Om van staatssteun te kunnen spreken, moet een maatregel toerekenbaar zijn aan de staat en (zijdelings) worden bekostigd met staatsmiddelen. Steunmaatregelen die decentrale overheden financieren, omvatten staatsmiddelen en kunnen in de meeste gevallen worden toegerekend aan de staat.
Toerekenbaarheid
In bepaalde gevallen kan er onduidelijkheid ontstaan of de steun kan worden toegerekend aan de staat. Dit kan bijvoorbeeld het geval zijn indien het gaat om Publiek Private Samenwerking (PPS) of overheidsbedrijven. Het enkele feit dat een maatregel door een overheidsbedrijf wordt genomen, is niet voldoende om van toerekenbaarheid te kunnen spreken. Een publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie die enkel de wil van het georganiseerde bedrijfsleven uitvoert en dat doet met de middelen van aangesloten ondernemingen, handelt niet in naam van de staat. Het Hof past een aantal criteria toe om na te gaan of een maatregel met staatsmiddelen is bekostigd.
- Wanneer het besluit alleen kon worden genomen door rekening te houden met de eisen die gesteld zijn door de overheid of rekening moest worden gehouden met aanwijzingen van de overheid;
- Wanneer het bedrijf deel uitmaakt van de structuur van de overheidsdiensten administratie;
- De aard en de activiteiten van het bedrijf (wanneer het concurreert met marktdeelnemers);
- Het juridische statuut van het bedrijf en de mate waarin de overheid toezicht uitoefent.
Wat zijn staatsmiddelen?
Voordelen die rechtstreeks of indirect door staatsmiddelen zijn bekostigd, worden beschouwd als staatssteun. Een nationale bepaling die bijvoorbeeld een enkele onderneming vrijstelt van de regeling over arbeidsovereenkomsten van bepaalde duur, is geen staatssteun. Deze vrijstelling leidt namelijk niet tot een overdracht van staatsmiddelen aan die onderneming.
Financieringsinstrumenten
De overdracht van staatsmiddelen kan uiteenlopende vormen aannemen, zoals subsidies, leningen en garanties. Over deze laatste twee voorbeelden is meer te vinden onder de pagina revolverende fondsen. Naast deze directe vorm van financiering kan er indirect ook sprake zijn van staatssteun als de overheid op enigerlei wijze inkomsten derft en hierdoor een voordeel verleent.
Als een overheid bijvoorbeeld zijn inkomsten, zoals leges of belastingen, misloopt om een bedrijf te laten profiteren, kan er al sprake zijn van staatssteun. Andere voorbeelden zijn niet-geïnde schulden om een bedrijf voort te laten bestaan of een niet-marktconforme betaling voor een dienst of product.
Daadwerkelijke en constant beschikbare middelen
Bij staatsmiddelen moet er sprake zijn van daadwerkelijke en constant beschikbare middelen. Dit zijn alle geldelijke middelen die de overheid kan gebruiken om ondernemingen te steunen, ongeacht of deze middelen permanent deel uitmaken van het vermogen van die sector of constant onder openbaar toezicht staan.
Administratieve en regulerende maatregelen
Administratieve of regulerende maatregelen worden niet beschouwd als staatssteun: ze hebben geen effect op de begroting van de overheid. Voorbeelden hiervan zijn het wijzigen van een bestemmingsplan door de gemeente of het afgeven van een vergunning door een provincie, ook al leveren ze economische voordelen op voor bepaalde ondernemingen.
