Onze gemeente is voornemens geen liggelden in rekening te brengen voor passanten die aanmeren in de gemeentelijke jachthaven. Kan deze maatregel problemen opleveren met het Europese recht, en dan voornamelijk strijdigheid met de mededingingsregels?
Antwoord in het kort
Ja, de gemeente dient bij het voorzien in ligplaatsen in een gemeentelijke jachthaven inderdaad rekening te houden met het mededingingsrecht. Het Europese mededingingsrecht en de Nederlandse mededingingswet zijn namelijk van toepassing op ondernemingen. In het arrest Höfner is bepaald dat het begrip ‘onderneming‘ ‘elke eenheid omvat die een economische activiteit uitoefent, ongeacht haar rechtsvorm en de wijze waarop zij wordt gefinancierd‘. Een overheid die dergelijke economische activiteiten verricht is aan te merken als een onderneming. Wanneer de gemeente dus een besluit omtrent het al dan niet heffen van liggelden neemt, moet zij rekening houden met de mededingingsregels. Op zijn minst de integrale kosten moeten gerekend worden, tenzij de gemeente een algemeen belang besluit neem.
Economische activiteit
Het aanbieden van ligplaatsen in een jachthaven kwalificeert als een economische activiteit. De exploitatie van jachthavens kan en wordt in de praktijk namelijk ook door particuliere ondernemingen verricht. Daarom treedt de gemeente met de exploitatie van de jachthaven mogelijk in concurrentie met andere jachthavens. Door het verrichten van deze economische activiteit kan de gemeente aangemerkt worden als onderneming en dient zij dus vanuit die hoedanigheid rekening te houden met het mededingingsrecht. Afspraken die de mededinging (kunnen) beperken of verhinderen, zijn daarom niet toegestaan.
Integrale kostprijs
De gemeente (en andere overheden) die economische activiteiten verricht moeten zich houden aan de Mededingingswet. Artikel 25i van de Mededingingswet schrijft voor dat overheidsorganisaties bij het aanbieden van goederen of diensten op een markt op zijn minst de integrale kosten in rekening moeten brengen. Deze integrale kosten moeten bij de afnemers van de betrokken goederen of diensten in rekening gebracht worden. De gemeente dient dus op basis van ten minste de integrale kostprijs, de prijs voor liggelden in de jachthaven te bepalen. Hoe deze integrale kostprijs doorgerekend moet worden, kunt u lezen in de handreiking Wet Markt en Overheid.
Wat als de gemeente geen vergoeding vraagt?
Als de gemeente de ligplaatsen aanbiedt zonder daarvoor een vergoeding te vragen, dan is dat niet voldoende om de kosten te dekken. Dergelijke ligplaatstarieven leiden namelijk tot een ongelijk speelveld, waarbij concurrerende jachthavens geschaad kunnen worden in hun concurrentiepositie. Hierdoor wordt de mededinging verstoord.
Uitzonderingen: algemeen belang
De gemeente hoeft niet bij al haar economische activiteiten te maken te krijgen met de Wet Markt en Overheid. De Wet is niet van toepassing op economische activiteiten die plaatsvinden in het algemeen belang (artikel 25h Mededingingswet). Gemeenten (en andere overheden) kunnen onder voorwaarden voor dergelijke activiteiten een algemeen belang besluit nemen. De algemeen belangvaststelling voor gemeenten vindt plaats door de gemeenteraad.
Of sprake is van een algemeen belang, dient door de gemeente zelf (gemotiveerd) te worden vastgesteld. Het is hierbij verstandig aan te sluiten bij Europese beleidsdoelstellingen of Europese Verdragen. Dus indien de gemeente, goed onderbouwd, kan motiveren dat het gratis aanbieden van ligplaatsen in het algemeen belang is, dan kan zij overwegen hiervoor een algemeen belang besluit te nemen. Meer informatie over algemeen belangbesluiten vindt u op de website van Europa decentraal.
Belanghebbende ondernemers kunnen echter wel opkomen tegen het besluit van de gemeente. Zij kunnen de reguliere inspraakmogelijkheden benutten ten aanzien van een algemeen belang besluit en ook anderszins invloed uitoefenen op de door de overheid te maken keuzes. Ook kunnen belanghebbende ondernemers in rechte opkomen tegen een bestuursrechtelijk besluit tot vaststelling dat bepaalde economische activiteiten in het algemeen belang worden verricht, tenzij het bestuursrechtelijk besluit als een algemeen verbindend voorschrift is vormgegeven. Zie voor meer informatie hierover de handreiking wet Markt en Overheid.
Meer informatie:
Besluit 29 mei 2015 exploitatie jachthaven Zeewolde, ACM
Brief ACM aan VNG 19 juni 2015 over aanbieden van camperplaatsen, Kenniscentrum Europa decentraal
“Pluk de kansen van de interne markt”, Hessel et al, Den Haag, 2011, dr. A.Gerbrandy in hoofdstuk 4: Beleidskansen in het mededingingsrecht.
Europees mededingingsrecht, Kenniscentrum Europa Decentraal
Gedragsregels Wet Markt en Overheid, Kenniscentrum Europa Decentraal
Algemeen belang besluit, Kenniscentrum Europa Decentraal
Handreiking Wet Markt en Overheid, Ministerie van Economische Zaken
