Praktijkvraag

Laatste update: 26 september 2023

Door:

Op basis van de Huisvestingswet 2014 kan een gemeenteraad in zijn huisvestingsverordening bepalen dat het verboden is om woonruimte beschikbaar te stellen voor toeristische verhuur, zonder dit vooraf te melden bij het gemeentebestuur. Onze gemeente heeft een dergelijke meldplicht in een lokale huisvestingsverordening vastgesteld. Diverse bepalingen in de Huisvestingswet zijn door Nederland genotificeerd bij de Europese Commissie, waaronder een in registratieplicht voor toeristische verhuur. Is onze gemeentelijke meldplicht daarmee ook direct gemeld?
Antwoord in het kort:

Nee, de meldplicht voor toeristische verhuur is niet genotificeerd in het kader van de Huisvestingswet 2014. Een lokale huisvestingsverordening van een gemeente, waarin een meldplicht voor toeristische verhuur wordt vastgelegd, geldt als nieuwe regelgeving in de zin van de Dienstenrichtlijn. De Huisvestingswet, die gemeenten de ruimte biedt om hier een lokale regeling voor te treffen, staat hier los van. Het is aan de gemeente om te bepalen of de regelgeving onder de Dienstenrichtlijn valt en of deze genotificeerd moet worden bij de Europese Commissie.

Notificatieplicht

Sinds 2010 geldt voor decentrale overheden een notificatieplicht aan de Commissie met betrekking tot lokale regelgeving die valt onder de reikwijdte van de Dienstenrichtlijn en die aan bepaalde eisen voldoet. Dit houdt in dat, wanneer een decentrale overheid nieuwe regels en wetten maakt of bestaande regels en wetten wijzigt, zij moet nagaan of deze wetgeving onder de reikwijdte van de Dienstenrichtlijn valt of komt te vallen. Als de bepalingen vallen onder artikel 15 of 16 van de Dienstenrichtlijn moet dit worden genotificeerd bij de Commissie. Hierdoor wordt voorkomen dat er nieuwe belemmeringen voor het vrij verkeer van diensten en de vrijheid van vestiging worden ongemerkt worden ingevoerd. De notificatie loopt in Nederland via het Ministerie van Economische Zaken.

Huisvestingverordening

De vraag die opkomt is wat er  in Nederland genotificeerd op centraal (nationaal) niveau is. Artikel 23a van de Huisvestingswet bevat een verbod op toeristische verhuur van woonruimte, zonder het registratienummer van die woonruimte te vermelden bij iedere aanbieding van die woonruimte voor toeristische verhuur. Hierbij is er sprake van regelgeving, die onder art. 15 of 16 van de Dienstenrichtlijn valt en daarom genotificeerd moet worden. Daarentegen biedt artikel 23b van de Huisvestingswet decentrale overheden de mogelijkheid, om een meldplicht voor aanbieders van toeristische verhuur in te voeren. Deze plicht ontstaat echter pas doordat gemeenten deze in een huisvestingsverordening opneemt. De voorschriften die verband houden met de meldplicht zijn dus niet opgenomen in de Huisvestingswet, maar zij worden vastgesteld op lokaal niveau. Bij  het proces van notificatie van de Huisvestingswet is lokale regelgeving dus niet direct ook genotificeerd. Dat moet alsnog gebeuren.

Indien de gemeente haar huisvestingsverordening eerder heeft genotificeerd, en destijds de meldplicht al was opgenomen in de lokale verordening, dan hoeft dit nu niet opnieuw genotificeerd te worden. Indien blijkt dat de huisvestingsverordening niet eerder is genotificeerd dan zal de gemeente moeten nagaan of dit niet eerder al had moeten gebeuren. Hetzelfde geldt, als de huisvestingsverordening eerder is genotificeerd en sinds die tijd wijzigingen zijn aangebracht in de verordening, waaronder ook wijzigingen in de meldplicht. Dan is het aan de gemeente om te toetsen of deze wijzigingen onder de reikwijdte van de Dienstenrichtlijn vallen. Als dit het geval is, dan moet de gewijzigde huisvestingsverordening genotificeerd worden.

Om te bepalen of de regelgeving onder de Dienstenrichtlijn valt en of deze genotificeerd moet worden biedt de Handleiding notificeren, opgesteld door de Interdepartementale Commissie Europees Recht (ICER), een goed kader. U vindt daar ook meer informatie over het proces van notificatie.

Toepasselijkheid van de dienstenrichtlijn

De Dienstenrichtlijn stelt regels vast ter vergemakkelijking van de uitoefening van de vrijheid van vestiging van dienstverrichters en het vrije verkeer van diensten. In Nederland is de Dienstenrichtlijn omgezet in de Dienstenwet.

Voor het bepalen van de toepasselijkheid van de Dienstenrichtlijn, dient de gemeente een bevestigend antwoord te geven op de volgende vragen:

  1. Is het (voorgenomen) lokale voorschrift van toepassing op een economische activiteit?
  2. Is de activiteit waar eisen aan worden gesteld een dienst in de zin van de Dienstenrichtlijn?
  3. Gaat het om een voorschrift waarop de Dienstenrichtlijn van toepassing is?
  4. Ziet het voorschrift toe op de toegang tot of uitoefening van een dienst?
  5. Valt het voorschrift, gelet op de uitzonderingen van artikel 1 en 2, onder de reikwijdte van de Dienstenrichtlijn?

Of een verplichte melding vooraf van toeristische verhuur van woonruimte bij de gemeente onder de werkingssfeer van de Dienstenrichtlijn valt, hangt dus af van de kwalificatie als een dienst. Zowel de Dienstenrichtlijn als het Verdrag betreffende de Werking van de EU (VWEU) geven een definitie van dit begrip. Volgens artikel 56 VWEU is een dienst ‘elke economische activiteit, anders dan in loondienst, die gewoonlijk tegen vergoeding geschiedt, zoals bedoeld in art. 57 Verdrag’. Artikel 57 VWEU omschrijft diensten als ‘dienstverrichtingen welke gewoonlijk tegen betaling geschieden’. Bij een dienst gaat het dus in beginsel om een activiteit, waarvoor een (financiële) tegenprestatie wordt verkregen. Deze tegenprestatie wordt door de wederpartij, dan wel voor hem door een derde, verstrekt. Toeristische verhuur van onroerend goed  kwalificeert als een dienst waarop de Dienstenrichtlijn van toepassing is. Het gaat namelijk om een activiteit  die in de regel alleen tegen een vergoeding kan worden verkregen. De vraag is vervolgens of het voorschrift (de meldplicht in dit geval) ziet op de toegang tot of de uitoefening van een dienst. Dat lijkt zeker het geval: indien niet wordt voldaan aan de meldplicht, dan mag de woning niet worden verhuurd. Het melden van toeristisch verhuur is daarom een belemmering voor het vrije uitoefenen van een dienst, namelijk het verhuren van een toeristische accommodatie. De Dienstenrichtlijn is dus waarschijnlijk van toepassing.

Toepasselijkheid notificatieverplichting

Alleen eisen die zijn opgenomen in artikel 15 en 16 van de Dienstenrichtlijn moeten worden genotificeerd. Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen voorschriften die van toepassing zijn op dienstverrichters die zich in Nederland permanent willen vestigen en op dienstverrichters die in Nederland tijdelijk diensten willen verrichten.

De meldplicht is een voorschrift dat van toepassing is op dienstverrichters die in Nederland – uw gemeente – tijdelijk diensten willen verrichten. Daarvoor geldt de notificatieplicht uit artikel 39, lid 5 jo. artikel 16 lid 1 en lid 3 Dienstenrichtlijn. Uitzonderingen op deze plicht, zoals omschreven in artikel 17 van de Dienstenrichtlijn, lijken in dit geval niet aan de orde. Tot slot dient de gemeente te beoordelen of het gaat om een eis die is opgenomen in artikel 16 lid 2 van de Dienstenrichtlijn. Het gaat hierbij om eisen die als een zwaardere belemmering van het vrij verrichten van diensten worden gezien en om die reden niet snel als gerechtvaardigd worden beschouwd. De Commissie toetst dergelijke eisen dus strenger dan overige eisen uit artikel 16. Indien dit het geval is, dan geldt een verzwaarde motiveringsplicht.

Meer informatie over de toepasselijkheid van de notificatieverplichting is te vinden in hoofdstuk 4 van de ICER-handleiding.

Hoe notificeren?

Notificeren gaat via het Melding- en Notificatiesysteem Dienstenwet (MND), dat door het Kennis- en Exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP) in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken wordt beheerd. MND zal de invoerder van nieuwe of gewijzigde regelgeving in de meeste gevallen attenderen op de notificatie- en meldingsplicht. Het blijft de verantwoordelijkheid van de decentrale overheid zelf om te bepalen of genotificeerd of gemeld moet worden. MND is te vinden op mnd.overheid.nl. Eenmaal ingelogd ziet u het tabblad ‘MND’ in het Decentrale Regelgeving Platform. Inloggen gebeurt via een zogenoemd DigiD-OP account. De applicatie MND is samen met de Verkeersbesluiten (VB) applicatie en de Gemeenschappelijke Voorziening Officiële Publicaties (GVOP) ondergebracht bij het Decentrale Regelgeving Platform. Als u reeds een DigiD-OP account voor GVOP of VB hebt, kunt u dit laten aanpassen zodat u hetzelfde account ook voor de MND-functie kunt gebruiken. Wanneer u nog niet over een account beschikt kunt u uw organisatie aanmelden door een mail te sturen naar: servicedesk@koop.overheid.nl. U ontvangt dan een informatiemail met de bijbehorende formulieren en een oplegbrief. Meer informatie over de aanmeldprocedure vindt u op de website van KOOP.

Een handleiding voor het gebruik van dit systeem vindt u hier. Meer informatie over de procedure en het gebruik van de formulieren vindt u op onze website.

Meer informatie