Eén op de zes kinderen in Nederland heeft overgewicht. In sommige wijken is dit zelfs één op de drie kinderen. Demissionair staatssecretaris Van Ooijen van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft al vaker aangegeven dat dit moet worden aangepakt. Dit kan bijvoorbeeld door gemeenten de wettelijke bevoegdheid te geven om ongezonde voedselaanbieders op bepaalde plekken te weren. Hiervoor wordt nu een wetsvoorstel gemaakt. De planning is dat dit voorstel begin 2025 naar de Tweede Kamer gaat.
Overgewicht bij kinderen
De keuze van kinderen om zelf te beslissen wat ze eten en drinken staat door marketing en het groeiende aanbod van fastfood onder grote druk. Zo is in de buurt van scholen vaak een snackbar te vinden, wat de verleiding voor kinderen groot maakt. Gemeenten waren al langer op zoek naar mogelijkheden om de aanbieders van ongezond voedsel te ontmoedigen. In juni 2021 werd er daarom door een aantal gemeenten een gezamenlijke brief gestuurd aan de toenmalige staatssecretaris van VWS.
Bevoegdheid gemeenten
Op dit moment hebben gemeenten beperkte mogelijkheden om ongezond eten te weren. Zoals te lezen in deze praktijkvraag wordt hiervoor nu voornamelijk een beroep gedaan op de Dienstenrichtlijn. Een verbod op de verkoop van (bepaalde) etenswaren kan worden toegestaan als het voldoet aan de voorwaarden uit artikel 15 lid 3 Dienstenrichtlijn. Hierbij gaat het om non-discriminatie, noodzakelijkheid en proportionaliteit (evenredig aan het te bereiken doel), in dit geval met betrekking tot de bescherming van de gezondheid van kinderen. Met de nieuwe wet krijgen gemeenten hiervoor een andere wettelijke bevoegdheid.
Mogelijkheden
Het doel is om ongezond voedsel op bepaalde plekken in de gemeente weg te houden. Dit is onder de nieuwe Omgevingswet en de huidige Warenwet niet mogelijk. Het is bovendien niet haalbaar om de Omgevingswet of de Warenwet hiertoe uit te breiden. Wat kan er dan wel? Er kan in een nieuwe wet een grondslag gecreëerd worden om gemeenten de bevoegdheid te geven om bepaalde voedselaanbieders te weren. Om dit te bereiken moet er rekening worden gehouden met een aantal belangrijke punten. Eén daarvan is een duidelijke juridische definitie van een gezonde voedselaanbieder. Op basis van de Schijf van Vijf wordt er een onderscheid gemaakt tussen gezonde en ongezonde voedselaanbieders. Om willekeur te voorkomen en diversiteit te garanderen wordt een kader uitgewerkt zodat het duidelijk is hoe en wanneer gemeenten ongezonde voedselaanbieders kunnen weren.
Demissionair staatssecretaris Van Ooijen is van plan om het wetsvoorstel in het eerste kwartaal van 2025 bij de Tweede Kamer in te dienen. Het is nog onduidelijk of de val van het kabinet invloed heeft op deze planning.
Marketing
De staatssecretaris werkt momenteel ook een wettelijke maatregel uit waarmee promotie van ongezonde voedingsmiddelen gericht op kinderen wordt verboden. Hierbij worden verschillende marketingtechnieken die kinderen en jongeren beïnvloeden geïdentificeerd. Om dit te bereiken worden bestaande maatregelen en kennis uit de Reclamecode voor Voedingsmiddelen gebruikt. Bovendien wordt gewerkt aan het afbakenen van kindgerichte omgevingen. Dit omvat ook algemene reclame-uitingen bij speeltuinen, kinderopvangcentra en scholen.
Het wetsvoorstel om marketing te verbieden moet eind 2024 aan de Kamer worden aangeboden.
Bron
Stand van zaken moties en toezeggingen zomerreces 2023, Rijksoverheid
Meer informatie
Vrij verkeer, Kenniscentrum Europa Decentraal
Mag een gemeente in haar standplaatsenbeleid het aanbod van ongezond voedsel in de buurt van scholen tegengaan?, Kenniscentrum Europa Decentraal
Kindermarketing van ongezond voedsel wettelijk ingeperkt, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
