De provincie heeft een revolverend fonds opgericht met als doel innovatie door het MKB te stimuleren. Het fonds verleent leningen, garanties en kapitaal in plaats van ‘klassieke’ overheidssubsidies. Het gaat om een overheidsbedrijf, waarvan de provincie 100% aandeelhouder van is. Er wordt nauwlettend voor gewaakt dat de investeringen van het fonds in het MKB zoveel mogelijk marktconform zijn, maar soms zal een voordeel niet uitgesloten kunnen worden. Is er dan sprake van staatssteun? Mag het fonds die steun alsnog verlenen?
Antwoord in het kort
Ja, er kan mogelijk sprake zijn van staatssteun, namelijk wanneer de middelen uit het fonds kunnen worden ’toegerekend’ aan de provincie en daarom sprake is van steun die met staatsmiddelen wordt verleend. De onderliggende vraag die dus beantwoord moet worden is: heeft de provincie een zodanige invloed op de besteding van de middelen heeft, dat er sprake is van staatsmiddelen? Als dat het geval is, dan kan er sprake van staatssteun. Overigens wil dat niet zeggen dat de steun niet kan worden verleend. De steun kan vervolgens mogelijk ‘staatssteunproof’ worden gemaakt op basis van verschillende vrijstellingen voor onderzoek en innovatie. Hieronder gaan we nader in op wat de term ‘staatsmiddelen’ inhoudt en wanneer deze kan worden toegerekend aan de provincie.
Wat zijn staatsmiddelen?
Eén van de criteria van het staatssteunverbod is dat er sprake moet zijn van een voordeel dat direct of indirect uit ‘staatsmiddelen’ voortvloeit. Maar wat zijn staatsmiddelen? Het gaat om maatregelen die een effect op de begroting van de overheid hebben, zoals subsidies, of voordelen uit verkoop van overheidsgrond en het geven garanties en leningen tegen een niet-marktconforme prijs.
Andere vormen van steun
Ook als een overheid inkomsten, zoals leges of belastingen, misloopt om een bedrijf te laten profiteren, kan er sprake zijn van staatssteun. Andere voorbeelden zijn niet geïnde schulden om een bedrijf voort te laten bestaan of een niet marktconforme betaling voor een dienst of product. Administratieve of regulerende maatregelen worden in principe niet beschouwd als staatssteun, ze hebben geen effect op de begroting van de overheid. Een voorbeeld is het wijzigen van een bestemmingsplan.
Staatsmiddelen via een ‘intermediair’
Overheidsbedrijven of door de overheid opgerichte privaatrechtelijke fondsen kunnen ook geconfronteerd worden met de staatssteunregels. Als overheidsmiddelen via zo’n (private) ‘intermediair’ worden besteed, moet worden beoordeeld of deze middelen aan de overheid toerekenbaar zijn. Het overheidsbedrijf – in dit geval een revolverend fonds – moet rekening houden met de staatssteunregels, als het andere ondernemingen bijvoorbeeld een lening of garantie verschaft waaruit een voordeel voortvloeit.
Criterium toerekenbaarheid aan de staat
Om te kunnen beoordelen of de middelen die het fonds aan het MKB toekent via een garantie of lening, toe te rekenen is aan de provincie, is de kernvraag in hoeverre de provincie betrokken was bij de vaststelling van de steunmaatregel.
In de Mededeling over het begrip staatssteun geeft de Europese Commissie een aantal aanwijzingen aan de hand waarvan de toerekenbaarheid aan de staat kan worden bezien, Deze Mededeling is gebaseerd op beschikkingen van de Commissie en jurisprudentie van het Europees Hof,
– de betrokken instantie kon het besluit niet nemen zonder rekening te houden met de door de overheid gestelde eisen;
– het bedrijf via welk de steun was verleend moest rekening houden met de aanwijzingen van de overheid;
– het overheidsbedrijf maakt deel uit van de organisatiestructuur van de overheid;
– de aard van de activiteiten van het bedrijf en het feit dat het bedrijf bij het verrichten van deze activiteiten op de markt concurreert met particuliere marktdeelnemers;
– het juridische statuut van het bedrijf (of het publiek recht dan wel het algemene vennootschapsrecht van toepassing is);
– de mate waarin de overheid toezicht uitoefent op het beheer van het bedrijf;
– elke andere aanwijzing waaruit in het concrete geval blijkt dat de overheid bij de vaststelling van een maatregel betrokken is of dat het onwaarschijnlijk is dat zij hierbij niet betrokken is, mede gelet op de omvang van deze maatregel, op de inhoud ervan of op de eraan verbonden voorwaarden.
Handreiking
Deze opsomming is niet uitputtend en biedt dus alleen een handreiking. De provincie kan de criteria gebruiken om te beoordelen of de middelen uit een revolverend fonds toerekenbaar zijn aan de provincie, en of het fonds en de provincie als beheerder daarvan bij de toekenning van middelen uit het fonds dus rekening moeten houden met de staatssteunregels.
Meer informatie:
Revolverende fondsen, Staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Staatsmiddelen, Staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Mededeling over het begrip staatssteun (2016), Europese Commissie
