“Om een duurzame transformatie van de jeugdzorg te bewerkstelligen moeten er onder meer grenzen worden gesteld aan de liberalisatie binnen de zorgmarkt”. Dat stelt jeugdzorginstelling Sterk Huis in een manifest. Er is al langer kritiek op de inkoop- en aanbestedingsprocedures in de jeugdzorg. Het open house-model dat veel gemeenten toepassen zou leiden tot selectie op basis van prijs in plaats van kwaliteit. Volgens de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Hugo de Jonge moet aan zorgaanbieders omzetgarantie geboden kunnen worden om een duurzame relatie op te bouwen. Ook wil hij dat de Europese regels voor het aanbesteden van zorg versoepeld worden.
Open house-model
In het manifest pleit Sterk Huis voor meer samenwerking tussen overheden en jeugdzorginstellingen. De jeugdzorginstelling Sterk Huis geeft aan dat een goede relatie belangrijk is voor het kunnen garanderen van duurzame en effectieve jeugdzorg. Het open house-model dat door veel gemeenten wordt gebruikt om zorgaanbieders te contracteren kan het opbouwen van een goede relatie belemmeren. In het open house-model sluit een gemeente overeenkomsten met iedere aanbieder van zorgvoorzieningen die voldoet aan vooraf vastgestelde prijs- en kwaliteitsvoorwaarden. Het is vervolgens aan de zorgvrager, en niet aan de gemeente, om een individuele zorgaanbieder te kiezen. Hoewel het open house-model formeel niet onder de Europese Aanbestedingsrichtlijn valt, is in de praktijk het onderscheid tussen een aanbestedingsprocedure en het open house-systeem niet altijd helder.
Prijsvechten
In augustus 2018 kwam FNV Zorg & Welzijn al met een om een einde te maken aan de “aanbestedingswaanzin” in de jeugdzorg. Volgens de FNV leidt het open house-model ertoe dat er bij zorgcontracten vooral op prijs en niet op kwaliteit wordt geselecteerd. Op deze manier ontstaat er “prijsvechten over de rug van kinderen”. Uit van het Public Procurement Research Centre (PPRC) en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi) blijkt verder dat gemeenten het “moeten aanbesteden” van zorgtaken als knelpunt ervaren, hoewel er bij het open house-model dus geen (Europese) aanbestedingsplicht is. Onduidelijkheid over de te volgen procedures vormt een deel van het probleem.
Omzetgarantie
Minister De Jonge heeft zich tegen het veelvuldig gebruik van het open house-model bij de inkoop van jeugdzorg door gemeenten. Het grote aantal gecontracteerde aanbieders leidt er volgens hem toe dat wijkteams van de gemeente weinig kans hebben om regie te voeren op integrale hulpverlening en dat cliënten het zorglandschap onvoldoende overzien. Ook benoemt de minister de financiële onzekerheid voor zorgaanbieders. Het open house-model biedt aanbieders namelijk geen omzetgarantie en vraagt dus om flexibiliteit die een negatief effect heeft op de prijs-kwaliteitverhouding van de zorg.
De minister pleit voor langdurige contracten tussen gemeenten en lokale of regionale zorgaanbieders. In plaats van continue concurrentie die druk zet op zorgaanbieders en daardoor een duurzame relatie met de gemeente als opdrachtgever belemmert, moeten aanbieders juist samen met de gemeenten kunnen werken aan het verwezenlijken van de transformatie die het doel is van de decentralisatie van de jeugdzorg. Het kunnen bieden van omzetgarantie is hierbij volgens de minister van cruciaal belang.
Europese regels
Daarnaast moet de aanbestedingsplicht in het sociaal domein sowieso geschrapt worden volgens De Jonge. “Zorg en jeugdhulp is geen markt en al helemaal geen Europese markt”, aldus de minister. Hij is dan ook in gesprek met de Europese Commissie om de aanbestedingsregels te versoepelen en de administratieve lastendruk binnen het sociaal domein te verminderen. Dit heeft onder andere geresulteerd in een aangenomen opinie door het REFIT-platform voor betere regelgeving.
Bronnen:
Jeugdzorg anno 2019: werk niet tegen elkaar, maar mét elkaar, Sterk Huis
, Binnenlands Bestuur
Meer informatie
Aanbesteden in het sociaal domein, Kenniscentrum Europa Decentraal
Sociaal domein, Kenniscentrum Europa Decentraal
Minister De Jonge: Europese aanbestedingsregels zorg niet proportioneel, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Uitspraak EU-Hof: zonder selectie geen sprake van aanbestedingsplichtige overheidsopdracht, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
