Doelstellingen voor 2020

Het goede nieuws is dat de EU drie centrale klimaatdoelstellingen voor 2020 heeft behaald. Deze drie centrale doelen betreffen de hoeveelheid uitstoot van broeikasgassen, de energie-efficiëntie en het aandeel hernieuwbare energie. Hoewel sommige lidstaten niet aan al hun doelstellingen hebben voldaan, zijn de EU-brede doelstellingen wel behaald.

Nederland behaalde haar doelen op het vlak van energie-efficiëntie en de hoeveelheid uitstoot van broeikasgassen. Daarbij moest Nederland echter wel flexibele instrumenten gebruiken, zoals de aankoop van verhandelbare aandelen van andere lidstaten die hun streefcijfers overschreden. Daarmee werd een verschil van 2,5 % aandeel hernieuwbare energie gecompenseerd.

De ERK plaatst een belangrijke kanttekening bij de gehaalde streefcijfers, aangezien externe factoren een grote rol hebben gespeeld. Zo is er een ‘reboundeffect’ te zien wat betreft de uitstoot van CO2 door het aantrekken van de economie na de coronapandemie.  

Doelstellingen voor 2030

De Rekenkamer uit zorgen over de manier waarop er wordt gewerkt aan de doelstellingen voor 2030. Zo constateert de instelling dat alle nationale doelstellingen gezamenlijk niet ver genoeg zullen gaan om het huidige EU-brede streefcijfer voor energie-efficiëntie te halen. Bovendien zet het rapport  vraagtekens bij de slagingskans van de vooruitstrevende plannen van REPowerEU en het ‘Fit-for-55’-pakket. Het is de vraag of bestaande financieringsmogelijkheden genoeg zullen zijn om de investeringskloof te overbruggen. De nationale plannen zijn namelijk niet duidelijk genoeg over de manier waarop lidstaten de nodige investeringen zullen financieren.

Aanbevelingen voor lidstaten

De Europese Rekenkamer doet een drietal aanbevelingen voor lidstaten. Ten eerste raadt het rapport aan om transparanter te zijn in de manier waarop er gerapporteerd wordt over de klimaat- en energiemaatregelen. Ten tweede adviseert de ERK om een werkwijze te ontwikkelen waarbij alle Europese uitstoot van broeikasgassen wordt meegenomen in klimaatdoelstellingen. Momenteel wordt de uitstoot van sommige sectoren, zoals de lucht- en zeevaart, en geïmporteerde producten namelijk niet meegenomen in de berekeningen. Ten derde moet de Europese Commissie beter samenwerken met de lidstaten om informatie in de nationale energie- en klimaatplannen te verbeteren, met name op het gebied van financiering. In Nederland komen deze plannen tot stand met medewerking van decentrale overheden.

De steunmaatregelen

De Europese Commissie beschikt in het kader van het GLB over verschillende marktreguleringsinstrumenten om boeren te ondersteunen. Ze doet nu een nieuw voorstel om daar gebruik van te maken. In dit geval gaat het om directe betalingen aan boeren vanuit het GLB-budget. Lidstaten kunnen ervoor kiezen om deze steun tot 200% aan te vullen met eigen financiering. Naast de directe financiële steun mogen overheden ook voorschotten aan boeren geven op de GLB-subsidies. Zo mag in het voorstel tot 70% van de directe betalingen aan boeren worden voorgeschoten en tot 85% van de fondsen voor plattelandsontwikkeling. Deze flexibiliteit moet het makkelijker maken om op korte termijn te herinvesteren in de landbouw.

Verdeling van de gelden

Omdat Europese boeren momenteel te maken hebben met verschillende problemen heeft de Commissie per land vastgesteld hoeveel geld er vrijgemaakt wordt. Ten eerste is er 100 miljoen euro apart gezet voor directe betalingen aan boeren in Bulgarije, Hongarije, Polen, Roemenië en Slowakije. De oorlog in Oekraïne heeft namelijk geleid tot een grotere aanvoer van Oekraïense agroproducten die de markt verstoord hebben. Daarnaast is er voor Italië meer dan 60 miljoen euro ter beschikking gesteld om de landbouwmarkt te laten herstellen van de grote overstromingen in mei. Verder krijgen Spanje en Portugal respectievelijk 81 miljoen euro en 12 miljoen euro om de gevolgen van langdurige droogte tegen te gaan. Ook Nederlandse boeren maken aanspraak op directe betalingen binnen deze regelingen. De steun voor Nederlandse boeren bedraagt in totaal 5 miljoen euro.

European Urban Initiative

Het EUI is een fonds dat is opgericht om steden te ondersteunen bij het bedenken van oplossingen voor dringende stedelijke uitdagingen. Het EUI is met name gericht op de ontwikkeling van beleidsinstrumenten voor verduurzaming, de digitale transitie en sociale kwesties. Het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) financiert het EUI. Voor de periode 2021-2027 heeft het een budget van 500 miljoen euro. Eerder zijn de aanvragen opengegaan voor de City-to-City exchanges en Cities Under Review. Deze programma’s zijn opgezet om een platform te bieden waar verschillende steden in Europa van elkaar kunnen leren.

Meer weten over het EUI andere Europese fondsen? Klik hier voor de EU-fondsenwijzer.

Innovative Actions

De Innovative Actions zijn bedoeld om steden de kans te geven om te experimenteren met vernieuwende oplossingen. De projecten moeten een innovatief idee testen in de praktijk. Het programma is specifiek opgezet om een kans geven aan ambitieuze projecten die zonder de steun van het EUI wellicht niet tot stand zouden komen. Deze ronde is er een totaal van 120 miljoen euro beschikbaar gesteld voor drie thema’s: het vergroenen van steden, duurzaam toerisme, en het benutten van talent in krimpende steden. Gemeenten kunnen vanaf nu tot 5 oktober 2023 14:00 hun aanvragen indienen voor projecten die hiermee te maken hebben. De gemeente Breda heeft eerder een subsidie ontvangen voor hun Innovative Action ter bevordering van de luchtkwaliteit. Klik hier om meer te weten te komen over hun ervaring met het aanvragen van de subsidie.

EUI informatiesessies

Verder organiseert het EUI secretariaat meerdere evenement voor geïnteresseerde gemeenten om meer te weten te komen over de Innovative Actions. Zo wordt er in Brussel een fysieke bijenkomst georganiseerd op 15 juni. Daarnaast kunnen gemeenten ook 30 minuten durende een-op-een sessies boeken met het secretariaat om het te hebben over hun specifieke project. Deze sessies vinden plaats tussen 30 juni en 11 september.

Klik hier voor het volledige overzicht van alle evenementen.

Bron

Second Call for Proposals EUI – Innovative Actions, European Urban Initiative

Meer informatie

EU-Fondsenwijzer, Kenniscentrum Europa Decentraal
Oproepen European Urban Initiative Capacity Building, Kenniscentrum Europa Decentraal

EUCF en de rol van decentrale overheden

Gemeenten en andere decentrale overheden spelen een sleutelrol in de energietransitie. Gemeenten zetten bijvoorbeeld programma’s op voor investeringen in energie-efficiëntie en hernieuwbare energie of het bundelen van kleinere projecten in grotere investeringsportefeuilles. Er zijn echter obstakels. Zo ontbreekt het regelmatig aan voldoende uitgewerkte investeringsconcepten. De beschrijving van het geplande investeringsproject is niet volledig genoeg of de promotor(en) en lokale belanghebbenden zijn niet voldoende in kaart gebracht. De EUCF biedt steden en gemeenten financiële steun om deze problemen aan te pakken.

Goed voorbeeld Leeuwarden

De gemeente Leeuwarden heeft voor een vorige ronde 60.000 euro ontvangen voor hun project GridRelief. Met de financiering van de EUCF heeft de gemeente onderzoek laten doen naar oplossingen voor de overbelasting van het elektriciteitsnet op een bedrijventerrein De Zwette. Op die manier heeft de gemeente het geld gebruikt voor verder onderzoek naar de haalbaarheid, technische specificaties, organisatie en kosten van deze oplossingen waaruit uiteindelijk een investeringsplan is ontwikkeld.

Klik hier voor meer informatie over GridRelief en tips van de gemeente Leeuwarden over de EUCF.

Snelle en eenvoudige ondersteuning

De EUCF verleent snelle, eenvoudige eenmalige financiële ondersteuning aan gemeenten in de vorm van bedragen van 60.000 euro. De procedures voor aanvraag en rapportage zijn laagdrempeliger dan andere EU-subsidies, daarmee is de financiering relatief toegankelijk.

De EUCF heeft als doel om gemeenten te helpen om investeringsconcepten te ontwikkelen ten behoeve van de energietransitie. Voorbeelden hiervan zijn haalbaarheidsstudies, financiële, juridische en marktanalyses en risico-evaluaties. De investeringsconcepten moeten aansluiten bij bestaande en politiek goedgekeurde klimaat- en energieplannen.

Voor wie?

Het doel van de EUCF is om steden en gemeenten te ondersteunen bij de financiering en uitvoering van hun energie- en klimaatstrategieën. Het fonds staat open voor gemeenten, lokale overheden en voor andere lokale publieke organisaties waarin gemeenten of lokale autoriteiten zich verenigen. Het gaat hierbij om eenmalige financiële ondersteuning.

Financiering waarvoor?

De investeringsconcepten die EUCF ondersteunt vormen een eerste stap in de richting van een volwaardig bedrijfs- en financieel plan en daaropvolgende mobilisatie van (lokale) investeringen in energie-efficiëntie en hernieuwbare energie. Financieringsbronnen voor het vervolg van het project kunnen afkomstig zijn uit de particuliere sector, maar ook uit andere Europese fondsen en subsidies.

Meer weten over de EUCF en andere Europese financieringsmogelijkheden? Klik hier voor de EU-fondsenwijzer.

Deelnemen?

Aanvragen voor financiering kunnen worden ingediend tot indienden tot 30 juni 2023 om 17:00. Meer informatie is te vinden in de officiële oproep en op de website van EUCF.

Bron

Website European City Facility

Meer informatie

European City Facility, Kenniscentrum Europa Decentraal
Hernieuwbare energie, Kenniscentrum Europa Decentraal
Gemeente Leeuwarden krijgt subsidie vanuit European City Facility (EUCF), Kenniscentrum Europa Decentraal

Het EUI organiseert een webinar over de City-to-City exchanges en Peer reviews op 3 mei van 10:00 tot 11:30. Klik hier om u aan te melden.

European Urban Initiative

Het EUI is een fonds met als doel om innovatieve oplossingen voor hedendaagse stedelijke uitdagingen te ontwikkelen. Met het oog op duurzaamheid, de digitale transitie en sociale vraagstukken wil het EUI nieuwe kennis ontwikkelen en delen. Het EUI wordt gefinancierd vanuit van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) en heeft een budget van 500 miljoen euro voor de periode 2021-2027. In mei zal het EUI ook de oproepen openstellen voor de zogeheten Innovative Actions. In het kader van de Innovative Actions kunnen gemeenten cofinanciering aanvragen voor experimentele projecten.

Meer weten over het EUI andere Europese fondsen? Klik hier voor de EU-fondsenwijzer.

City-to-City exchanges

Steden kunnen zich aanmelden voor de zogeheten ‘City-to-City exchanges’. Dit programma steunt uitwisselingen tussen steden op het gebied van duurzame stedelijke ontwikkeling. Gemeenten kunnen zich aanmelden als de zogeheten ‘aanvrager’. De aanvrager nodigt door middel van de aanvraag een gemeente uit een andere Europese lidstaat uit om kennis te delen over een bepaalde uitdaging. De aanvrager kan de andere gemeente bezoeken, of vice versa, met het doel om van de uitwisseling beter te leren hoe stedelijke uitdagingen elders worden aangepakt. Door deze op de praktijk gerichte aanpak stimuleert het EUI gemeenten om kennis en ervaringen met elkaar te delen. Steden kunnen zich aanmelden als aanvrager voor de City-to-City exchanges tot 17 november 2023. De aanmeldingen worden op doorlopende basis afgehandeld.

“De aanvrager kan de andere gemeente bezoeken, of vice versa, met het doel om van de uitwisseling beter te leren hoe stedelijke uitdagingen elders worden aangepakt.”

Cities Under Review

Daarnaast opent het EUI ook de oproepen voor de het traject ‘Cities Under Review’. Hierin stellen lokale overheden zich kandidaat voor een evaluatie van hun duurzame stedelijke ontwikkelingsstrategie. Ambtenaren van andere lokale overheden zullen de beoordeling uitvoeren aan de hand van het Handbook for Sustainable Urban Development Strategies. Door bewuster een strategie op te stellen en daarna feedback te ontvangen op die strategie moet Cities Under Review helpen met de ontwikkeling van beter beleid om stedelijke uitdagingen aan te gaan. Gemeenten kunnen zich tot 29 mei 2023 aanmelden voor het Cities Under Review project.

EU-emissiehandelssysteem

De voorgestelde hervormingen aan het EU-ETS zijn door het Parlement goedgekeurd. Het EU-ETS is een systeem waarin nationale overheden uitstootrechten verlenen aan bedrijven met een maximale toegestane hoeveelheid uitstoot van broeikasgassen. Wanneer bedrijven meer willen uitstoten moeten zij via veilingen rechten kopen. Op deze manier wordt marktwerking geïntroduceerd met betrekking tot de prijs van klimaatvervuiling. Het Europees Parlement heeft ingestemd met een verscherping van het bestaande systeem. Dat betekent dat in plaats van het oorspronkelijke doel van 40% daling van de CO2-uitstoot dit wordt aangescherpt naar 62%. Verder wordt de toegestane uitstoot voordat er rechten gekocht moeten worden geleidelijk verminderd. Vanaf 2034 moeten alle rechten gekocht worden bij de bevoegde autoriteit; in Nederland is dat de Nederlandse Emissieautoriteit.

Naast de aanscherping van de bestaande EU-ETS wetgeving introduceert het Fit for 55-pakket ook nieuwe regels voor specifieke sectoren. Zo is het Parlement akkoord gegaan met de introductie van het ETS II voor wegvervoer en de bouwsector vanaf 2027. Daarnaast wordt voor het eerst een emissiehandelssysteem opgezet voor de maritieme sector, waarin ook methaan en distikstofmonoxide worden meegenomen.

“Naast de aanscherping van de bestaande EU-ETS wetgeving introduceert het Fit for 55-pakket ook nieuwe regels voor specifieke sectoren.”

Mechanisme voor koolstofgrenscorrectie

Het Parlement heeft verder ingestemd met een wetsvoorstel dat een nieuw instrument introduceert om de uitstoot van geïmporteerde producten te verminderen, namelijk het mechanisme voor koolstofgrenscorrectie, kortweg ‘CBAM’. CBAM is een belasting die geheven wordt op bepaalde geïmporteerde producten met een hoge CO2-uitstoot zoals staal, cement, en elektriciteit. Producenten moeten dan een belasting betalen ter hoogte van het prijsverschil tussen de kosten van CO2-uitstoot in het land van productie en de kosten van het ETS. Het CBAM heeft als doel om bedrijven buiten de EU te stimuleren om duurzamer te produceren en tegelijkertijd ervoor te zorgen dat Europese bedrijven niet met oneerlijke concurrentie te maken krijgen als gevolg van het ETS.

Het Sociaal Klimaatfonds

Het Parlement is ook akkoord gegaan met het voorstel tot de oprichting van het Sociaal Klimaatfonds. Dit fonds heeft als doel om de negatieve effecten van de hervormingen van het ETS tegen te gaan en zal ongeveer €86,7 miljard bedragen. Dit geld wordt gebruikt worden om kwetsbare huishoudens, kleine ondernemingen en vervoersgebruikers te beschermen tegen energie- en mobiliteitsarmoede. Dat zal het fonds doen door middel van directe inkomenssteun voor wegenvervoer en warmtekosten. Daarnaast zal het ook langetermijninvesteringen financieren in de duurzame bouw en mobiliteit.

Decentrale relevantie

De CO2-doelstellingen zijn van belang voor decentrale overheden, omdat het sectoren betreft die onder de bevoegdheden van die overheden vallen. Hiermee leveren zij een bijdrage aan de vereiste emissieverminderingen. Denk hierbij aan het verlenen van omgevingsvergunningen voor wind- en zonneparken. Bij de aanschaf van bepaalde producten kunnen decentrale overheden hiermee in aanraking komen. Het is erg waarschijnlijk dat de prijzen van bijvoorbeeld cement en staal zullen stijgen als gevolg van het verscherpte ETS en de introductie van CBAM.

Bron

Fit for 55: Parliament adopts key laws to reach 2030 climate target, Europees Parlement
Climate change: Deal on a more ambitious Emissions Trading System (ETS), Europees Parlement
Deal reached on new carbon leakage instrument to raise global climate ambition, Europees Parlement
Deal on establishing the Social Climate Fund to support the energy transition, Europees Parlement

Op 16 maart namen we afscheid van directeur-bestuurder Fenna Pols. Na 14 jaar tomeloze inzet gaat zij bij de gemeente Súdwest-Fryslân aan de slag als directeur Sociaal Domein. De tweede bijeenkomst voor 2023 van de serie ‘Werken met Europa’ bood een ideale gelegenheid om hierbij stil te staan. Deze bijeenkomsten, die mede worden georganiseerd door de Europese Commissie, het Europees Parlement, de Europese Investeringsbank en de Haagse Hogeschool, vinden ongeveer vier keer per jaar plaats.

Op de kaart

Het event werd geopend door Barend Tensen (communicatieadviseur bij KED), gevolgd door een woord van dank van de voorzitter van de Raad van Toezicht van KED, Rob van de Beeten. “Fenna heeft KED op de kaart gezet en dat hoor je overal”, laat hij weten. “Onderzoeken en reacties vanuit de doelgroep wijzen uit dat er zeer positief over KED gedacht wordt.” Hij roemt de manier waarop Fenna leiding gaf aan het KED team. “Door de doorstroming en zeker ook in corona-tijd was dit niet altijd gemakkelijk, maar het is ontzettend goed gegaan. Inmiddels bevinden zich talloze alumni bij ambtelijke organisaties. Zij zijn de ambassadeurs van KED en daar heeft Fenna enorm aan bijgedragen. Nu staan we voor de bijna onmogelijke taak om een opvolger te vinden om de grote schoenen van Fenna te vullen.” Een groot applaus volgt.

Nu staan we voor de bijna onmogelijke taak om een opvolger te vinden om de grote schoenen van Fenna te vullen.

Gedreven

Daarna was het tijd voor een ‘Q&A’ tussen Fenna en Mendeltje van Keulen (lector Haagse Hogeschool en EU-expert) over de 14 jaar die Fenna Pols bij KED heeft doorgebracht, maar óók met een blik op de toekomst. Het Pact van Amsterdam kwam langs, haar bijdrage aan het REFIT-programma voor betere regelgeving van de Europese Commissie en ook de Brexit en alle gevolgen voor decentrale overheden. Fenna: “Met pizza’s heeft het team toen tussen kerst en oud en nieuw doorgewerkt om die overheden van informatie te voorzien.” De sanctiepakketten naar aanleiding van de Russische invasie waren voor Fenna niet zozeer een hoogtepunt, want dat klink een beetje gek, maar het hele traject vervult haar wel met trots omdat het team van KED toen ook weer keihard gewerkt heeft om snel in de vraag vanuit de doelgroep te voorzien. De verschillende KED teams waar zij mee gewerkt heeft bestonden altijd uit leergierige en gedreven mensen die stuk voor stuk een enorme drive hebben om zich voor Nederlandse overheden in Europa in te zetten, laat zij vol trots weten.

Netwerkorganisatie

Fenna gaat bij gemeente Súdwest-Fryslân hele andere dingen doen. Het belangrijkste dat ze meeneemt is dat regelgeving vóór en niet tegen je moet werken. Er kan veel verbeterd worden in het sociaal domein waar zij nu mee aan de slag gaat: de inkoop van jeugdzorg, armoede en schuldhulpverlening. Het loopt vast. Als ze nu naar KED kijkt ziet zij een mooie ontwikkeling: het kenniscentrum is echt een netwerkorganisatie geworden. In die 14 jaar heeft ze een duidelijke ontwikkeling gezien in de behoefte van decentrale overheden. De eerste jaren domineerden staatssteun en aanbesteden als beleidsterreinen. Nu gaat het steeds meer over de enorme opgave van de energietransitie, subsidies en digitalisering. Van een voornamelijk juridische naar een steeds bredere functie. KED kan volgens Fenna veel bereiken met een relatief kleine organisatie.

KED kan veel bereiken met een relatief kleine organisatie.

Rubberen laarzen

In al die jaren maak je als directeur-bestuurder van KED natuurlijk ook genoeg grappige dingen mee. Eén anekdote wilde ze het in grote getalen toegestroomde publiek niet onthouden. Samen met Rob Jonkman, lid van de Raad van Toezicht van KED, was zij voor een werkbezoek in Venetië. Vooraf werden zij geadviseerd om rubberen laarzen mee te nemen vanwege de acqua alta; de stad kampt regelmatig met overstromingen door de lage ligging. In de ochtend werd zij door het luchtalarm gewekt, al het meubilair stond op klossen en het was een komisch gezicht. Haar stijlvolle, maar (te) korte laarzen stonden uiteindelijk toch vol met water terwijl Rob Jonkman met zijn langere laarzen de voeten wél droog hield. De gouverneur heeft hier vervolgens nog naar verwezen in zijn politieke verhaal waarbij hij vroeg om miljoenen voor de stad.

Europabewustzijn

Fenna heeft als directeur-bestuurder van KED de afgelopen jaren veel contact onderhouden met vertegenwoordigers van EU-instellingen en wordt geroemd om haar netwerk. Op de vraag vanuit het publiek met wie ze nog wel een keer zou willen spreken heeft ze direct een antwoord: Volodymyr Zelensky, de president van Oekraïne. Ze zou hem willen vertellen over KED en wat het kenniscentrum kan betekenen op het gebied van EU recht. Fenna wil haar opvolger graag nog iets mee geven. “Luisteren, niet horen maar luisteren. Om het Europabewustzijn te vergroten is het van belang om jargon te beperken. Europese regelgeving in begrijpelijke taal is niet voor niets het motto van KED. Duidelijk communiceren. Ik heb tegen de juridisch adviseurs ook altijd gezegd: als ik het snap, snapt iedereen het.”

Als Fenna zich ergens in vastbijt laat ze ook niet meer los.

Altijd welkom

Dagvoorzitter Barend Tensen geeft het woord aan Pieter Jeroense, plaatsvervangend directeur van de VNG, waar KED de laatste jaren met veel plezier kantoor hield. Pieter bedankt Fenna hartelijk namens alle collega’s en zag haar als een ‘baken’ voor KED. “Als Fenna zich ergens in vastbijt laat ze ook niet meer los. Het is volgens hem een misverstand dat Fenna weggaat. Ze wordt nu lid van de VNG en blijft altijd welkom.”

Oekraïne

Fenna stond bij KED al bekend als het ‘ideeënkanon’, maar de laatste dagen lijkt ze nog eens extra gas te geven. Fenna laat weten dat Rob Jonkman (RvT KED) met Pasen naar Oekraïne gaat om hulpgoederen te brengen naar een inmiddels bevrijd gebied. Ze heeft geregeld dat KED allerlei elektronische apparatuur beschikbaar stelt die door de technische ontwikkelingen die de organisatie heeft doorgevoerd na corona niet meer nodig zijn. Een mooi, ‘tastbaar’, gebaar nadat KED zich eerder vooral vanuit een juridisch opzicht met Oekraïne bezig heeft gehouden.

Tot slot konden de gasten afscheid nemen van Fenna. Het geheel werd afgerond met een netwerkgelegenheid onder het genot van een hapje en een drankje. Wij wensen haar veel succes! Wilt u deelnemen aan (een van) de vervolgbijeenkomsten van de ‘Werken met Europa-borrel, houd dan de agenda’s en nieuwsbrieven van de genoemde organisaties goed in de gaten!

Digital Europe

Digital Europe is een fonds dat de Commissie heeft opgezet om de doelstellingen van het Digital Decade te behalen door de digitale transitie te ondersteunen en te versnellen. Die transitie brengt ingrijpende veranderingen met zich mee op technologisch, economisch en sociaal vlak. Dit fonds moet ervoor zorgen dat die veranderingen in goede banen lopen. Voor het fonds werkt de Commissie met werkprogramma’s die voor periodes van twee jaar de plannen per onderwerp vaststellen.

Meer weten over Digital Europe en andere fondsen? Klik hier voor de EU-fondsenwijzer.

Werkprogramma 2023-2024

Het belangrijkste en grootste werkprogramma binnen het Digitaal Europa fonds heet simpelweg het Werkprogramma 2023-2024. Dit fonds heeft een waarde van 909,5 miljoen euro. Het moet vanuit een brede insteek bijdragen aan de voortzetting en doorontwikkeling van de projecten uit de periode 2021-2022. Zo zal het programma financiële steun geven aan uiteenlopende projecten variërend van digital twins voor klimaat- en milieubescherming tot een snellere invoering van AI-technologieën. Decentrale overheden komen door deze brede opzet ook in aanmerking voor cofinanciering. Zo besteedt de Commissie in het bijzonder aandacht aan veilige digitale overheidsdiensten en het afstemmen van de verschillende systemen binnen de EU, bijvoorbeeld door middel van de Europese digitale identiteit. Daarnaast is er een belangrijke rol weggelegd voor decentrale overheden bij de ontwikkeling van de gemeenschappelijke Europese dataruimte.

Werkprogramma Cyberveiligheid

Daarnaast lanceert de Commissie het Werkprogramma Cyberveiligheid 2023-2024. Dit werkprogramma heeft als doel om lidstaten beter te beschermen tegen cyberaanvallen. Voor de periode 2023-2024 heeft de Commissie in totaal 375 miljoen euro beschikbaar gesteld. Decentrale overheden komen ook voor deze gelden in aanmerking. De beschikbare fondsen zullen onder andere gebruikt worden om te investeren in de organisaties die zich bezighouden met cyberveiligheid; zogeheten security operation centres (SOC’s). Verder maken organisaties aanspraak op steun om te kunnen voldoen aan de cyberveiligheidswetgeving, waaronder de NIS2-richtlijn.  

Meer weten over de NIS2-richtlijn en Europese wetgeving op het gebied van digitalisering? Klik hier voor de Tijdlijn Digitalisering.

Nationale ondersteuning

De rijksoverheid heeft programma’s opgezet om effectiever gebruik te kunnen maken van de Digital Europe fondsen. Zo kunt u terecht bij de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) voor advies over uw aanvraag of voor workshops en trainingen. U kunt zich aanmelden via het intresseformulier aanmelden, zodat u op de hoogte blijft van de laatste ontwikkelingen. Daarnaast biedt het ministerie van Economische Zaken en Klimaat cofinancieringsmogelijkheden voor projecten waaraan financiering in het kader van Digital Europe al is toegekend. Het is nog niet bekend voor welke onderwerpen er exact nationale steun komt. Ter indicatie kunt u hier meer informatie vinden over eerdere onderwerpen.

Bron

€1.3 billion from the Digital Europe Programme for Europe’s digital transition and cybersecurity, Europese Commissie
DIGITAL EUROPE Cybersecurity Work Programme 2023-2024, Europese Commissie
DIGITAL EUROPE Work Programme 2023-2024, Europese Commissie

Meer weten

Digital Europe, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland
Digital Europe, Kenniscentrum Europa Decentraal
Digital Decade, Kenniscentrum Europa Decentraal
Tijdlijn Digitalisering, Kenniscentrum Europa Decentraal

Net-Zero Industry Act

Dit wetsvoorstel stelt de doelen dat in 2030 de Europese productiecapaciteit vergroot tot minimaal 40% van de jaarlijkse vraag naar strategische groene producten als warmtepompen en zonnepanelen. Daarnaast moet de jaarlijkse CO2-opslagcapacitieit stijgen naar minimaal 50 miljoen ton in 2030. Deze ontwikkeling moet medegefinancierd worden door olie- en gasproducenten. De aankondiging van de NZIA gaat samen met de aankondiging van de Europese waterstofbank die later dit jaar de eerste proefveiling zal houden.

In een consultatie vraagt de Europese Commissie om uw feedback op de NZIA. U kunt hierop reageren tot en met 17 mei 2023.

Context

De NZIA en de waterstofbank maken onderdeel uit van een breder pakket aan wetsvoorstellen, namelijk het Green Deal Industrial Plan (GDIP). Binnen het pakket vallen ook de European Critical Raw Materials Act en hervormingen van de Europese elektriciteitsmarkt. Het Green Deal Industrial Plan heeft als doel om de Europese concurrentiepositie te versterken op het vlak van groene industrieën vergeleken met derde landen als China en de Verenigde Staten. Hoewel de NZIA ook voor andere types van groene producten ingezet kan worden, heeft het vooral betrekking op de volgende acht strategische technologieën:

1. Zonne-energie
2. Windenergie
3. Batterijen en opslag
4. Warmtepompen en geothermische energie
5. Elektrolysers en brandstofcellen
6. Biogas en biomethaan
7. CO2-opslag
8. Stroomnet technologieën.

De Net-Zero Industry Act stelt nieuwe eisen aan overheden om vergunningsaanvragen makkelijker te maken voor bedrijven die groene producten maken. Deze eisen moeten het vestigingsklimaat aantrekkelijker maken voor bedrijven en ervoor zorgen dat plannen sneller uitgevoerd worden

One-stop-shops

Ten eerste verplicht de NZIA dat lidstaten een autoriteit aanwijzen die alle aanvragen afhandelt en dient als het enige punt van contact. Deze one-stop-shops kunnen de aanvraag  over laten aan decentrale overheden op de voorwaarde dat de aanvrager daarvan op de hoogte wordt gesteld en de decentrale overheid vanaf dat punt alle relevante documenten en informatie afhandelt.

Maximumtermijnen voor vergunningsaanvragen

Bovendien verplicht de NZIA overheden om vergunningsaanvragen sneller af te handelen. De exacte periode waarin dat moet gebeuren hangt af van het type project waarvoor de vergunning wordt aangevraagd. In het wetsvoorstel wordt onderscheid gemaakt tussen reguliere net-zero industrie projecten en strategische net-zero projecten. Strategische net-zero projecten betreffen projecten die aan de voorwaarden voldoen zoals beschreven in de NZIA, vooral met betrekking tot de schaal waarop het project bijdraagt aan een eerlijke energietransitie. De voorgestelde maximum termijnen voor vergunningverlening zijn als volgt:

Reguliere net-zero industrie projecten:

• 12 maanden voor de bouw van net-zero industrie projecten met een opwekkingscapaciteit van minder dan 1 gigawatt.
• 18 maanden voor de bouw van net-zero industrie projecten met een opwekkingscapaciteit van meer dan 1 gigawatt.
• 18 maanden voor net-zero industrie projecten waarvan de opwekkingscapaciteit niet in gigawatt berekend kan worden.

Strategische net-zero projecten:

• 9 maanden voor de bouw van strategische net-zero projecten met een opwekkingscapaciteit van minder dan 1 gigawatt.
• 12 maanden voor de bouw van strategische net-zero projecten met een opwekkingscapaciteit van meer dan 1 gigawatt.
• 18 maanden voor CO2-opslag projecten.

In bijzondere gevallen kan de procedure met 1 maand verlengd worden op basis van de aard, complexiteit, locatie, of grootte van het project. Mocht het zo zijn dat een autoriteit vindt dat een project uitzonderlijke risico’s voor de gezondheid en veiligheid van werknemers of inwoners met zich meebrengt, dan kan dit proces met nogmaals 6 maanden verlengd worden.

Aanbestedingen van net-zero producten

De Commissie introduceert verder nieuwe regels over de aanbesteding van net-zero producten om de duurzaamheid hiervan te stimuleren. Zo moeten overheden bij aanbestedingen van net-zero producten rekening houden met de duurzaamheids- en veerkrachtigheidsbijdrage van deze producten. De berekening van de bijdrage wordt gebaseerd op:

1. de impact op het milieu;
2. het aandeel van producten met een oorsprong van buiten de EU
3. indien van toepassing, de invloed en kwaliteit van innovatieve oplossingen;
4. indien van toepassing, de bijdrage bij de integratie van energiesystemen.

De bijdrage moet binnen de beoordelingscriteria een gewicht van tussen de 15% en 30% hebben. Overheden mogen de duurzaamheids- en veerkrachtigheidsbijdrage negeren als dat betekent dat de kosten van een project meer dan 10% hoger zijn dan die van een andere aanbieder.

Structuurplannen en bestemmingsplannen

Alle overheden moeten, zo mogelijk, rekening houden met net-zero industrie projecten bij het maken van plannen op het gebied van ruimtelijke ordening. Dat houdt voor provincies en gemeenten in dat er ruimte gemaakt moet worden voor net-zero industrie bij het maken van structuurplannen en bestemmingsplannen. Het wetsvoorstel verplicht ook dat overheden hieraan voorrang geven in de gebouwde omgeving, zoals bij braakliggende voormalige industriegebieden.

Proeftuinen

De Commissie introduceert met de NZIA proeftuinen als mechanisme om de innovatie op het gebied van net-zero producten te stimuleren. Lidstaten kunnen er zelf voor kiezen om de proeftuinen op te zetten, maar ze zijn ook verplicht om dit te doen als een bedrijf dat aan de juiste criteria voldoet daarom vraagt. Een proeftuin bevordert innovatie door de administratieve druk voor een bedrijf te verminderen. Zo worden overheden aangemoedigd om in proeftuinen regels met iets meer flexibiliteit te behandelen en uitzonderingen op regels in te lassen in zoverre dat de wet dat toe staat. Dit wordt alleen toegestaan als er van tevoren wordt vastgesteld dat een project niet een te groot risico vormt. Decentrale overheden zullen in aanraking komen met de proeftuinen, omdat ook ze geacht worden flexibeler toezicht te houden op de naleving van bijvoorbeeld milieuwetten.

Een Europese waterstofbank

Naast de NZIA introduceert de Europese Commissie de plannen voor een Europese waterstofbank om private investeringen in de waterstofsector aan te wakkeren. De waterstofbank moet helpen bij de eerste investeringen in de waterstofproductie en -infrastructuur binnen en buiten de EU. In het najaar van 2023 moet de bank de eerste proefveiling houden. De Commissie stelt hiervoor 800 miljoen beschikbaar euro uit het Innovatiefonds. De gekozen bedrijven zullen een vastgestelde bijdrage ontvangen voor elke kilo aan groene waterstof voor maximaal 10 jaar. Door het verschil in kosten tussen fossiele brandstof en groene waterstof te overbruggen hoopt de Commissie de waterstoftransitie aan te moedigen.

Bronnen

Verordening voor een nettonulindustrie: schone technologieën en groene banen in de EU creëren, Europese Commissie
Questions and Answers: The Net-Zero Industry Act and the European Hydrogen Bank, Europese Commissie

Het Just Transition Fund

Het Just Transition Fund, soms ook het Fonds voor een rechtvaardige transitie genoemd, is een subsidieprogramma van de Europese Commissie dat kwetsbare regio’s op weg naar een klimaatneutraal Europa ondersteunt. Deze gebieden betreffen in het bijzonder de regio’s waarin de economie nauw verbonden is met fossiele brandstoffen. Decentrale overheden, bedrijven, kennisinstellingen en werkgever- en werknemersorganisaties maken aanspraak op JTF-gelden. Verder heeft de Commissie als onderdeel van het JTF ook het Just Transition Platform opgericht. Dit platform biedt ondersteuning aan lidstaten en regio’s bij de implementatie van het subsidieprogramma.

Meer weten over het JTF en andere Europese fondsen? Klik hier voor meer informatie.

Het JTF in Nederland

Het JTF-programma is inmiddels in Nederland van start gegaan. Zes Nederlandse regio’s ontvangen in totaal 623 miljoen euro aan cofinanciering, waarvan 330 miljoen euro naar de regio voor de regio Groningen-Emmen beschikbaar is gesteld. De regio’s IJmond, Groot-Rijnmond, West Noord-Brabant, Zeeuws-Vlaanderen en Zuid-Limburg ieder 58,5 miljoen euro. De aanvraagprocedures voor JTF-subsidies in deze zes regio’s zijn inmiddels geopend.

Raadpleging

De Commissie ontvangt graag uw feedback op de communicatie van het JTF. U kunt hierop uw input geven door middel van een enquête via deze link. Deze raadpleging helpt het Just Transition Platform met het ontwikkelen van richtlijnen en praktische tips over de communicatie van het programma. U kunt de enquête invullen tot en met 17 maart 2023.

Bron

Share our views on just transition communication and awareness-raising, Europese Commissie

Meer informatie

Just Transition Fund, Kenniscentrum Europa Decentraal
Eurocommissaris en ministers lanceren JTF-subsidieprogramma van 623 miljoen, Kenniscentrum Europa Decentraal
Just Transition Platform, Europese Commissie