Op welke staatssteunaspecten moet worden gelet en in hoeverre gebruik gemaakt kan worden van het tijdelijk steunkader van de Europese Commissie wordt in onderstaande praktijkvraag verder uitgewerkt. Het staat de gemeente of een andere decentrale overheid vrij om steun te verlenen. Daarbij moet wel rekening gehouden worden met de staatssteunregels. Er moet bijvoorbeeld voorkomen worden dat er sprake is van cumulatie of stapeling van steun. Een decentrale overheid kan kijken of de steunmaatregel zo kan worden ingericht dat er geen sprake is van staatssteun. Ook kan gekeken worden naar de bestaande Europese vrijstellingsverordeningen. Wanneer het tijdelijk steunkader van de Commissie gebruikt wordt moet een melding worden gedaan. Decentrale overheden doen dit in samenspraak met het ministerie van BZK.

Coronacrisis en decentrale overheden

Diverse decentrale overheden staan momenteel voor de vraag hoe zij getroffen ondernemers kunnen steunen om de economische gevolgen van de coronacrisis zoveel mogelijk te beperken. Wanneer een (decentrale) overheid steun verleent, moet er nog steeds met de bestaande staatssteunkaders rekening worden houden. Dat is door de coronacrisis niet veranderd. Wel heeft de Europese Commissie met het tijdelijke COVID-19 steunkader bepaalde steunmogelijkheden verruimd.

Hoe te handelen bij coronacrisis gerelateerde steun?

Om decentrale overheden een overzicht te bieden van de verschillende mogelijkheden die er zijn om steun te verlenen tijdens de coronacrisis heeft Kenniscentrum Europa decentraal een webpagina opgesteld met informatie over deze mogelijkheden. In deze Praktijkvraag wordt hier een beknopte versie van weergegeven. Tevens is het van belang te vermelden dat het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties begin mei een brief heeft gestuurd naar gemeenten om hen te informeren over de nationale en Europese staatssteunkaders en over de staatssteuncoördinatie vanuit Nederland.

Het overzicht is opgesteld aan de hand van de onderstaande vier vragen:

1. Welke steunmaatregelen zijn er al?

Het staat een decentrale overheid als onafhankelijk bestuursorgaan vrij om extra steun te verlenen, naast de maatregelen die het Rijk al heeft genomen. Wat echter voorkomen moet worden is dat verschillende steunmaatregelen elkaar overlappen en daarmee tot cumulatie leiden. Het zou zomaar kunnen dat een nieuwe regeling van een decentrale overheid een onderneming in staat stelt om abusievelijk meer steun te ontvangen dan is toegestaan, bijvoorbeeld doordat de steun cumuleert met steun vanuit een nationale regeling op grond van het ‘Noodpakket banen en economie’, waardoor deze steun mogelijk uiteindelijk teruggevorderd moet worden.

Meer informatie:
– Nationale maatregelen, Europa decentraal.

2. Is er sprake van staatssteun?

Niet alle vormen van steun worden in het Europees recht gezien als ‘staatssteun’. Alleen de maatregelen die aan vijf criteria uit artikel 107 lid 1 VWEU voldoen, vallen onder de staatssteunregels. Als een decentrale overheid aanvullende steunmaatregelen wil opstellen is het belangrijk hierbij een staatssteuntoets te doen. Het is mogelijk dat een voorgenomen maatregel zo wordt ingericht dat (een van de) staatssteuncriteria hier niet op van toepassing is. Bijvoorbeeld doordat de gemeente ervoor kiest een lening of garantie onder marktconforme voorwaarden te verstrekken. Of wanneer het voordeel van de regeling direct ten goede komt aan de consument en niet aan een onderneming. Ook bij het generiek uitstellen van het vorderen van betalingen zou beargumenteerd kunnen worden dat er geen sprake is van een selectief economisch voordeel.

Meer informatie:
– Maatregelen die geen staatsteun vormen, Europa decentraal

3. Kan er gebruik worden gemaakt van de vrijstellingen?

Als een voorgenomen maatregel aan alle staatssteuncriteria voldoet, is er sprake van staatssteun. Dat moet in principe gemeld worden bij de Europese Commissie, behalve als er een van de reeds bestaande vrijstellingsverordeningen van toepassing is. Een steunmaatregel die volgens de voorwaarden van deze verordeningen is ingericht, hoeft geen meldingsprocedure te doorlopen.

De-minimisverordening

Als de steun onder een bepaald bedrag blijft kan de reguliere de-minimisverordening gebruikt worden. Een onderneming mag namelijk per drie belastingjaren tot € 200.000 euro aan steun ontvangen, zonder dat de Commissie dit beschouwt als staatssteun. Er hoeft dan niet gemeld te worden bij de Europese Commissie. Het volstaat om een verwijzing naar de de-minimisverordening in de steunverlening op te nemen en de onderneming een de-minimisverklaring te laten tekenen.

Belangrijk bij het toepassen van de de-minimisverordening tijdens de coronacrisis is het volgende:

• Let op de voorwaarden die in de de-minimisverordening staan, zoals over verbondenheid van ondernemingsconstructies en het gebruik van verschillende vormen van steun. Bij ondernemingen in bepaalde sectoren kunnen daarnaast andere de-minimisverordeningen van toepassing zijn.
• Bij verschillende nationale regelingen wordt al gebruikgemaakt van steunverlening op grond van de de-minimisverordening. Voor sommige ondernemingen kan het ontvangen van de-minimissteun daarom geen optie meer zijn.

Groepsvrijstellingen

De vrijstellingsverordeningen zorgen ervoor dat steunmaatregelen die bijdragen aan bepaalde beleidsdoeleinden niet gemeld hoeven te worden aan de Europese Commissie. Als de maatregel aan de voorwaarden van een vrijstellingsverordening voldoet, volstaat een lichtere kennisgevingsprocedure. Er bestaan verschillende vrijstellingsverordeningen:

• De Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV)
• De Landbouw Vrijstellingsverordening (LVV)
• De Visserijvrijstellingsverordening (VVV)

Belangrijk bij het toepassen van de vrijstellingsverordeningen tijdens de coronacrisis is het volgende:

• Kijk goed naar de voorwaarden waaronder de vrijstelling gebruikt kan worden. Deze verschillen per verordening en per categorie. Het is bijvoorbeeld niet altijd mogelijk om steun op basis van de vrijstellingsverordeningen te verlenen aan ondernemingen in moeilijkheden. Lees voor meer informatie over de definitie van een ’onderneming in moeilijkheden’ deze Praktijkvraag.
• Bij gebruik van de AGVV en de LVV wordt de kennisgevingsprocedure begeleid door het Coördinatiepunt Staatssteun (CPS) van Kenniscentrum Europa decentraal. Het is raadzaam in een vroeg stadium met het Kenniscentrum contact op te nemen.

Diensten van Algemeen Economisch Belang (DAEB)

Wanneer bovenstaande vrijstellingsmogelijkheden niet toereikend zijn, kan er voor sommige activiteiten gekeken worden naar de mogelijkheid om compensatie te verlenen voor de uitvoering van een Dienst van Algemeen Economisch belang (DAEB). Dit zijn economische activiteiten die een publiek belang dienen, maar die door de markt ontoereikend naar (sociaal-)maatschappelijk verantwoorde voorwaarden kunnen worden uitgevoerd. Er is dan sprake van marktfalen. Het moet gaan om diensten die een onderneming, indien zij zich door haar eigen commerciële belangen zou laten leiden, zonder compensatie niet, of niet in dezelfde mate of onder dezelfde voorwaarden, zou leveren.

Belangrijk bij het aanwijzen van een DAEB tijdens de coronacrisis is het volgende:

• Een DAEB mag niet met terugwerkende kracht worden aangewezen.

4. Steun aanmelden bij de Europese Commissie

Als een steunmaatregel wel staatssteun betreft en niet onder een vrijstellingsmogelijkheid past, moet de steun worden aangemeld bij de Europese Commissie. In artikel 107 van het Verdrag van de Werking van de EU (VWEU) zijn verschillende mogelijkheden opgenomen om staatssteun te verlenen. In het geval van de coronacrisis zijn er drie relevante opties:

• Artikel 107 lid 2 sub b (buitengewone omstandigheden);
• Artikel 107 lid 3 sub c (ontwikkeling economische bedrijvigheid);
• Artikel 107 lid 3 sub b (ernstige verstoring in de economie) aan de hand van het tijdelijke steunkader.

Buitengewone omstandigheden

Op grond van artikel 107(2)(b) van het VWEU kunnen de lidstaten benadeelde organisaties compenseren voor geleden schade door uitzonderlijke omstandigheden. Op 12 maart 2020 heeft de Commissie de coronacrisis aangewezen als een buitengewone omstandigheid als bedoeld in artikel 107(2)(b).

Er zijn momenteel verschillende nationale regelingen van de lidstaten op basis van dit artikel door de Commissie goedgekeurd. Bijvoorbeeld de Nederlandse Aanvullende tegemoetkoming sierteelt en onderdelen voedingstuinbouw.

Ontwikkeling economische bedrijvigheid

Op basis van artikel 107(3)(c) van het VWEU kunnen lidstaten voorzien in acute liquiditeitsbehoeften van bedrijven en ze ondersteunen bij faillissement vanwege de COVID-19-uitbraak.

Ernstige verstoring in de economie

Op grond van artikel 107(3)(b) van het VWEU kunnen de lidstaten steunmaatregelen treffen om een ernstige verstoring in de economie op te heffen.

De Commissie heeft een tijdelijk COVID-19-steunkader opgesteld waarin verschillende soorten maatregelen worden genoemd die onder soepele voorwaarden op grond van lid 3 sub b van artikel 107 aangemeld kunnen worden. De Commissie beschrijft in het tijdelijke steunkader de mogelijkheden om verschillende steunvormen te gebruiken zoals subsidies, garanties en leningen en belastingvoordelen. Daarnaast wordt er specifiek ingegaan op steun voor direct aan de bestrijding van corona gerelateerde werkzaamheden, zoals onderzoek en medische benodigdheden.

Belangrijk bij gebruik van het VWEU en het tijdelijke steunkader is het volgende:

• Het is aan te raden de steunmaatregelen op basis van bovengenoemde onderdelen van artikel 107 VWEU in de vorm van een regeling op te stellen. In principe is individuele steun verlenen op grond van het VWEU en het tijdelijk steunkader mogelijk, maar dit is niet heel effectief en zorgt voor druk op de snelheid waarmee de Europese Commissie kan goedkeuren.
• Mocht een decentrale overheid vaststellen dat er geen andere mogelijkheid is om de steunmaatregel rechtmatig te verlenen dan via een melding aan de Europese Commissie moet contact worden opgenomen met het Coördinatiepunt staatssteun decentrale overheden (CSDO) van het Ministerie van BZK. Er wordt aanbevolen het CSDO in een vroeg stadium op de hoogte te brengen van concrete steunplannen, zodat de juiste staatsteunprocedure ingezet kan worden in coördinatie met notificatieplannen van medeoverheden op decentraal- en/of Rijksniveau. Het ministerie begeleidt de steunmeldingen van decentrale overheden aan de Commissie. Indien mogelijk is het wenselijk als decentrale overheden verenigd, en in consultatie met het CSDO, afstemming kunnen zoeken, zodat er mogelijk in samenhang melding kan worden gedaan door de lidstaat Nederland voor de betrokken decentrale overheden.

Meer informatie:

Staatssteun en de coronacrisis, Kenniscentrum Europa Decentraal
Overzicht financiële regelingen, Rijksoverheid
State aid rules and coronavirus, Europese Commissie
Kan er sprake zijn van ongeoorloofde samenloop (cumulering) van staatssteun wanneer voor het steunen van ondernemingen in de coronacrisis gebruik wordt gemaakt van de de-minimisverordening?, Praktijkvraag Europa Decentraal
Nationale staatssteuncoördinatie steunfondsen COVID-19 tussen gemeenten en de Rijksoverheid, brief Ministerie BZK

Steunmogelijkheden

Door het verlengen van de overgangsperiode is het mogelijk om langer gebruik te maken van de uitzonderingen op de staatssteunregels die in het leven zijn geroepen in het licht van de economische problemen die zich in deze sector voordeden, en zijn verergerd door de COVID-19 reisbeperkingen en de Russische aanvalsoorlog op Oekraïne. Na een openbare raadpleging heeft de Europese Commissie besloten steun voor regionale vliegvelden, onder voorwaarden en welke minder dan 3 miljoen passagiers per jaar vervoeren, te verlengen.

Steun voor maatregelen tegen broeikasgasuitstoot

Daarnaast heeft de Europese Commissie op 10 juli 2023 haar goedkeuring gegeven aan de wijzigingen die de Nederlandse overheid had gemeld ten aanzien van de regeling ter vermindering van broeikasgasemissies. In Nederland is deze regeling bekend als de SDE++. Deze regeling maakt subsidies aan organisaties mogelijk die hernieuwbare energie opwekken of op andere wijze hun CO2-uitstoot willen verminderen. De wijzigingen die de overheid heeft voorgesteld zien op het financieren van zgn. decarbonisatie, processen om minder afhankelijk te zijn van koolwaterstoffen. Deze zijn vooralsnog erg kostbaar. Onder de voorgestelde wijzigingen wil de Nederlandse overheid 750 miljoen euro beschikbaar stellen om in 2023 projecten in drie categorieën te ondersteunen. Het gaat hier om projecten ter bevordering van het gebruik van lagetemperatuurwarmte (geothermie, zonnewarmte), hogetemperatuurwarmte (elektrificatie van industriële processen), en moleculair (waterstofproductie, biomethaan).  Op basis van de Richtsnoeren staatssteun ten behoeve van klimaat, milieubescherming en energie 2022 heeft de Europese Commissie deze wijzigingen goedgekeurd als verenigbaar met het de Europese Verdragen.

Coronavirus Response Investment Initiative

Het bedrag van € 37 miljard zal voor € 8 miljard bestaan uit niet-toegewezen geld uit het cohesiebeleid en voor € 29 miljard aan cofinanciering vanuit het EU-budget. Het initiatief van de Commissie om lidstaten te ondersteunen met ‘overgebleven’ cohesiegeld werd al halverwege maart opgesteld. De Raad heeft hier op 30 maart mee ingestemd en het is dus per 1 april beschikbaar voor lidstaten. De Commissie wil met dit initiatief snel inspelen op drie prioriteiten in het gevecht tegen het coronavirus:

1. Uitgaven op het gebied van gezondheidszorg;
2. Werktijdverkortingsregelingen; en
3. Ondersteuning voor het mkb.

De Commissie heeft bekend gemaakt dat alle corona-gerelateerde uitgaven in aanmerking komen voor financiering vanuit het cohesiebeleid. Daarnaast maakt de Commissie het makkelijker om te schuiven met geld binnen een programma, naar andere prioriteiten. Op die manier wordt het geld uitgegeven waar dit het meeste nodig is. Dit zal voor Nederland met name relevant zijn binnen het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkelingen (EFRO). Hoe de verdeling van EFRO-geld in Nederland is geregeld, vindt u hier.

CRII plus

Op 2 april heeft de Commissie een uitbreiding voorgesteld van het CRII onder de noemer CRII+. Hierin wordt onder andere voorgesteld om het ‘overgebleven’ geld van alle structuurfondsen in te zetten voor de corona-impact. Daarnaast wil de Commissie het onder andere mogelijk maken om geld te verschuiven tussen fondsen en regio’s.
Houd de corona-actualiteitenpagina van Europa decentraal in de gaten. Zodra het CRII+ is aangenomen, zal hier meer informatie over verschijnen. Meer algemene informatie over CRII en CRII+ kunt u vinden bij deze FAQ van de Europese Commissie.

Nederland en het CRII

Eurocommissaris Ferreira heeft aan alle lidstaten een brief geschreven waarin ze uiteenzet wat het CRII betekent. Uit de brief voor Nederland blijkt dat er € 13 miljoen ten goede komt van Nederland. De fondsen kunnen worden ingezet voor de hierboven genoemde prioriteiten. De Commissie heeft een taskforce opgezet die vragen beantwoordt en specifieke maatregelen uitwerkt.

Europees Solidariteitsfonds

Naast het hierboven genoemde initiatief heeft de Commissie ook de voorwaarden voor het Europese Solidariteitsfonds (ESF) uitgebreid. Dit fonds kan nu ook worden ingezet voor ondersteuning voor een publieke gezondheidscrisis, zoals die van het coronavirus. Ondersteuning moet worden aangevraagd door een lidstaat en kan alleen worden aangevraagd wanneer er meer dan € 1,5 miljard of 0,3 % van het BNP is besteed aan noodmaatregelen. De voorwaarden waar een aanvraag aan moet voldoen, kunt u hier vinden.

Bron

Coronavirus Response Investment Initiative, Europese Commissie
Aanpassing en uitbreiding ESF, Europese Commissie
Meer informatie:
Nederlandse brief CRII, Europese Commissie

De initiatieven uit het werkprogramma voor 2020 konden vanwege de coronavirus uitbraak niet allemaal verwezenlijkt worden. De Commissie presenteerde daarom in mei 2020 een aangepast werkprogramma. Hierin is prioriteit gegeven aan initiatieven die direct verband houden met de coronacrisis en economisch herstel. Een aantal andere initiatieven is verschoven naar 2021, zoals de nieuwe EU bosstrategie en wetgevingsvoorstellen in het kader van de White Paper over AI.

Werkprogramma 2021 – Van strategie tot uitvoering

In het werkprogramma voor 2021 wil de Commissie zo veel mogelijk eerder vastgestelde strategieën en plannen realiseren. Passend in de zes beleidslijnen wordt nieuwe wetgeving voorgesteld en worden evaluaties en herzieningen van bestaande wetgeving aangekondigd. Ook bevat het werkprogramma een overzicht van wetgevingsvoorstellen die het komend jaar prioriteit krijgen, en voorstellen die juist worden ingetrokken.

Voor decentrale overheden zijn de plannen uit de volgende beleidslijnen relevant:

Europese Green Deal

De Europese Green Deal blijft ook in het werkprogramma voor 2021 een van de grootste prioriteiten. De Commissie is van plan een ‘Fit for 55’-pakket voor te stellen. Dit pakket van energie en klimaatmaatregelen moet bijdragen aan de vermindering van de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met ten minste 55%. Het bestaat uit initiatieven op het gebied van energieprestatie van gebouwen, hernieuwbare energie, landgebruik en energiebelasting.

Naast het ‘Fit for 55’-pakket wil de Commissie verdere maatregelen voorstellen voor uitvoering van eerder vastgestelde actieplannen. Het gaat om het Europees actieplan voor de circulaire economie, de EU-biodiversiteitsstrategie en de ‘Farm to Fork’-strategie.

Een Europa dat klaar is voor het digitale tijdperk

De Commissie stelt in 2021 een routekaart op met digitale doelstellingen voor 2030, gericht op connectiviteit, vaardigheden en digitale overheidsdiensten. Bij de uitwerking daarvan wordt rekening gehouden met de kernwaarden van de Unie op het gebied van privacy en vrijheid van meningsuiting, vrij verkeer van gegevens en cyberveiligheid.

Ook komt er komend jaar wetgeving op het gebied van kunstmatige intelligentie, aangezien deze prioriteit in 2020 is verschoven vanwege de coronavirus uitbraak. Net als vorig jaar staat afronding van de ePrivacy-verordening dit jaar weer op de prioriteitenlijst. Ook staat er een ‘Data Act’ op de planning voor het derde kwartaal van 2021. Dit voorstel moet zorgen voor betere voorwaarden en controle bij verwerking van onder andere persoonsgegevens. Verder is de Commissie van plan om begin 2021 een nieuw Europees e-ID voor te stellen, waarmee EU burgers makkelijker toegang krijgen tot digitale diensten binnen de hele EU.

De Commissie blijft zich richten op de actualisatie van de mededingingsregels, waaronder verschillende richtsnoeren en vrijstellingsverordeningen op het gebied van staatssteun. De AGVV en de de-minimisverordening liepen eigenlijk eind dit jaar af en werden daarom verlengd, inclusief een kleine aanpassing wegens de corona-gevolgen. Bij de verdere aanpassingen van het staatssteunkader wordt ook rekening gehouden met de Green Deal, waar KED eerder dit artikel over schreef. Hiernaast wordt ook de industriële strategie, gericht op ondersteuning van kmo’s en het versterken van de interne markt, herzien in het licht van de coronacrisis.

Een nieuwe impuls voor de Europese democratie

In 2021 voert de Commissie een analyse uit van de huidige sociale en economische zaken in de regio’s. Er wordt een langetermijnvisie voor plattelandsgebieden opgesteld, met maatregelen om het potentieel van die regio’s ten volle te benutten. Ook zal in dit kader aandacht besteed worden aan betere regelgeving. De Commissie is van plan een Mededeling over betere regelgeving op te stellen die gericht is op het vereenvoudigen van regelgeving en verminderen van administratieve lasten voor burgers en bedrijven. Experts en vertegenwoordigers van deze groep zullen hierbij ondersteunen via het ‘Fit for Future’-platform, een opvolging van het REFIT platform.

Nauwe samenhang herstelplan Europa

Het werkprogramma voor 2021 hangt vanwege de coronavirus uitbraak nauw samen met het herstelplan voor Europa, het herstelinstrument NextGenerationEU en de versterkte EU-begroting voor de periode 2021-2027. De Europese Commissie ziet herstel na de coronacrisis in 2021 als prioriteit die terug te vinden is in alle zes beleidslijnen. Met het werkprogramma probeert de Commissie een balans te vinden tussen enerzijds het beheersen van de crisis en herstel en anderzijds het bereiken van de toekomstambities door duurzame investeringen en hervormingen. Voor de financiering van de fondsen van NextGenerationEU zal de Commissie ook voorstellen doen om meer eigen kapitaal bijeen te brengen. Er wordt gedacht aan herziening van het emissiehandelssysteem, CO2-grensbelasting en belastingheffing in de digitale sector.

Bron

2021 Commissie werkprogramma – key documents , Europese Commissie

Meer informatie

Green Deal, Kenniscentrum Europa Decentraal
Betere regelgeving, Kenniscentrum Europa Decentraal

Problemen bij aanbestedingen

Inschrijvers kunnen moeilijkheden gaan ondervinden bij het vormgeven van hun offerte. Met name bij grote aanbestedingen is hier vaak veel mankracht en afstemming voor nodig. Decentrale overheden dienen hiermee rekening te houden en zo nodig hun aanbesteding hierop aan te passen. Door middel van een Nota van Inlichtingen kan een aanbestedende dienst meer duidelijkheid geven over de aanbesteding aan geïnteresseerde ondernemers voorafgaande aan de inschrijving.

Verlengen van termijnen

Lopende aanbestedingen

Om problemen in een lopende aanbesteding te voorkomen, kan een overheidsorganisatie besluiten om zelf de gestelde termijnen verlengen. Belanghebbenden dienen hiervan op de hoogte te worden gebracht. In het geval van een reeds gepubliceerde Europese aanbestedingsprocedure of een nationale procedure met voorafgaande bekendmaking is voor de wijziging van de termijnen een rectificatie in het elektronisch systeem voor aanbestedingen, zoals TenderNed, vereist (artikel 2.67 Aanbestedingswet 2012). Er dient gebruik te worden gemaakt van een rectificatieformulier. Via TenderNed kan dit formulier gemakkelijk nationaal en op TED gepubliceerd worden. Alle bij de aanbesteding betrokken partijen ontvangen hier automatisch bericht van.

Toekomstige aanbestedingen

Voor toekomstige aanbestedingen is het decentrale overheden ook aan te raden om rekening te houden met eventuele vertragingen die inschrijvers bij het doen van de inschrijvingen op kunnen lopen. In bepaalde situaties kan het daarom verstandig zijn om op voorhand al langere termijnen te hanteren.

Dwingende spoed

Er kan mogelijk beargumenteerd worden dat er met de coronacrisis en de vergaande maatregelen die zijn getroffen, sprake is van een onvoorziene omstandigheid. Een gerechtvaardigd beroep op dwingende spoed in het geval van onvoorziene omstandigheden biedt een decentrale overheid de gelegenheid om termijnen voor bepaalde procedures niet in acht nemen. Er kunnen dan kortere termijnen gehanteerd worden wanneer dit noodzakelijk is voor bepaalde overheidsopdrachten. De decentrale overheid dient wel zelf te bewijzen dat er aan vier cumulatieve voorwaarden is voldaan.
Voor een beroep op dwingende spoed moet er sprake zijn van:

• onvoorzienbaarheid van de gebeurtenissen bij de decentrale overheid;
• onverenigbaarheid van de dwingende spoed met de termijnen van andere aanbestedingsprocedures;
• causaal verband tussen de spoed en de onvoorziene omstandigheden;
• een omstandigheid, waar een beroep op wordt gedaan, die niet te wijten is aan de decentrale overheid zelf.

Rechtsbescherming

Decentrale overheden dienen verder rekening te houden met de gevolgen van de sluiting van de rechtbanken en gerechtshoven. Inschrijvers kunnen wel een kort geding aanhangig maken in de bezwaartermijn tegen de gunningsbeslissing (volgens artikel 2.127 Aanbestedingswet 2012) maar het is mogelijk dat de zitting nog niet ingepland wordt, of digitaal zal plaatsvinden. Aanbestedende diensten die een aanbesteding hebben lopen die zich in deze bezwaarfase bevindt, kunnen ervoor kiezen om de aanbesteding uit coulance op te schorten. Vanuit ondernemers kan er evenwel ook juist behoefte bestaan om vertragingen uit de weg te gaan zodat zij in deze tijden nog steeds opdrachten kunnen uitvoeren. Vanwege de wens van de bouw- en technieksector om veilig aan het werk te blijven tijdens de coronacrisis hebben Ministers Knops en Van Veldhoven hierover met Bouwend Nederland en Techniek Nederland afspraken gemaakt.
Het is raadzaam dat decentrale overheden aandacht besteden aan het inrichten van een gedegen wijze van klachtenafhandeling bij de eigen organisatie. In de Kamerbrief van 12 juli 2019 van het ministerie van EZK werd het verbeteren van de inrichting van klachtenafhandeling op lokaal niveau genoemd als een beleidsmaatregel in het kader van de waarborging van de rechtsbescherming van inschrijvers.

actualiteitenpagina coronacrisis en Europese regelgeving

Wat voor impact heeft de coronacrisis op Europese regelgeving en -beleid? En met welke Europese aspecten moet uw overheidsorganisatie rekening houden als u extra maatregelen neemt om de effecten van de coronacrisis op te vangen? Denk bijvoorbeeld aan de staatssteun- en aanbestedingsregels. Kenniscentrum Europa decentraal lanceert een actualiteitenpagina met de laatste ontwikkelingen en verdiepende informatie.
NAAR DE CORONA-ACTUALITEITENPAGINA

Bron:

Gevolgen corona voor lopende aanbestedingen, nieuwsbericht PIANOo

Meer informatie

Aanbestedingen, Kenniscentrum Europa Decentraal
Hoe kan de rechtsbescherming van inschrijvers bij aanbestedingen worden gewaarborgd?, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Handleiding TenderNed voor aanbestedende diensten, TenderNed
Hoe pas ik termijnen aan in een lopende aanbestedingsprocedure?, TenderNed
Overzicht van urgente soort zaken die wel behandeld worden, Rechtspraak.nl

Inzameling afval en corona

Volgens het European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) is er op dit moment geen bewijs dat standaard afvalinzamelingsprocedures onveilig zijn of dat huishoudelijk afval een rol speelt in de verspreiding van het coronavirus. De Commissie roept op tot het veiligstellen van reguliere afvalinzameling overeenkomstig met Europees recht. Naast het feit dat onderbreking van reguliere afvalinzameling kan leiden tot aanvullende gezondheidsrisico’s, is dit ook van belang voor het functioneren van de circulaire economie. Mocht het onverhoopt toch nodig zijn om maatregelen te treffen vanwege het Corona-virus, dan biedt het Europees recht hier ook mogelijkheden voor. De Commissie wijst erop dat afvalwetgeving de ruimte biedt om inzameling aan te passen vanwege redenen van volksgezondheid (art. 13 Kaderrichtlijn afvalstoffen).
De Commissie doet daarnaast een aantal voorstellen met betrekking tot het veilig inzamelen van medisch afval. Voor het wettelijk kader moet worden gekeken naar artikelen 17, 23, 24 en 25 van de Kaderrichtlijn afvalstoffen. Bekijk voor meer informatie de richtlijnen in het tweede hoofdstuk.
Bescherming van medewerkers kan geboden worden volgens de richtlijnen van de European Agency for Safety and Health at Work.

Deel ervaringen met de Europese Commissie

Naast aanbevelingen omtrent de inzameling van (medisch) afval roept de Commisie ook op tot het delen van good practices. De Commissie houdt de situatie omtrent afvalinzameling in de gaten en roept lidstaten en afvalbeheerders op om hun ervaringen te delen met ENV-WASTE-COVID-19@ec.europa.eu. Daarnaast is er een overzicht gepubliceerd van good practices in de EU met betrekking tot afvalinzameling.

Bron:

Waste management in the context of the coronavirus crisis, Europese Commissie

Meer informatie:

Kaderrichtlijn afvalstoffen
Stedelijk afval, Kenniscentrum Europa Decentraal

Cohesiewetgevingspakket

De Raad heeft haar goedkeuring gegeven aan het cohesiewetgevingspakket wat deel uitmaakt van het Meerjarig Financieel Kader voor de periode 2021-2027. Dit wetgevingspakket bestaat uit meerdere verordeningen die zowel het budget als de voorwaarden vastleggen voor de verschillende Structuur- en Investeringsfondsen (ESI-fondsen) van de EU. Het pakket maakt de aankomende zeven jaar €330 miljard beschikbaar voor regionale en lokale projecten die de economische ongelijkheid in de EU moeten verkleinen en het economisch herstel na de pandemie moeten stimuleren. Projecten die kunnen worden gefinancierd uit de fondsen zijn heel divers en variëren van vervoersinfrastructuur en waterbeheer tot arbeidsregelingen en digitalisering.

Eenvoudiger, efficiënter en transparanter

Waar voorheen de voorwaarden voor toekenning per fonds werden geformuleerd, is nu voor een andere aanpak gekozen. Regelgeving rondom het financiële beheer van verschillende ESI-fondsen is nu vastgelegd in één verordening. Hierin zijn ook gemeenschappelijke bepalingen opgesteld voor vijf Europese fondsen: het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), het Europees Sociaal Fonds Plus (ESF+), Het Cohesiefonds, het Europees Maritiem Visserij en Aquacultuur Fonds (EMVAF) en het Just Transition Fund (JTF) wat deel uitmaakt van de Green Deal. Voor meer details over de individuele fondsen kunt u op onze website terecht.

Deze aanpak beoogt de nieuwe wetgeving eenvoudiger en efficiënter maken. Zo zal de evaluatie in het Europese Semester gebruikt worden om lidstaten te helpen identificeren waar investeringen een optimale impact kunnen hebben. Daarnaast moet de transparantie verbeteren doordat de lidstaten regelmatiger en meer gedetailleerde informatie over de begunstigden van de fondsen verstrekken.

Nieuwe beleidsdoelstellingen

In het wetgevingspakket zijn vijf nieuwe beleidsdoelstellingen geformuleerd:

• Een sterker concurrerend en slimmer Europa;
• Een groenere, koolstofarme transitie naar een koolstof neutrale economie en een veerkrachtig Europa;
• Een meer verbonden Europa;
• Een meer sociaal en inclusief Europa door de uitvoering van de Europese pijler van sociale rechten;
• Een Europa dat dichter bij de burger staat.

Deze doelstellingen sluiten aan bij de Green Deal en de sociale en digitale strategieën van de EU. Zo is een van de voorwaarden voor ontvangst van middelen uit de fondsen dat de begunstigde zich houdt aan het Handvest van de grondrechten van de EU en het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap. De bijdrage aan klimaatactie blijkt ook uit het toeschrijven van een klimaatcoëfficiënt aan ieder investeringsproject. Daarnaast zal in totaal ongeveer 30% van de structuurfondsen bijdragen aan het koolstofarm maken van de economie.

Naar verwachting treedt de wetgeving in juni in werking, na formele instemming van het Europees Parlement in maart.

Bron

Raad keurt cohesie­wetgevings­pakket van € 330 miljard goed, Europese Raad

Meer informatie

Regionaal Beleid en Fondsen, Kenniscentrum Europa Decentraal
Verordening gemeenschappelijke bepalingen tot vaststelling van de regels voor alle fondsen, concepttekst, Europese Raad
Europees Fonds voor regionale ontwikkeling en Cohesiefonds, concepttekst, Europese Raad
Europees Sociaal Fonds Plus, concepttekst, Europese Raad
Fonds voor een rechtvaardige transitie, concepttekst, Europese Raad

Twee maatregelen

Het steunpakket bestaat uit twee maatregelen die Nederland tegelijkertijd heeft aangemeld. Deze twee maatregelen verschillen in rechtsgrond naar gelang de intensiteit van de coronamaatregelen en zijn apart behandeld door de Commissie. De eerste maatregel betreft de periode van 18 maart tot 14 mei 2020 waarin alle dierentuinen de deuren dicht moesten houden. De tweede maatregel betreft de periode van 15 mei tot 30 september 2020. In deze periode mochten dierentuinen bezoekers ontvangen mits de coronavoorschriften in acht werden genomen.

Steun voor herstel van schade door buitengewone gebeurtenis

De steunmaatregel voor de periode waarin de dierentuinen waren gesloten, om de verspreiding van het coronavirus tegen te gaan, is goedgekeurd op grond van artikel 107(2)(b) VWEU. Lidstaten kunnen op grond van deze bepaling benadeelde ondernemingen compenseren voor geleden schade door uitzonderlijke omstandigheden, zoals de corona-uitbraak. Omdat de opgelopen financiële schade een direct gevolg is van de vereiste sluiting, heeft de Commissie de eerste steunmaatregel goedgekeurd op grond van artikel 107(2)(b) VWEU.

Steun voor herstel van schade door een ernstige verstoring in de economie

De tweede maatregel is goedgekeurd onder de tijdelijke kaderregeling inzake staatssteun ter ondersteuning van de economie vanwege de huidige COVID-19-uitbraak (Tijdelijke Kaderregeling Staatssteun). De goedkeuring van staatssteun op basis van dit kader is gegrond in artikel 107(3)(b) VWEU. Onder deze bepaling kunnen lidstaten steun verlenen die beoogt een ernstige verstoring in de economie op te heffen. De Commissie beschouwt de lichtere coronamaatregelen die in de zomerperiode golden als ‘ernstige verstoring van de economie’, niet als ‘buitengewone gebeurtenis’. Daarom valt de steunregeling voor de kosten over deze tweede periode onder de Tijdelijke Kaderregeling Staatssteun.

Subsidiabele kosten

Onder beide maatregelen zal de Nederlandse overheid vaste kosten voor dierenverzorging financieren. Denk hierbij aan vergoeding voor verwarming van de habitat, personeelskosten voor het verzorgende personeel, voedsel en veiligheidskosten. De eerste maatregel betreft een pakket van €29,7 miljoen. De tweede maatregel voorziet in de vergoeding van de in aanmerking komende kosten tot €1,8 miljoen per onderneming.

Bron

Commissiebesluit SA.59706, Europese Commissie
Commissiebesluit SA.61300, Europese Commissie

Meer informatie

Staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Staatssteun en de coronacrisis, Kenniscentrum Europa Decentraal
Steun op basis van het VWEU, Kenniscentrum Europa Decentraal

Verlenging van de tijdelijke kaderregeling

De Commissie onderzoekt voortdurend of de tijdelijke kaderregeling verder moet worden aangepast. De tijdelijke kaderregeling zou aanvankelijk aflopen op 30 juni 2021. Eerder werden de tijdelijke regels over steun voor herkapitalisatie al verlengd tot en met 30 september 2021. Gezien de hardnekkigheid van de coronapandemie worden met deze wijziging alle maatregelen van de tijdelijke kaderregeling, met inbegrip van de herkapitalisatiemaatregelen, verlengd tot 31 december 2021.

Verhoging van de steunplafonds

De Commissie heeft tevens de eerder bepaalde plafonds verhoogd. De nieuwe plafonds bedragen €225.000,- per onderneming die actief is in de primaire landbouwproductie, €270 000,- per onderneming die actief is in de visserij of aquacultuur en €1,8 miljoen per onderneming in alle andere sectoren. Voor beperkte steunbedragen, die op grond van de tijdelijke kaderregeling worden toegekend, betekent dit een verdubbeling van de eerder bepaalde plafonds. Ondernemingen die door de coronacrisis een omzetdaling van ten minste 30% hebben vergeleken met dezelfde periode in 2019 komen in aanmerking voor steun. Het is de bedoeling dat de steun een deel van de vaste lasten van de onderneming dekt die vanwege de coronacrisis niet meer door inkomsten worden gedekt. Het maximumbedrag van dergelijke steun is €10 miljoen per onderneming. Net zoals onder de oude regeling kunnen deze bedragen worden gecumuleerd met de-minimissteun, op voorwaarde dat wordt voldaan aan de eisen van de relevante de-minimis.

Omzetting van terugbetaalbare instrumenten in rechtstreekse subsidies

Bovendien voorziet de Commissie in de mogelijkheid voor de lidstaten om tot 31 december 2022 terugbetaalbare instrumenten die op grond van de tijdelijke kaderregeling zijn verleend, om te zetten in andere vormen van steun. Op die manier kunnen bijvoorbeeld garanties, leningen of terugbetaalbare voorschotten worden omgezet in rechtstreekse subsidies. Hierbij moet wel aan de voorwaarden van de tijdelijke kaderregeling worden voldaan. In beginsel mag deze omzetting de nieuwe steunplafonds voor beperkte steunbedragen niet overschrijden. Het doel van deze regeling is dat de EU-lidstaten worden aangezet om in de eerste plaats te kiezen voor terugvorderbare instrumenten als vorm van steun.

Bron

State aid: Commission prolongs and further expands Temporary
Framework to support economy in context of coronavirus outbreak, Europese Commissie
Informal consolidated version of the Temporary Framework as last amended on 28 January 2021, Europese Commissie

Meer informatie

Staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Tijdelijk Staatssteunkader Europese Commissie, Kenniscentrum Europa Decentraal
Tijdelijke Kaderregeling, Europese Commissie
Eerste uitbreiding Tijdelijke Kaderregeling, Europese Commissie
Tweede uitbreiding Tijdelijke Kaderregeling, Europese Commissie
Derde uitbreiding Tijdelijke Kaderregeling, Europese Commissie
Vierde uitbreiding Tijdelijke Kaderregeling, Europese Commissie

Het Europees semester tijdens de coronapandemie

Het Europees Semester is het programma waarbinnen de Commissie toezicht houdt op de nationale begrotingen van de EU-landen. Doordat lidstaten hun begroting aan de Commissie voorleggen kunnen mogelijke problemen op tijd worden gesignaleerd. De Commissie voorziet landen vervolgens van aanbevelingen om een stabiele economische ontwikkeling te waarborgen. Het niet uitvoeren daarvan kan een lidstaat sancties opleveren.
Door de uitzonderlijke gevolgen van de coronapandemie wordt het Europees semester tijdelijk op andere wijze uitgevoerd. Zo is het semester in september van dit jaar van start gegaan met de publicatie van de strategie voor duurzame groei 2021. Deze strategie is grotendeels gericht is op het vaststellen van de richtsnoeren voor de faciliteit voor herstel en veerkracht (ook wel het coronaherstelfonds genoemd). Het pakket is gebaseerd op de economische najaarsprognose 2020, opgesteld in de onzekere context van de coronapandemie. Het op 18 november gepresenteerde najaarspakket is een vervolg op deze eerdere stappen.

Adviezen in het najaarspakket

In de adviezen van de Commissie aan de lidstaten in het najaarspakket wordt rekening gehouden met de grote (economische) onzekerheid als gevolg van de coronapandemie. Zo wordt bijvoorbeeld nagegaan of de geplande nationale begrotingsmaatregelen voor 2021 van tijdelijke aard zijn onder het mom van de ontsnappingsclausule in het stabiliteit- en groeipact (SGP). Deze clausule is in het leven geroepen door de Commissie om snel op de coronapandemie te reageren. Lidstaten mogen na het aannemen van de ontsnappingsclausule tijdelijk van hun normale verplichtingen van het Europese begrotingskader afwijken.
Volgens de Commissie zijn alle ontwerpbegrotingsplannen van de lidstaten over het algemeen in overeenstemming met eerdere aanbevelingen van de Raad.

Advies aan Nederland

De Commissie geeft in haar advies aan dat de Nederlandse begrotingsplannen voor 2021 de economie ondersteunen. Daarnaast adviseert de Commissie om tijdelijke ondersteunende fiscale maatregelen te nemen. De Commissie waarschuwt ook dat de economische vooruitzichten voor Nederland voor 2021 kunnen verslechteren door de aanhoudende onzekerheid in verband met de coronapandemie en de gevolgen van de Brexit. Het is daarom volgens de Commissie van belang om steunmaatregelen regelmatig te evalueren en deze waar nodig aan te passen.
Het gehele Nederlandse ontwerpbegrotingsplan en de adviezen daarop van de Commissie zijn hier te bekijken.

Vervolgstappen

De Eurogroep en de Raad gaan het pakket bespreken en worden door de Commissie verzocht de voorgelegde richtsnoeren te ondertekenen. Met het Europees Parlement gaat de Commissie in dialoog om de inhoud van het pakket verder vorm te geven. Wat betreft het Europees semester: de lidstaten worden verzocht hun nationale plannen voor herstel en veerkracht voor 30 april 2021 in te dienen.

Bron

Najaarspakket Europees Semester: duurzaam en inclusief herstel ondersteunen in een context van grote onzekerheid, de Europese Commissie

Meer informatie:

European Semester 2021 – an exceptional cycle, de Europese Commissie
Een faciliteit voor herstel en veerkracht voor een sterker Europa, Kenniscentrum Europa Decentraal