toegang tot adequate en betaalbare fysieke en mentale gezondheidszorg terwijl dit cruciaal is voor hun ontwikkeling;
- Geweldpleging tegen kinderen is wijdverspreid en is onzichtbaarder geworden door de coronacrisis.
Om kinderen beter te betrekken bij het democratisch proces gaat de Commissie onder andere een participatieplatform voor kinderen opzetten en kindvriendelijke versies van belangrijke EU documenten ontwikkelen. Lidstaten worden uitgenodigd om mee te denken over methoden die kinderen meer betrekken bij lokale en nationale democratische processen. Daarnaast neemt de Commissie verschillende initiatieven om gelijke kansen voor kinderen te bewerkstelligen en hun rechten te beschermen, waaronder:
- Het invoeren van een Europese kindergarantie;
- Het aanbieden van gezond en duurzaam voedsel op scholen;
- Het bevorderen van uitwisseling van informatie en best practices wat betreft geestelijke gezondheidszorg voor kinderen via het Best Practice Portal en het Health Policy Platform;
- Het bevorderen van geïntegreerde systemen voor kinderbescherming waar het kind centraal staat.
Aan lidstaten wordt gevraagd om kinderen een prioriteit te maken in hun strategie voor geestelijke gezondheid en om netwerken op te zetten met gezinnen, scholen en geestelijke gezondheidsorganisaties. De strategie sluit aan op het actieplan voor implementatie van de Europese pijler van sociale rechten en eerdere EU initiatieven voor de rechten van kinderen. Het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+) en het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) kunnen door de lidstaten worden aangewend voor investeringen ten behoeve van armoedebestrijding en verbeterde toegang tot maatschappelijke diensten als kinderopvang en gezondheidszorg.
Voorstel tot invoering van Europese kindergarantie
Als onderdeel van de strategie voor de rechten van het kind heeft de Commissie ook een voorstel gedaan voor een aanbeveling van de Raad tot invoering van een Europese kindergarantie. Het doel van de kindergarantie is om gelijke kansen voor kinderen te bemoedigen door de toegang tot essentiële diensten voor kinderen in nood te vergemakkelijken. Lidstaten worden gestimuleerd om diensten zoals het onderwijs voor en opvang van jonge kinderen en gezondheidszorg gratis en ongecompliceerd te maken. Dit is relevant voor Nederlandse gemeenten omdat ze verplicht zijn jeugdigen te adviseren over geschikte en daadwerkelijk beschikbare hulp volgens de jeugdhulpplicht. Meer informatie over de jeugdhulpplicht voor gemeenten kunt u hier lezen.
Kinderen in nood horen toegang te hebben tot gezonde voeding en adequate huisvesting. Dit betekent dat gezonde maaltijden en huisvesting ook buiten schooltijden aanwezig moeten zijn. Er moet rekening worden gehouden met de specifieke behoeften van kinderen in nood bij het opstellen van maatregelen. Hierbij kan gedacht worden aan kinderen met een beperking, dakloze kinderen, kinderen die behoren tot een etnische minderheid en kinderen in de alternatieve zorg.
Volgende stappen
De Commissie vraagt de Raad het voorstel voor de Europese kindergarantie zo spoedig mogelijk aan te nemen. Daarnaast worden nationale overheden uitgenodigd eigen initiatieven op te stellen om gelijke kansen voor kinderen te bewerkstelligen.
Bron
EU strategie voor de rechten van het kind, Europese Commissie
Voorstel voor een Aanbeveling van de Raad tot invoering van een Europese kindergarantie, Europese Commissie
Meer informatie
Questions and Answers: Comprehensive Strategy on the Rights of the Child and European Child Guarantee, Europese Commissie
Sociaal Domein, Kenniscentrum Europa Decentraal
Europees Sociaal Fonds Plus, Kenniscentrum Europa Decentraal
Europese pijler van sociale rechten, Kenniscentrum Europa Decentraal
