De huidige wet- en regelgeving is gericht op een lineaire economie. Daarbij wordt uitgegaan van enkelvoudig gebruik van grondstoffen en producten, die na dit enkelvoudige gebruik als afval worden behandeld. Deze wetgeving kan echter het realiseren van een circulaire economie in de weg staan. De Taskforce Herijking Afvalstoffen (Taskforce), onder voorzitterschap van Winnie Sorgdrager, heeft een rapport opgesteld waarin advies wordt uitgebracht over hoe de obstakels voor een circulaire economie, die veroorzaakt worden door afvalwet- en regelgeving, weggenomen kunnen worden. Een van de eindconclusies in het adviesrapport is dat een volledig circulaire economie in 2050 nog ver weg zal zijn.
Het rapport
Het rapport van de Taskforce is gepresenteerd op 10 oktober jl., in opdracht van de Unie van Waterschappen (UvW) en het Ministerie van Infrastructuur & Waterschappen (I&W). Voor het rapport is gebruikgemaakt van de inbreng van een groot aantal organisaties en overheden, verenigd in een klankbordgroep. Onder meer het Interprovinciaal Overleg (IPO) heeft een bijdrage aan, en een reactie op, het uiteindelijke rapport geleverd. Het eindrapport heeft als doelstelling het identificeren van obstakels voor het cultiveren van een circulaire economie die afvalgerelateerde regelgeving nu creëert. Daarbij moet het rapport concrete oplossingen voorstellen voor elke belemmering en daar benodigde acties en verantwoordelijke instanties aan toebedelen. In haar Kamerbrief over de presentatie van het rapport beschrijft Stientje van Veldhoven – van der Meer, staatssecretaris van I&W, de vijf thema’s die de hoofdlijnen van het adviesrapport vormen.
Samenhang productregelgeving en afvalregelgeving
In een circulaire economie heeft afvalregelgeving voornamelijk een vangnetfunctie. De huidige productregelgeving biedt niet altijd ruimte voor het gebruik van circulaire materialen. Een juridisch kader voor afval dat moet functioneren als laatste vangnet is niet gericht op grote afvalstromen; daarom is het belangrijk dat productregelgeving meer ruimte gaat bieden voor het gebruik van circulaire materialen. Hier wordt naar aanleiding van het rapport onderzoek naar uitgevoerd. Aangezien veel productregelgeving op Europees niveau wordt bepaald moet er ook bij de EU bewustzijn worden gecreëerd omtrent de frictie tussen deze twee juridische kaders. Daarnaast kunnen de landelijke MVI-criteria overheden helpen bij het inkopen van zoveel mogelijk secundaire materialen. Met deze tool kunnen overheden middels CPV-codes of beschrijvingen kijken wat er wel en niet secundair op de markt aangeboden wordt.
Definitie van afval
Er is volgens de Taskforce niet genoeg duidelijkheid wat als afvalstof en wat als herbruikbaar bijproduct moet worden geïdentificeerd. Deze duidelijkheid ontbreekt wegens een onduidelijke definitie van afval. Om dit probleem te verhelpen heeft de staatssecretaris in 2018 de Leidraad afvalstof of product opgesteld op basis van het Landelijk Afvalbeheerplan. Deze wordt periodiek gecontroleerd op geschiktheid. Ook stelt de Taskforce voor om naast de gebruikelijke per-geval-beoordeling over wat wel of geen afval is ruimte te creëren voor een meer generieke aanpak. Het harmonieus definiëren van afval op Europees niveau is daarvoor essentieel. De (recent gewijzigde) Kaderrichtlijn afvalstoffen geeft daar vooralsnog geen uitsluitsel over. Het kabinet heeft aangegeven een dergelijke wijziging van de Kaderrichtlijn te steunen. Meer informatie over de Kaderrichtlijn en het hergebruik van afval vindt u in ons praktijkitem.
Uitvoering van de wetgeving
De Taskforce haalt ook het VTH-stelsel aan. Het stelsel voor vergunningverlening, toezicht en handhaving legt de verantwoordelijkheid voor afvalbeleid bij verschillende diensten, waaronder omgevingsdiensten en gemeenten. In die context wordt dit stelsel ook vaak toegepast om zowel innovatie aan te jagen alsmede de risico’s daarvan te beheersen. De Vereniging Afvalbedrijven (VA) en het IPO zijn nu in overleg over de beste toepassing van het VTH-stelsel. Ook wil de Taskforce een nieuw centraal informatiepunt creëren. Binnen het VTH-stelsel is het merendeel van de omgevingsdiensten echter reeds aangesloten bij een centraal informatiepunt.
Experimenteren
De Taskforce geeft aan dat innovatie niet mogelijk is als er geen experimenteerruimte bestaat. Daarom moet er duidelijkheid komen wat voor ruimte Europese regelgeving hiervoor biedt, bijvoorbeeld op het gebied van aanbestedingen. Vervolgens moet worden opgemaakt of de in nationale uitwerking van die regelgeving optimaal gebruik wordt gemaakt van de geboden ruimte.
Transitie naar een circulaire economie
Volgens de Taskforce is de mindset nog niet circulair genoeg bij zowel burgers als bij overheden en de markt. Noch is de doelstelling voor 2050 concreet genoeg. De combinatie van beide uitdagingen leidt ertoe dat er regionaal op verschillende snelheden naar een circulaire economie wordt toegewerkt. Om beide problemen op te lossen moet het Uitvoeringsprogramma Circulaire Economie volgens de Taskforce campagne voeren ter stimulering van de circulaire economie. Daarnaast moeten er concretere acties worden geformuleerd en ter ondertekening aan alle belanghebbende partijen worden voorgelegd, van markt tot overheid.
Waterschap Rijn en IJssel opent eerste kaumerafabriek ter wereld
Waterschap Rijn en IJssel heeft op 2 oktober jl. de eerste kaumerafabriek ter wereld geopend. De financiering van deze fabriek is onder andere verzorgd door de Europese Unie middels het LIFE-programma. Ondanks de door de Taskforce geïdentificeerde uitdagingen getuigt dit project van vooruitgang. Kaumera is een hoogwaardige biopolymere grondstof die wordt gewonnen uit het residu van gefilterd huishoudelijk afvalwater. Dat betekent dat de fabriek zowel drinkbaar water alsmede hoogwaardige grondstoffen produceert.
Bron:
Adviesrapport grondstof of afval, Taskforce Herijking Afvalstoffen
Bijlage adviesrapport grondstof of afval, Taskforce Herijking Afvalstoffen
Kamerbrief staatssecretaris Van Veldhoven – van der Meer, Ministerie van Infrastructuur & Waterschappen
Meer informatie:
Circulaire economie, Kenniscentrum Europa Decentraal
Wat betekent de gewijzigde Kaderrichtlijn afvalstoffen voor ons gemeentelijke afvalbeheer, Kenniscentrum Europa Decentraal
Hergebruik afval: wanneer is afval niet langer afval, Kenniscentrum Europa Decentraal
