Inwoners van onze grensgemeente kunnen gezondheidszorg soms beter of sneller in het buitenland krijgen. Klopt het dat de Europese Patiëntenrichtlijn 2011/24/EU voor grensoverschrijdende gezondheidszorg mogelijkheden biedt om zorg in het buitenland te ontvangen en vergoed te krijgen? En welke invloed heeft deze richtlijn op de organisatie van gemeentelijke zorgtaken?
Antwoord in het kort
Ja, de Patiëntenrichtlijn voorziet in een algemeen kader ter verduidelijking van de patiëntenrechten op het gebied van toegang tot grensoverschrijdende gezondheidszorg én de terugbetaling van de kosten daarvan.
Als gevolg van de decentralisatie van zorgtaken zijn gemeenten sinds 2015 onder meer verantwoordelijk voor het aanbieden van jeugdzorg en langdurige zorg. De Patiëntenrichtlijn heeft geen directe invloed op de decentralisatie van deze taken, omdat in de richtlijn is bepaald dat deze niet van toepassing is op:
– Diensten van langdurige zorg
– Publieke vaccinatieprogramma’s
De richtlijn voorziet wel in het stimuleren van verschillende vormen van grensoverschrijdende samenwerking waar centrale en decentrale overheden en dus gemeenten een rol in kunnen spelen. Daarover hieronder meer, waaronder een aantal praktijkvoorbeelden.
Context
Patiënten hebben het recht om een vergoeding te krijgen voor medische behandelingen die zij hebben ondergaan in een andere lidstaat dan die waaruit zij afkomstig zijn.
Deze richtlijn ligt in het verlengde van de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie, dat in zijn arrest van 28 april 1998 in de zaak Kohll en Decker patiënten het recht heeft toegekend een vergoeding te krijgen voor medische behandelingen die zij hebben ondergaan in een andere lidstaat dan die waaruit zij afkomstig zijn. Ook hierna sprak het Hof zich nog meermaals uit over het vrij verkeer van medische diensten en werd de rechtspraak steeds verder uitgewerkt en gepreciseerd. Ondanks dat de lijn in de jurisprudentie redelijk helder leek, groeide bij patiënten en zorgaanbieders de behoefte aan een duidelijkere handleiding om bij de toepassing van het Europese beginsel van vrijheid van diensten om op het gebied van gezondheidszorg ook grensoverschrijdend diensten aan te bieden en te mogen ontvangen. Het bleek namelijk dat de lidstaten weinig toeschietelijk waren met het vergoeden van zorgkosten waar patiënten volgens de jurisprudentie recht op hadden.
Doel
De richtlijn komt voort uit het wegnemen van belemmeringen voor het vrije verkeer van (gezondheids)diensten en van goederen. Het hoofddoel van de Patiëntenrichtlijn is het zekerstellen van de toegang tot veilige, kwalitatief hoogwaardige gezondheidszorg door middel van het faciliteren van patiëntenmobiliteit en door samenwerking tussen lidstaten op het gebied van gezondheidszorg.
Vergoeding van de kosten
Het uitgangspunt van de Patiëntenrichtlijn is dat EU-onderdanen recht hebben op medische zorg in een andere lidstaat en op vergoeding van de kosten als het zorg betreft die tot het verzekerde pakket hoort. Hierbij is de vergoeding maximaal het bedrag dat de patiënt in eigen land vergoed zou hebben gekregen voor deze zorg (het marktconform tarief). In een aantal gevallen moet de patiënt zelf een (deel van) de kosten betalen, bijvoorbeeld voor zorg waarvoor op grond van de Nederlandse verzekering eigen bijdragen gelden. Voor zorg die buiten het verzekerde pakket valt, moet de patiënt alle zorgkosten zelf betalen.
Onder bepaalde voorwaarden mag volgens de Patiëntenrichtlijn worden gewerkt met een systeem van voorafgaande toestemming voor terugbetaling van de kosten, bijvoorbeeld als planningseisen voor intramurale zorg (ziekenhuiszorg) of dure infrastructuur de voorafgaande toestemming noodzakelijk maken.
Vragen doorverwijzen naar nationaal contactpunt
De richtlijn verplicht de lidstaten om één of meerdere nationale contactpunten voor grensoverschrijdende gezondheidszorg aan te wijzen. Deze nationale contactpunten hebben tot taak patiënten voor te lichten over hun rechten wanneer deze besluiten een beroep te doen op grensoverschrijdende gezondheidszorg, alsook om hen de contactgegevens van andere contactpunten in de andere lidstaten te verstrekken. Ook dient de patiënt erop geattendeerd te worden welke route voor hem of haar voordeliger is: vergoeding op basis van het richtlijnvoorstel of op basis van de al bestaande Europese sociale zekerheidsverordening (Verordening nr. 883/2004).
Het aangewezen contactpunt in Nederland is het Zorginstituut Nederland.
Samenwerking tussen lidstaten
De richtlijn biedt naast een juridisch kader met terugbetalingsregels ook een kader voor samenwerking tussen lidstaten op het gebied van gezondheidszorg. Dit betreft vooral samenwerking op centraal niveau. Zo worden de lidstaten gestimuleerd om:
• Europese Referentienetwerken op te richten, voor kennisdeling over diagnose- en behandelmogelijkheden;
• Wederzijdse erkenning van voorgeschreven recepten uit andere EU-landen te bevorderen;
• Samen te werken op het gebied van zeldzame ziekten, onlinesystemen en e-gezondheidszorg;
• Een netwerk van autoriteiten en instanties op te richten die verantwoordelijk zijn voor de evaluatie van gezondheidstechnologieën, zodat deze gemakkelijker kunnen samenwerken.
Grensoverschrijdende samenwerking in de decentrale praktijk
Behalve de samenwerkingsvormen uit de Patiëntenrichtlijn, wordt er in Nederland op het gebied van gezondheidszorg ook regionaal in onder andere de volgende vormen grensoverschrijdend samengewerkt:
– Acute Zorg Euregio: een netwerk van maatschappelijk betrokken organisaties met een regiefunctie in de (EU)regionale acute zorg.
– de Eurregio Maas-Rijn heeft diverse projecten op het gebied van grensoverschrijdende gezondheidszorg, op het gebied van levenskwaliteit van senioren, ziektepreventie en verslavingszorg.
– Stichting EuroHealthConnect (EHC): een Nederlands-Duits kennisinstituut en netwerkorganisatie die het gezondheidswezen in de gehele grensregio met elkaar verbindt. Zo houdt EHC zich onder meer bezig met een inventarisatie van de mogelijkheden voor (het organiseren van) revalidatiezorg over de grens.
Meer informatie
Patiëntenrichtlijn, Publicatieblad van de Europese Unie
Europese sociale zekerheidsverordening, Publicatieblad van de Europese Unie
