In een praktijkvraag over subsidie aan waterschappen stond een uitleg over subsidies aan waterschappen die niet als staatssteun (art. 87 lid 1 EG-Verdrag) gekwalificeerd worden. Zijn er voorbeelden van beschikkingen van de Europese Commissie waaruit blijkt hoe waterschappen wél met staatssteun in aanraking komen?
Versie septembter 2012
Antwoord
De Commissie heeft zich in het verleden een aantal malen uitgesproken over zaken die voor waterschappen relevant zijn. Hieronder worden twee voorbeelden besproken.
Regeling vrijstelling verontreinigingsheffing
In 2002 heeft de Commissie de Nederlandse regeling voor vrijstelling van verontreinigingsheffing goedgekeurd (steunmaatregel nr. N 157/2002). Deze regeling vloeit voort uit de ‘Circulaire voor subsidies als bedoeld in art. 27 lid 1d Wet verontreiniging oppervlaktewateren’ van 29 november 2002. Particulieren, bedrijven en overheidsinstellingen die verontreinigd afvalwater lozen, betalen een verontreinigingsheffing. De hoogte van de belasting is afhankelijk van de vervuilingwaarde van de geloosde afvalstoffen.
Korting aan grote lozers
Onder deze regeling kunnen waterschappen een korting op de verontreinigingsheffing aan grote lozers verlenen, om deze bedrijven te weerhouden hun afvalwater zelf voor te zuiveren. Het voorzuiveren van afvalwater heeft namelijk nadelige invloed op het rendement van de bestaande rioolwaterzuiveringsinstallaties. Het doel van de regeling is een optimale benutting van deze installaties en het zoveel mogelijk voorkomen van kapitaalvernietiging en stijging van de verontreinigingsheffing voor alle andere lozers.
Marktvoorwaarden
De Commissie stelde vast dat slechts bepaalde, door waterschappen geselecteerde bedrijven van de regeling kunnen profiteren. De steun aan de begunstigde bedrijven versterkt hun positie. Dat kan tot een verandering van de marktvoorwaarden voor hun concurrenten leiden en een ongunstig effect op het handelsverkeer tussen de lidstaten hebben. De regeling betreft staatssteun in de zin van het EG-Verdrag.
Goedkeuring regeling
De Commissie heeft de vrijstellingsregeling goedgekeurd, omdat deze als een vorm van belastingverlaging voldeed aan de voorwaarden van de Kaderregeling inzake staatssteun ten behoeve van het milieu (steunmaatregel nr. N 157/2002). De waterschappen kunnen deze regeling tot 2013 toepassen. In het algemeen kan worden gesteld dat een verlaging van waterschapslasten ten gunste van bepaalde ondernemingen onder omstandigheden als staatssteun kan worden gekwalificeerd.
Grijswater circuits
Ook kan staatssteun aan de orde zijn bij projecten van of met waterbedrijven. Vaak zijn er staatsmiddelen bij betrokken, niet zelden via waterschappen. Volgens de Commissie, zo blijkt het uit beschikking nr. N 443/2003 over de grijswater circuits in Vlaanderen, kunnen bepaalde projecten staatssteun bevatten, en moeten eerst ter goedkeuring aan de Commissie worden voorgelegd.
Doel regeling
Het doel van de regeling voor grijswater circuits was het gebruik van grondwater door industriële ondernemingen te vervangen door het gebruik van water uit alternatieve bronnen. Er werd verwacht dat de distributie van ‘grijswater’ (zoals gezuiverd afvalwater, hemelwater of oppervlaktewater) noodzakelijk kan worden vanwege een tekort aan grondwater op diverse plaatsen in Vlaanderen. De Belgische overheid was voornemens financiering te verstrekken aan Vlaamse waterleveranciers ten behoeve van investeringen in infrastructuur voor de distributie van grijswater.
Overheidsinstanties
De Vlaamse waterleveranciers zijn zonder uitzondering overheidsinstanties. De watervoorziening in België is een exclusieve bevoegdheid van de overheid. Derhalve was België van mening dat de aanleg van grijswater circuits een openbare dienstverplichting is en de financiering van de investeringen niet als staatssteun kan worden gezien.
Samenwerkingsverbanden
De Commissie ging hierin niet mee en benadrukte dat in dit geval toch sprake was van staatssteun. Zij wees erop dat, hoewel de activiteiten van de Vlaamse drinkwater bedrijven op dit moment vrijwel volledig geconcentreerd zijn op de thuismarkt, de Vlaamse wetgeving toestaat dat Vlaamse gemeentelijke samenwerkingsverbanden (waarin ook gemeentebedrijven kunnen participeren) over de grens kunnen opereren en ook dat buitenlandse ondernemingen aan deze samenwerkingsverbanden kunnen deelnemen.
Milieubescherming op regionaal niveau
De Commissie merkte op dat deze investeringssteun verbonden is aan milieubescherming op regionaal niveau en niet bedoeld is om de individuele drinkwaterbedrijven direct te bevoordelen. Daarnaast bestond er op dat ogenblik, vanwege de hoge kosten, geen enkel commercieel belang in de ontwikkeling van grijswater circuits. Gezien de zeer beperkte mate van concurrentieverstoring en het duidelijke algemene milieubelang van de regeling heeft de Commissie deze goedgekeurd.
Niet automatisch staatssteunvrij
Deze beschikking wijst ook op het feit dat investeringen van waterschappen en andere (decentrale) overheden in activiteiten met een duidelijk algemeen milieubelang niet automatisch staatssteunvrij zijn. Elk geval moet op zijn eigen merites worden beoordeeld en mogelijk dient een (investerings)maatregel vooraf bij de Commissie te worden aangemeld. Vervolgens kan de Commissie deze met milieuoverwegingen in het achterhoofd goedkeuren.
Meer informatie:
Steunmaatregel nr. N 157/2002, Vrijstelling verontreinigingsheffing
State aid in water sector: second circuit water – Belgium, M. Koenings in Competition Newsletter nr. 3 – 2004
Steunmaatregel nr. N 443/2003, Grijswater circuits
Moet subsidie aan een waterschap worden gekwalificeerd als staatssteun? Praktijkvraag Europa Decentraal
