De Europese Commissie heeft voorgesteld om de toepassing van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming (hierna RTB) te verlengen tot in ieder geval 3 Maart 2025. Als dit voorstel wordt aangenomen behouden vluchtelingen uit Oekraïne ten minste tot die datum hun recht op opvang en bescherming in de EU.
Richtlijn Tijdelijke Bescherming
Wanneer er sprake is van een dreiging waardoor er een grote toestroom van vluchtelingen uit een bepaald gebied is kan de RTB worden geactiveerd om opvang van deze vluchtelingen te vergemakkelijken. Na de inval in Oekraïne door Rusland is de RTB in werking getreden voor vluchtelingen uit Oekraïne. Op basis van deze Richtlijn hebben vluchtelingen recht op onderdak, leefgeld, onderwijs en medische en sociale hulp in de gehele EU. In Nederland is de richtlijn geïmplementeerd in het Vreemdelingenbesluit 2000.
Sinds de in werking-treding van de Richtlijn op 4 maart 2022 is deze al automatisch met twee jaar verlengd. De Commissie is van mening dat de redenen voor het verstrekken van tijdelijke bescherming zullen blijven bestaan en dat een verlenging van de toepassing van de Richtlijn daarom noodzakelijk is. Wanneer de Raad van Ministers instemt met het voorstel blijft de RTB tot 3 maart 2025 van kracht.
Recht op bescherming derdelanders
Naast Oekraïners zijn er ook vluchtelingen die op basis van een tijdelijke verblijfsvergunning in Oekraïne verbleven en vervolgens naar de EU zijn gevlucht. Dit zijn de zogenaamde ‘derdelanders’. Ook deze groep heeft op basis van de RTB recht op bescherming in de EU. Hoewel dit recht per 4 september 2023 is beëindigd, behouden derdelanders hun recht op bescherming totdat het definitieve oordeel van de Raad van State inzake dit besluit binnen is. Een eventuele verlenging van de toepassing van de Richtlijn heeft geen invloed op de status van de derdelanders, vanwege het facultatieve (niet-verplichte) karakter van de bescherming van deze groep.
De bescherming van derdelanders
De bescherming van derdelanders is gebaseerd op een facultatieve bepaling in de RTB (artikel 2(2) uitvoeringsbesluit 2022/382). Dit houdt in dat het aan de lidstaten is om te beslissen of dit artikel wordt toegepast, en daarmee of de Richtlijn van toepassing is op deze groep vluchtelingen. Op 30 maart 2022 heeft de staatssecretaris in een brief aan de Tweede Kamer aangegeven dat deze bepaling in eerste instantie van toepassing was en derdelanders in Nederland dus bescherming kregen. In een besluit van 18 juli 2022 heeft de staatssecretaris echter aangegeven de toepassing van deze bepaling per 4 september 2023 te beëindigen. Tegen dit laatste besluit loopt momenteel een hoger beroep. In afwachting van de uitspraak behouden derdelanders voorlopig hun recht op bescherming.
Een eventuele verlenging van de RTB, zoals de Commissie voorstelt, is niet direct relevant voor de uitspraak in het hoger beroep. Lidstaten mogen ook dan nog zelf besluiten om de RTB toe te passen op derdelanders of niet.
Decentrale relevantie
Sinds het begin van de oorlog hebben zo’n 100.000 vluchtelingen uit Oekraïne zich geregistreerd bij Nederlandse gemeenten, waar hen onderdak en sociale hulp wordt geboden. Indien de toepassing van de Richtlijn wordt verlengd moeten deze voorzieningen tot in elk geval 3 maart 2025 verstrekt blijven worden.
Bron
EU Solidarity with Ukraine: Commission proposes to extend temporary protection for people fleeing Russian aggression against Ukraine until March 2025 – Europese Commissie
Meer informatie
Tijdelijke bescherming voor mensen uit Oekraïne verlengd – Kenniscentrum Europa Decentraal
Voorlopig behoud van recht op opvang derdelanders uit Oekraïne – Kenniscentrum Europa Decentraal
