Presentatie

Na het welkomstwoord van dagvoorzitter Barend Tensen (Kenniscentrum Europa Decentraal) gaf Frank Heijligers, werkzaam bij de Directie Digitale Samenleving binnen het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), een boeiende presentatie over digitalisering en cyberveiligheid. Met een achtergrond in ICT en rechten, en als nauw betrokkene bij de implementatie van NIS2 in de Cyberbeveiligingswet, deelde hij zijn zorgen en inzichten over verschillende misverstanden op dit gebied aan de hand van een pakkende parabel.

Parabel: de horlogeverzamelaar
Heijligers begon met een illustratief verhaal over Simon, een fervent horlogeverzamelaar. Simon was bekend in de horlogewereld en bezocht vaak beurzen. Op een dag was er een poging tot inbraak in zijn huis, wat hem deed nadenken over de veiligheid van zijn kostbare horloges. Na advies van zijn verzekeringsmaatschappij liet hij zijn horloges taxeren en trof beveiligingsmaatregelen thuis.

Toen Simon op vakantie ging, verdeelde hij zijn horloges over de buurt. Zijn dure Rolex gaf hij aan zijn buurman Klaas. Helaas werd er bij zowel Simon als Klaas ingebroken en de Rolex werd gestolen, ondanks dat Klaas een kluis had. Dit voorval benadrukt dat maatregelen passend en evenredig moeten zijn aan de dreiging en dat de gesprekken collectief gevoerd moeten worden om de veiligheid van de buurt te verhogen. Heijligers vatte het mooi samen met de woorden:

“Om een vergiet te dichten moet je alle gaatjes afplakken en niet 80%; water vindt de weg er namelijk doorheen.” – Frank Heijligers

De moraal: risicomanagement en gezond verstand
Het verhaal van Simon en Klaas illustreert dat risicomanagement belangrijk is, maar ook zijn beperkingen heeft. Iedereen kijkt naar zijn eigen risico’s, wat niet altijd voldoende is. “Beveiligen is eigenlijk gewoon gezond verstand, je moet er alleen even de ruimte voor nemen,” benadrukte Heijligers. Hij sprak de overheidsmedewerkers in de zaal aan, die verplicht zijn om gegevens van burgers goed te beveiligen, omdat burgers geen keuze hebben in welke overheid hun paspoort uitgeeft.

Cyberveiligheid bij bestuurders
Hoe krijgen we bestuurders echt betrokken bij cyberveiligheid? Heijligers gaf aan dat dit begint met een goed verhaal dat de bestuurder raakt. Het is essentieel om de taal van de bestuurder te spreken en duidelijk te maken wat de gevolgen zijn van een datalek. De NIS2-richtlijn (gericht op verbetering van de digitale en economische weerbaarheid van Europese lidstaten) wordt gezien als zowel een zegen als een risico, omdat het verplichtingen oplegt, maar ook kan afleiden van intrinsieke motivatie.

Zijn oproep was duidelijk: “Vindt elkaar.” Samenwerking, ook met buurgemeenten, is cruciaal. Iedereen moet begrijpen dat beveiliging een collectieve verantwoordelijkheid is.

Panelgesprek

Panelleden

• Gemma Jansen, CISO (Chief Information Security Officer) provincie Noord-Holland
• Vincent Lokin, lid van het dagelijks bestuur waterschap De Dommel
• Patrick Spigt, directeur dienstverlening gemeente Katwijk

Investeringen van de overheid
Dagvoorzitter Barend Tensen opende het panel met de vraag of de overheid genoeg investeert in cyberveiligheid. Gemma Jansen benadrukte dat investeringen niet alleen in geld, maar ook in het overbrengen van de juiste boodschap moeten plaatsvinden. “Het is belangrijk dat die boodschap op het juiste niveau gehoord wordt en gevoeld wordt. Als CISO ben je soms de enige die staat te roepen.” Volgens haar kan er meer gedaan worden om duidelijk te maken waarom cyberveiligheid cruciaal is.

Patrick Spigt vond het lastig om te bepalen wat voldoende investering is. Hij wees erop dat bedrijfsvoering vaak een ondergeschoven kind is en dat overheden hier vaak weinig expertise hebben. “Wat is te veel of te weinig? Er is de afgelopen periode wel meer in geïnvesteerd, maar is dat genoeg? Het is nooit genoeg, maar je moet wel schaarse middelen verdelen.” Hij benadrukte de noodzaak van meer samenwerking tussen verschillende overheidslagen.

“Als CISO ben je soms de enige die staat te roepen.” – Gemma Jansen

Vincent Lokin was van mening dat waterschappen goed hebben geïnvesteerd in cyberveiligheid en kennis. “ICT wordt echt gezien als onderdeel van de kerntaken. We begrijpen het belang en doen ons best om mogelijke zwakheden te pareren.” Hij gaf invulling aan risicobeheer, namelijk door alert te blijven scannen op potentiële zwakheden en deze proactief aan te pakken.

Publiek-private partnerschappen
Bij de vraag of publiek-private partnerschappen een goede manier zijn om cyberveiligheid te verbeteren, gaf Jansen aan dat dit zeker kan helpen, maar niet vanzelfsprekend is. “Er is nog best een weg te gaan tussen publieke en private samenwerking hier.” Spigt stelde dat, gezien het gebrek aan kennis binnen de overheid, samenwerking met de private sector onvermijdelijk is. “We moeten kennis naar binnen halen uit de private sector en afwegen wat we zelf doen en wat we kunnen uitbesteden.” Lokin benadrukte dat cyberveiligheid een bestuurlijk onderwerp is dat samenwerking met private partijen vereist.

“Bedrijfsvoering als geheel is een ondergeschoven kind en hier valt de digitale wereld en de bescherming hiervan ook onder.” – Patrick Spigt

De Europese NIS2-richtlijn
Vincent Lokin vond dat Europa het belang van goede organisatie inziet. Patrick Spigt merkte op dat de NIS2-richtlijn voor 90% bestaande praktijk is. “VNG is daar nog zoekende in: hoe gaan we daar mee om? Er mist een duidelijke richting van de centrale overheid. We moeten elkaar veel meer gaan helpen, en die helpende hand moet echt veel meer uit het Rijk komen.” Gemma Jansen vond het een goede zaak dat de NIS2-richtlijn er is. “De uitdaging zit meer in hoe we integraal kunnen samenwerken.”

Certificering en risicomanagement
Op de vraag of certificering voldoende is, benadrukte Lokin het belang ervan. Spigt vond risicomanagement de sleutel. “Het zal nooit 100% worden, welke certificering we ook hebben. Het blijft altijd risicomanagement.” Hij wees op de snelle ontwikkelingen in AI en het belang om daar actief mee aan de slag te gaan.

Lokin wierp een vraag op aan het publiek: “We zijn allemaal radertjes in het groot geheel. Soms denk je dat er een radertje is dat alles weet, maar dat is niet altijd het geval. Hoe zorg jij ervoor dat jouw organisatie bewust wordt en dat bestuurders actie ondernemen?” Hij daagde het publiek uit na te denken over hun rol in het vergroten van bewustzijn binnen hun organisaties en hoe ze bestuurders kunnen motiveren om cybersecurity serieus te nemen.

Voorbeelden vanuit de provincie en gemeente
Gemma Jansen vertelde dat er regelmatig overleg is tussen CISO’s van verschillende provincies, waarbij ze actief samenwerken en van elkaar leren. Spigt gaf aan dat gemeenten stappen zetten in samenwerking, bijvoorbeeld bij de overgang naar cloudomgevingen. “Maar er moet meer geïnvesteerd worden en dat vraagt om duidelijke kaders. De mentaliteit in Europa is anders, meer top-down. Het Rijk moet daar een rol in pakken.”

“Get organized, zorg dat je de zaken op orde hebt.” – Vincent Lokin

Conclusies
De panelleden benadrukten het belang van samenwerking tussen overheidslagen en met de private sector. Ze riepen op tot meer investeringen in kennis en duidelijkheid vanuit de centrale overheid. De discussie maakte duidelijk dat het onderwerp cyberveiligheid veel aandacht vraagt en dat er gezamenlijke inspanningen nodig zijn om een robuuste beveiliging te waarborgen.

RVO: financiering cyberveiligheid

Er is werk aan de winkel als het gaat om cyberveiligheid, maar geld blijft realistischerwijs de uitdaging. Gelukkig zijn er fondsen en subsidies om dit werk te ondersteunen. Folkwin Poelman van NEXIS, het Nationaal Coördinatiecentrum voor Cybersecurity-Innovatie, presenteerde de verschillende financieringsmogelijkheden op het gebied van cyberveiligheid. NEXIS biedt ondersteuning bij het identificeren van nationale en Europese kansen en helpt bij het perfectioneren van subsidieaanvragen.

Europese programma’s: Horizon Europe en Digital Europe
Twee belangrijke Europese programma’s voor overheden die internationale projecten op het gebied van cyberveiligheid willen opzetten, zijn Horizon Europe en Digital Europe. Horizon Europe richt zich op de eerste fasen van onderzoek en ontwikkeling, terwijl Digital Europe meer gericht is op het opschalen en op de markt brengen van producten en diensten. Verschillende oproepen voor het indienen van voorstellen staan al open of zijn aangekondigd.

“Horizon Europe en Digital Europe zijn bij uitstek relevant voor overheden die een internationaal project op het gebied van cyberveiligheid willen opzetten. – Folkwin Poelman

ENSOC-project
Claudia van den Beld van het Nationaal Cyber Security Center (NCSC) gaf vervolgens een toelichting op het ENSOC-project (Nationale Samenwerking tegen Ondermijnende Criminaliteit), een goed voorbeeld van een Europees project in de praktijk. Het NCSC werkt samen met zes andere landen aan het opzetten van een Europees netwerk van Security Operation Centres (SOCs), gefinancierd door Digital Europe. Dit netwerk maakt het mogelijk om dreigingsinformatie, zoals informatie over kwetsbaarheden of kwaadwillende actoren, beter te delen met andere landen. Hierdoor kunnen cyberdreigingen eerder opgespoord en voorkomen worden.

Van den Beld deelde ook de uitdagingen die bij het project kwamen kijken en gaf tips en tricks vanuit de ervaring van NCSC. Een belangrijke tip was het gebruik van PM², de projectmanagementmethodologie van de Europese Commissie. Die kan helpen bij het schrijven van een goed projectvoorstel en zorgt ervoor dat internationale partners dezelfde taal spreken.

“Het is essentieel om dezelfde taal te spreken met internationale partners bij het opzetten van Europese projecten.” – Claudia van den Beld

Conclusie
De gecombineerde NEXIS-NCSC sessie benadrukte dat er volop financieringsmogelijkheden zijn voor cyberveiligheidsprojecten, zowel nationaal als Europees. Door gebruik te maken van programma’s zoals Horizon Europe en Digital Europe kunnen overheden en organisaties innovatieve projecten opzetten en opschalen. Het ENSOC-project illustreert hoe die samenwerking in de praktijk kan werken en welke voordelen het kan bieden voor de gezamenlijke bestrijding van cyberdreigingen.

IBD: implementatie NIS2

De Informatiebeveiligingsdienst voor gemeenten (IBD) bestaat sinds 2013 en ontvangt financiering uit het Gemeentefonds. De IBD ondersteunt gemeenten bij incidenten en biedt kennisproducten aan via hun website. De huidige norm voor informatiebeveiliging is de BIO (Baseline Informatiebeveiliging Overheid), met een update naar BIO 2.0 op komst. Kees Hintzbergen, adviseur CERT (Computer Emergency Response Team) nam de aanwezigen mee in het werk van de IBD.

Ondersteuning bij NIS2
Hintzbergen ging in op de vraag hoe gemeenten ondersteund kunnen worden bij de implementatie van de NIS2-richtlijn. Deze richtlijn vereist dat de hele keten, van toeleveranciers tot samenwerkingsverbanden, weerbaar wordt. Transparantie is hierbij essentieel, net als het naleven van de BIO 2.0-normen die voldoen aan ISO27001.

Verplichte zelfregulering en meldplicht
De afgelopen tien jaar moesten gemeenten zelf aan risicomanagement doen, vaak zonder consequenties. De NIS2-richtlijn brengt hier verandering in met een zorgplicht, meldplicht, en toezicht vooraf en achteraf. Gemeenten zijn nu aangewezen als kritieke sectoren, wat betekent dat de keten weerbaar moet zijn en dat samenwerking essentieel is.

“Meer maatregelen is niet per se veiliger.” – Kees Hintzbergen

De rol van de IBD
De IBD fungeert als CSIRT (Computer Security Incident Response Team) voor gemeenten. Nederland heeft een gelaagde CSIRT-structuur, waarbij ook waterschappen een eigen CSIRT hebben. De IBD ziet de NIS2-richtlijn als een kans om informatiebeveiliging te verbeteren en gemeenten beter te ondersteunen.

Implementatie en certificering
Hintzbergen benadrukte dat informatiebeveiliging niet alleen een kwestie is van IT, maar een breed gedragen verantwoordelijkheid moet zijn binnen de hele organisatie. Management commitment is cruciaal, ook financieel. De BIO 2.0 biedt een normenkader voor risicomanagement, dat gemeenten helpt bij het opzetten van een effectief informatiebeveiligingssysteem.

Knelpunten
Enkele bekende knelpunten zijn het gebrek aan sturing en interesse van bestuur en directie in informatiebeveiliging, de onvolwassenheid van leveranciers en contractmanagement, en het gebrek aan security awareness bij personeel. Het is belangrijk dat informatiebeveiliging als een collectieve verantwoordelijkheid wordt gezien en niet alleen als een IT-kwestie.

Conclusie
Hintzbergen concludeerde dat meer maatregelen niet per se meer veiligheid betekenen, maar wel altijd meer werk. Hij benadrukte dat certificering geen doel op zich is, maar een nuttig middel om risicomanagement van de grond te krijgen.

Afsluiting

Dagvoorzitter Barend Tensen rondde de bijeenkomst af met een korte terugblik op de levendige discussies en waardevolle inzichten van de dag. Met een hartelijk bedankje aan zowel de sprekers als het publiek, sprak hij zijn waardering uit voor hun bijdrage aan een geslaagde derde editie van Let’s Get Digital.

Meer weten?
Digitermen – Europa decentraal
Tijdlijn Digitalisering – Europa decentraal
Moeten decentrale overheden zelfstandig en rechtstreeks aan de NIS2 verplichtingen voldoen? – Europa decentraal

Het Comité van de Regio’s

Het Comité is opgericht om de betrokkenheid van decentrale overheden bij Europese besluitvorming te waarborgen. In 1994 hield het Comité zijn eerste plenaire vergadering. Inmiddels vertegenwoordigt dit adviesorgaan de steden en regio’s al ruim 30 jaar in Europa. De 329 leden en 329 plaatsvervangers houden zes keer paar jaar een bijeenkomst, onder meer om hun adviezen te bespreken. Het Comité vind zijn basis in het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU). Na de inwerkingtreding van het Verdrag van Maastricht is het Comité ingesteld. Naderhand is de rol van het CvdR met de inwerkingtreding van verschillende verdragen versterkt. Een voorbeeld is het Verdrag van Lissabon. Met de inwerkingtreding van dit verdrag kreeg het CvdR het recht om naar het Hof van Justitie te stappen bij schending van het subsidiariteitsbeginsel.

Beleidsprioriteiten

Het CvdR benadrukt de cruciale rol van lokale en regionale overheden met drie beleidsprioriteiten voor 2020-2025: maatschappelijke veranderingen begeleiden, Europa dichter bij de burger brengen en het cohesiebeleid waarborgen.

Belangrijke rol

Het Comité van de Regio’s (CvdR) vervult een belangrijke functie in het vertegenwoordigen van lokale en regionale overheden bij de Europese Commissie, het Europees Parlement en de Raad van de Europese Unie. Dit adviesorgaan speelt een cruciale rol bij grensoverstijgende kwesties die flinke gevolgen kunnen hebben voor decentrale overheden. Bij onderwerpen van specifieke aard zijn de Europese instituties verplicht om het CvdR om advies te vragen, waarmee de ‘stem van de regio’ gewaarborgd is in het Europese besluitvormingsproces. Het gaat dan bijvoorbeeld over nieuwe vervoersregels of toepassingsverordeningen van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling en het Europees Sociaal Fonds+.

Een belangrijke prestatie is de succesvolle lobby voor het behoud en de versterking van het cohesiebeleid in de EU-begroting voor 2021-2027.

Succesvolle lobby

Een belangrijke prestatie van het Comité van de Regio’s in de afgelopen jaren is de succesvolle lobby voor het behoud en de versterking van het cohesiebeleid in de EU-begroting voor 2021-2027. Dit beleid, dat gericht is op het verminderen van regionale ongelijkheden en het bevorderen van economische, sociale en territoriale cohesie, heeft geleid tot aanzienlijke financiering voor gemeenten. Hierdoor hebben lokale overheden extra middelen gekregen om belangrijke projecten op het gebied van infrastructuur, duurzaamheid en sociale inclusie te realiseren.

Nederlandse delegatie

Elke lidstaat heeft een eigen vertegenwoordiging in het CvdR. Namens Nederland nemen er 12 leden en 12 plaatsvervangers mee. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) draagt 6 gemeentelijke leden en 6 gemeentelijke plaatsvervangers voor. Het Interprovinciaal Overleg (IPO) doet dit eveneens voor 12 vertegenwoordigers uit de provincies. De leden worden daarna officieel voorgedragen door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

Toekomst

Dit weekend werd de uitslag van de Europese verkiezingen bekend. Hoewel de leden van het CvdR niet direct worden gekozen tijdens de Europese verkiezingen, beïnvloeden deze verkiezingen wel de samenstelling van de Europese Commissie en het Europees Parlement, die op hun beurt invloed uitoefenen op het CvdR. Ook welke politieke partijen en coalities de meerderheid in het Europees Parlement vormen kan van invloed zijn op de beleidsprioriteiten van de EU en daarmee de thema’s en prioriteiten beïnvloeden waar het CvdR zich op richt in zijn adviezen en werkzaamheden. Die uitslag laat vooralsnog geen politieke aardverschuiving zien.

Decentrale relevantie

Voor decentrale overheden is het CvdR relevant, omdat het Comité uitsluitend de decentrale belangen behartigt. Zoals toen in een ontwerpadvies aan de Europese Commissie werd geadviseerd om decentrale overheden meer te betrekken bij het ontwerp van wet- en regelgeving, zodat de nabijheid van deze overheden tot de burgers bijdraagt aan de vorming van Europese regels.

Bronnen

Europees Comité van de Regio’s, Comité van de Regio’s
The Committee of the Regions, Europees Parlament
European Committee of the Regions, EUR-Lex

Wat zijn de Nieuw Europees Bauhaus-prijzen?

Nieuw Europees Bauhaus

Esthetiek, duurzaamheid en inclusie: dat zijn de drie pijlers van het Nieuw Europees Bauhaus (NEB). Het NEB-initiatief is door de Europese Commissie opgericht om de Green Deal te verbinden met het dagelijks leven. Hierbij onderstreept het NEB dat de transitie naar een duurzame woonomgeving toegankelijk moet blijven. Verder benadrukt het initiatief ook de pijler esthetiek: projecten hoeven niet enkel functioneel te zijn, maar zouden ook moeten bijdragen aan de schoonheid van de leefomgeving.  

De Nieuw Europees Bauhaus-prijzen 2024

De toekenning van de prijzen vindt plaats op basis van vier categorieën:

• vormgeving aan een circulair industrieel ecosysteem;
• versterking van een gevoel van verbondenheid;
• prioritering van plaatsen en mensen die het meest behoeftig zijn;
• en verbetering van de relatie met de natuur.

Binnen elk van deze categorieën zijn twee prijzen te vergeven: de prijs voor kampioenen van het NEB, een prijs voor bestaande en voltooide initiatieven; en de prijs voor rijzende sterren van het NEB: een prijs voor concepten van jonge talenten onder de 30 jaar.

De vierde editie van de NEB-prijzen focuste zich op regio’s in de Europese Unie die het op sociaaleconomisch vlak zwaar te verduren hebben in de groene transitie. Ook was er een speciale prijs voor wederopbouwprojecten uit Oekraïne. Twee winnaars ontvingen deze prijs: een project dat huisvesting verschaft aan ontheemde mensen in Oekraïne; en een initiatief dat zich richtte op het behoud van de Oekraïense biodiversiteit.

Nederlandse winnaar

Het Nederlandse initiatief Set Community Gardens won een prijs in de categorie voor versterking van een gevoel van verbondenheid. Het initiatief is opgestart door vrijwilligers in Amsterdam-IJburg. Het doel van het gemeenschapstuinproject is om mensen van verschillende generaties en sociaal-culturele achtergronden met elkaar te verbinden.

In de tuin kunnen mensen zorgen voor verschillende plant- en bloemsoorten en hun eigen fruit of groenten kweken. Naast de gemeenschappelijke tuin is er ook een buurthuis, de ‘wereldhuiskamer’, opgericht. Hier kunnen bewoners meedoen aan allerlei gratis activiteiten, zoals kooklessen, buurtdiners of taalcursussen.

Decentrale relevantie

De NEB-prijzen worden uitgereikt aan lokale projecten die de waarden van het programma omvatten. Decentrale overheden in Nederland die een inclusief, duurzaam en stijlvol project hebben opgestart of willen opstarten kunnen inspiratie doen uit vorige winnaars van een NEB-prijs. Volgend jaar kunnen zij zich weer opgeven voor de NEB-prijzen 2025 om hun project in het zonnetje te zetten. Winnaars van de prijzen ontvangen onder meer een geldprijs en een communicatiepakket zodat zij hun projecten verder kunnen ontwikkelen of elders in Europa kunnen reproduceren.

Bron

De Nieuw Europees Bauhaus-prijzen 2024 tonen duurzame, inclusieve en mooie projecten in heel Europa, Europese Commissie.

New European Bauhaus, Europese Commissie.

Meer informatie

Nieuw Europees Bauhaus-prijzen open voor aanmeldingen, Kenniscentrum Europa Decentraal.

Duurzaam, inclusief en stijlvol bouwen: Nieuw Europees Bauhaus-programma ondersteunt projecten decentrale overheden, Kenniscentrum Europa Decentraal.

De opening werd verzorgd door Rian van Dam, burgemeester van de gemeente Hollands Kroon, lid van de VNG-Commissie Informatiesamenleving én cyberburgemeester. Ze benadrukte het belang van Europese samenwerking en pleitte voor inventief en creatief samenwerken om de digitalisering te versnellen. In 2026 moet Nederland als overheid al heel veel wetgeving op het gebied van digitalisering hebben geïmplementeerd. Ze moedigde aan tot het delen van kennis en het ontwikkelen van een gemeenschappelijke basis. Van Dam beantwoordde ook vragen uit het publiek over subsidieaanvragen van Europese fondsen en benadrukte het belang van een goede administratie bij het aanvragen van de subsidie.

Panel

Tijdens het panelgesprek, geleid door Barend Tensen van KED, vertelden vier experts Henk van Dijk (Provincie Noord-Brabant), Mike de Roode (TNO), Lodewijk Noordzij (RVO) en Muriël Pels (Gemeente Utrecht) over hun ervaring op het gebied van fondsen en digitalisering. Muriël Pels gaf aan dat wanneer je succesvol deel wilt nemen aan Europese projecten, het belangrijk is dat een organisatie eerst intern een ambitie ontwikkelt, vervolgens het Europese perspectief begrijpt en, vooral bij de eerste deelname, als partner en niet meteen als penvoerder deel te nemen.

“Je moet de taal van de call begrijpen en jouw projectidee moet iets aan de EU kunnen bieden”, aldus Lodewijk Noordzij. Mike de Roode gaf aan dat digitaliseringsinitiatieven vaak als kosten worden gezien. “Er volgt geen onmiddellijke winst uit digitalisering, wat het moeilijker maakt om het hoog op een politieke agenda te zetten.” Henk van Dijk erkende de stevige verankering van EFRO-subsidies en Interreg in provincies, maar ziet ook dat er specifieke plannen nodig zijn om meer gebruik te maken van subsidies van Digital Europe: “Breng de mogelijkheden in kaart en ontwikkel strategieën.”

Matchmaking en lobby

In de deelsessie over matchmaking werd besproken hoe Europese fondsen gericht op digitalisering benut kunnen worden. Digital Europe werd aanbevolen als een specifiek fonds voor digitalisering. Matchmaking werd op drie niveaus behandeld: binnen de organisatie, op regionaal niveau en internationaal niveau. Ambities worden vaak geboren uit gedeelde problemen, wat het nuttig maakt om ervaringen te delen, aangezien veel mensen tegen dezelfde obstakels aanlopen.

‘Digitalisering met maatschappelijke impact’ benadrukte het belang van overzicht en focus op missie en visie in projecten. De lobby-sessie onderstreepte de noodzaak van structurele inspanningen, terwijl de Commissie op regionaal en nationaal niveau inzicht mist in de vereisten voor wetuitvoering. Beleidsmedewerkers op nationaal niveau spelen een cruciale rol door knelpunten in digitaliseringsobstakels te identificeren, en actieve deelname aan gesprekken.

Succesvol voorstel

In de sessie over het schrijven van een goed voorstel werden belangrijke financieringsprogramma’s, zoals Horizon Europe en Digital Europe, behandeld, elk met specifieke spelregels. Gemeenschappelijke stappen werden benadrukt, waaronder het afstemmen van het project op calls, strategische relevantie binnen de organisatie, het vormen van het juiste consortium, en het bepalen van de rol binnen het consortium. De sleutel tot succesvolle voorstellen is ‘back-casting’, waarbij je vanuit verwachte impact teruggaat naar benodigde activiteiten en resultaten.

Wrap-up

Tijdens de plenaire afsluiting deelden de deelnemers van de ‘break-out sessies’ de bevindingen van elke sessie. Let’s get Digital 2.0 heeft weer een stap gezet in het informeren en inspireren van lokale en regionale overheden over digitalisering en Europese fondsen. Het delen van kennis en ervaringen draagt bij aan een versnelling van het digitaliseringsproces en het benutten van Europese kansen. Het evenement benadrukte het belang van een gezamenlijke inspanning om de uitdagingen van digitalisering effectief aan te pakken.

Benieuwd naar Let’s Get Digital 2.0? Bekijk hier de beelden.

Digitale strategie EU

Herz maakte een korte schets van de Digitale Strategie van de EU en concludeerde dat de belangrijkste doelstelling het vergroten van het vertrouwen van inwoners/gebruikers in digitale producten is. Hij kaartte hierbij onder andere de NIS-2 richtlijn aan, die is vastgesteld om de cyberbeveiliging en de weerbaarheid van essentiële diensten in EU-lidstaten te verbeteren. Ook besprak hij  de Artificiële Intelligentie verordening, die bedreigingen voor rechten en vrijheden van individuenmoet voorkomen. Treffend liet hij in een ‘chat’ met Chat GPT zien dat, ondanks de voordelen, gevoelige informatie delen geen goed idee is en dat kritieke informatie nog altijd het beste geverifieerd kan worden bij betrouwbare bronnen. Vierbergen sprak verder over de toepassing van de NIS-2 in de praktijk bij gemeenten. Verder benadrukte Meerts dat er behoefte is aan structurele aandacht bij gemeenten voor cyberveiligheid en een actueel cyberdreigingsbeeld.

Iris Meerts: “Er is behoefte aan een actueel cyberdreigingsbeeld.”

Samenwerking

Er wordt al hard gewerkt aan deze thema’s. Zo werd de samenwerking tussen de cyberburgermeesters en de VNG als bijzonder nuttig gezien. Meerts pleitte daarnaast voor het inzetten van ethische hackers om kwetsbaarheden bij organisaties bloot te leggen. Ook het uitwisselen van best practices is essentieel, maar hierbij is de uitdaging het bereiken van alle gemeenten. Daarnaast is ook de vraag hoe kleinere gemeenten deze grote opgaven gaan uitvoeren. Dat er nog genoeg te doen is, staat vast. Vierbergen verwoorde het in haar betoog over de impact voor Nederlandse gemeenten simpel en krachtig: “We zijn nog lang niet klaar.”

Kato Vierbergen: “We zijn nog lang niet klaar.”

Ondertussen werd er door de kijkers enthousiast gebruik gemaakt van de chat. Ook hierin werd benadrukt dat het thema hoger op de agenda moet bij bestuurders en gepleit voor nauwere samenwerking tussen overheidslagen.

Wilt u het webinar terug kijken? Dat kan op de website van het Overheidsbreed Cyberprogamma, een initiatief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties.

V.l.n.r.: Iris Meerts, Martin Herz, Kato Vierbergen en Barend Tensen.

Meer informatie

Lees alles over het ‘digital decade’, digitale samenleving en overheid op de website van KED: Digital Decade – Europa decentraal

Hoe is het BELC-project tot stand gekomen?

“Het BELC-project is als pilot voorgesteld door het Europees Parlement. De Commissie heeft dit opgepakt omdat het een nieuwe dimensie kan toevoegen aan de al bestaande netwerken in de EU-lidstaten. Waar andere netwerken, zoals het EUROPE DIRECT-netwerk, door de Commissie gecoördineerd wordt, bestaat het BELC-project uit lokaal gekozen politici in een samenwerking tussen lokale overheden en de EU.”

“Voor de Commissie is dit netwerk niet alleen een goede manier om Europa op lokaal niveau onder de aandacht te brengen, maar ook om op de hoogte te blijven van wat er op lokaal niveau speelt ten aanzien van Europese gelegenheden. Het project komt voort uit de visie van het Parlement dat dit een gezamenlijke inspanning van het supranationale, nationale en lokale niveau vereist. We zitten wat dat betreft allemaal in hetzelfde schuitje en juist daarom heeft de Commissie dit project met volle overtuiging omarmd.”

Juist richting Europese verkiezingen is het cruciaal dat mensen zich er bewust van zijn dat Europa niet alleen maar gaat om regels en beperkingen, maar ook oplossingen kan bieden.

Wat zijn de voordelen van het programma voor deelnemende raadsleden?

“Het eerste wat iemand van ons krijgt zodra ze lid zijn is een uitgebreide enquête met ongeveer 75 onderwerpen die van belang zijn voor lokale gemeenschappen en waarbij de EU zou kunnen helpen. De onderwerpen variëren van het financieren van jonge boeren tot afvalverwerking tot de stijgende energieprijzen. De deelnemers mogen hier vijf van aanvinken die relevant zijn voor hun eigen gemeenschap. Op basis hiervan ontvangen ze informatie over deze onderwerpen in hun eigen taal en worden ze uitgenodigd in Brussel voor presentaties en bilaterale contacten met relevante ambtenaren van  de Commissie. Hierbij wordt onder andere besproken wat de EU voor de lokale overheden kan betekenen.

Naast het directe contact met de Commissie krijgen deelnemers ook toegang tot het Futurium platform. Via dit platform kunnen lokale politici vanuit de hele EU met elkaar in contact komen en zo sparren over Europese oplossingen voor veelvoorkomende problemen. Dit platform heeft een vertaalfunctie, waardoor je in je eigen taal kunt communiceren met politici uit alle verschillende lidstaten. In ruil hiervoor vraagt de Commissie een proactieve houding richting de burgers in het presenteren van de mogelijkheden en oplossingen voor lokale problematiek die de EU kan bieden. We willen dat leden in gesprek gaan met mensen uit hun gemeenschap via bijvoorbeeld dialogen of ‘Town-hall’ evenementen. Juist richting Europese verkiezingen is het cruciaal dat mensen zich er bewust van zijn dat Europa niet alleen maar gaat om regels en beperkingen, maar ook oplossingen kan bieden.”

Welke onderwerpen staan hoog op de agenda binnen het netwerk?

“Uit de enquête die nieuwe leden moeten invullen blijkt bijvoorbeeld dat in toeristische regio’s onderwerpen zoals ecotoerisme en smart cities vaak terug komen. Ook onderwerpen zoals de energietransitie en migratie spelen in meerdere landen. Naast de lokale onderwerpen merken we dat het betrekken van lokale politici in de bredere discussie ook heel belangrijk is. Bijvoorbeeld de oorlog in Oekraïne en de aankomende Europese verkiezingen worden veel besproken.”

We hebben leden uit bijna alle lidstaten en er al een aantal bijeenkomsten op zitten met nog een aantal in het vooruitzicht.

Wat zijn de ervaringen tot nu toe?

“Erg bemoedigend! We hebben leden uit bijna alle lidstaten en er al een aantal bijeenkomsten op zitten met nog een aantal in het vooruitzicht, dus dat gaat zeker de goede kant op. De mensen die we hier hebben ontvangen gaan enthousiast weer naar huis en delen daar met de pers wat het netwerk en de directe toegang tot de Commissie voor hen kan betekenen. We zijn ook volop bezig met het organiseren van webinars en het aanbieden van informatie in de verschillende talen. Verder stimuleren we de BELC-leden om samen te werken met de EUROPE DIRECT-centra door bijvoorbeeld een publieke vertoning van de State of the Union speech te organiseren.”

Hoe kunnen raadsleden zich aanmelden?

“Aanmelden voor het BELC-project kan gemakkelijk via de website. We vragen lokale overheden om zich in te schrijven voor de samenwerkingsovereenkomst en een lokale politicus aan te wijzen die deel zal nemen aan het netwerk. Deze gekozen volksvertegenwoordiger moet dan alleen nog een verklaring van deelname invullen. We werken met dit tweetrapssysteem om wat stabiliteit in het netwerk aan te brengen. Als politici zich individueel aan zouden melden zou het haast onmogelijk worden om bij te houden wie er deel neemt, wiens termijn voorbij is of juist wie er herkozen wordt. Door het via de lokale autoriteiten te laten verlopen creëren we wat meer houvast en vaste contactpunten.”

Meer weten?

Stuur een mailtje naar b.tensen@europadecentraal.nl

Resultaten 2022-2023

Het afgelopen jaar heeft Europa de energiecrisis doorstaan, een grote hoeveelheid vluchtelingen opgenomen en tegelijkertijd de economie gestimuleerd. Von der Leyen liet doorschemeren vooral op dat eerste trots te zijn. Een jaar geleden werd gevreesd voor een mogelijk energietekort vanwege het gas dat de EU uit Rusland importeerde. Grootschalige investeringen in hernieuwbare energie hebben ertoe geleid dat de EU  toch stappen in de richting van de ambitieuze klimaatdoelstellingen heeft kunnen zetten. De statistieken over gasprijzen spreken voor zich: een jaar geleden koste 1 MWh nog €300, de prijs is inmiddels tot 35€ gedaald.

Toekomstperspectief 2023-2024

Wat staat ons te wachten? Von der Leyen bracht de volgende thema’s onder de aandacht.

Green Deal

Een groot deel  van de toespraak ging over de Green Deal. Inmiddels strekt de klimaatagenda ook uit tot de ontwikkeling van de Europese industrie en ligt de focus op innovatie en investeren in hernieuwbare energie. Bovendien zijn er verbeteringen in de windindustrie op komst door het nieuwe “European Wind Power package” dat de Commissie zal lanceren. Windenergie is namelijk in veel lidstaten een essentiële bron voor elektriciteit. Von der Leyen zet als doel om in het kader van windenergie het veilingsysteem te optimaliseren en wil vooral aandacht besteden aan de verbetering van vaardigheden, toegang tot subsidies en een betrouwbare toeleveringsketen van windenergie. Deze maatregelen zouden administratieve drempels moeten verlagen en windenergie toegankelijker maken, ook voor decentrale overheden. De bedoeling is dat ook Europese ondernemers en industrieën voordeel hebben van de Green Deal. Decentrale overheden in het algemeen en gemeenten in specifiek zin staan aan de lat voor de implementatie van deze plannen, bijvoorbeeld via de Regionale Energiestrategie.

Digitalisering

Lidstaten hebben de afgelopen jaren hun zorgsystemen, rechtssystemen en mobiliteitsnetwerk verbeterd door middel van digitalisering. Von der Leyen benadrukt de noodzaak om digitalisering en vooral het gebruik van kunstmatige intelligentie, kortweg ‘AI’, op een veilige en verantwoorde manier in onze maatschappij te integreren. De AI Verordening, bijvoorbeeld, is een internationaal voorbeeld die een balans tussen bescherming en innovatie aan moet brengen. Von der Leyen moedigt de implementatie van de AI Verordening binnen de EU in de nabije toekomst aan.

Europese economie

Het concurrentievermogen van de EU moet omhoog. In haar toespraak benoemde Von der Leyen drie uitdagingen: de arbeidsmarkt, inflatie en Europese midden- en kleinbedrijven (mkb). Het benoemen van een EU mkb gezante, die over uitdagingen van mkb’s aan de Europese Commissie moet rapporteren, kan uitkomst bieden. Daarnaast is het doel om 25% van administratieve verplichtingen af te schaffen, zodat naast grote bedrijven ook het mkb gemakkelijker aan de industrie deel kan nemen om het Europees concurrentievermogen te  verbeteren. Kenniscentrum Europa Decentraal staat decentrale overheden bij in deze complexe opgave. Op deze pagina houden wij het dossier bij.

Migratie en veiligheid

Ten aanzien van migratie en veiligheid werd geaccentueerd hoe belangrijk de samenwerking van regionale en landelijke organisaties in het kader van migratierecht in de EU is. Het gaat niet alleen over vluchtelingen uit Oekraïne, maar ook over vluchtelingen en migranten uit andere landen. Het doel is één gezamenlijke aanpak in de EU om migratie te hanteren met behulp van een nieuwe “Pact on Migration and Asylum”, dat in toekomst in werking zal treden. Informatie over de decentrale context van deze thema’s kunt u hier vinden: dossier migratie.

Bron

State of the Union toespraak

Ervaren leiderschap

Kenniscentrum Europa Decentraal (KED) informeert decentrale overheden al meer dan 20 jaar over de juiste toepassing van Europese regelgeving en ondersteunt hen bij het benutten van kansen binnen de EU. Na een periode van vacature sinds het vertrek van Fenna Pols, heeft de Raad van Toezicht van KED vol vertrouwen Sonja Hibbert benoemd als directeur-bestuurder. Hibbert heeft een indrukwekkende staat van dienst, met eerdere functies als manager bij de Autoriteit Consument en Markt en als Executive Director bij de bank J.P. Morgan. Daarnaast is ze actief als gemeenteraadslid in Wassenaar.

Als KED kennen we de uitdagingen van deze tijd en weten in de bres te springen waar het nodig is.

Verheugd om bij te dragen

Hibbert: “Ik zie ernaar uit om samen te werken met alle experts van KED om te zorgen voor snelle, correcte en volledige informatiestromen en adviezen voor decentrale overheden. KED is een betrouwbare partner op het gebied van ingewikkelde beleidsonderwerpen en rechtsgebieden zoals staatssteun, fondsen en subsidies, en mededinging. Op decentraal niveau is niet altijd expertise aanwezig over taaie Europese materie, zoals de Green Deal en de digitaliseringsopgave. Als KED kennen we de uitdagingen van deze tijd en weten in de bres te springen waar het nodig is. Daar zet ik mij samen met alle medewerkers en samenwerkingspartners graag voor in.”

Voor meer informatie kunt u contact opnemen via b.tensen@europadecentraal.nl

Platform en ondersteuning

Om dit alles in goede banen te leiden ligt de coördinatie bij de Associatie van Europese Grensregio’s (AEBR). Het initiatief richt zich op overheden en biedt een platform ter ondersteuning bij juridische of administratieve obstakels die samenwerking over de grenzen heen belemmeren.

Calls

Er zijn regelmatig ‘calls’ (oproepen) voor het indienen van voorstellen. Wanneer het voorstel wordt gehonoreerd ontvangt de indiener steun om belemmeringen voor samenwerking met een buurland weg te nemen. In ons buurland België wist de provincie Oost-Vlaanderen al een succesvolle aanvraag in te dienen. In dit geval ging het over werkgelegenheid en institutionele samenwerking. Bekijk deze pagina voor meer ‘best practices’.

Decentrale relevantie

Het belang van grensoverschrijdende samenwerking is de afgelopen jaren weer toegenomen. Dit heeft alles te maken met de elkaar in rap tempo opvolgende crises: corona, de stikstofkwestie, maar bijvoorbeeld ook de energietransitie. Als gemeente, provincie of waterschap is het daarom de moeite waard om na te gaan of er door grensoverschrijdende samenwerking efficiëntieslagen kunnen worden gemaakt.

Bron

Website b-solutions, DG Regio

Mooi nieuws in een jaar waarin de koopkracht onder druk stond en de economie een flinke klap kreeg vanwege de doorwerking van de Russische invasie in Oekraïne. Het EIS roemt de opleidingen, de kwaliteit van onderzoek, de digitale vaardigheden en de toepassing hiervan in innovatie en de hoogwaardige infrastructuur. Het midden- en kleinbedrijf loopt met name voorop qua innovaties, private investeringen in innovatie blijven nog achter. Naast Nederland, worden ook Finland en België beschouwd als innovatieleider. Denemarken en Zweden voeren de lijst aan.

Digitalisering

Opmerkelijk is dat Nederland zich onderscheidt door voortvarend aan de slag te gaan met digitale technologieën. Veel sectoren hebben profijt van deze voortrekkerstol. Toch is er nog een hoop ‘werk aan de winkel’ voor decentrale overheden. Voor aanvang van de legislatuur van de Europese Commissie Von der Leyen werd gesproken van het ‘digital decade’. De verwachting is dat na de Europese verkiezingen in juni 2024 nieuw te vormen Commissie digitalisering wederom als prioriteit aanmerkt. Om decentrale overheden hierin bij te staan publiceerde KED eerder een tijdlijn digitalisering een Impact analyse over de Data Governance Verordening en organiseerde een Let’s Get Digital Event.

Ranking en indicatoren

De ranglijst werd voor het eerst gepubliceerd in 1989, als referentiepunt over het concurrentievermogen van landen. Het concurrentievermogen van een economie kan niet alleen worden herleid tot het bbp en de productiviteit, want ondernemingen hebben ook te maken met politieke, sociale en culturele dimensies. Efficiënte infrastructuren, instellingen en beleidsmaatregelen die duurzame waardecreatie voor ondernemingen stimuleren wegen dus zwaar. 64 economieën werden onder de loep genomen.

Bron
Nederland blijft tot top Europese Innovatielanden behoren, Rijksoverheid
Europees Innovatiescorebord, Europese Commissie
World Competitiveness Ranking, IMD

Meer informatie

Digitale Overheid, Kenniscentrum Europa Decentraal