De Europese Commissie presenteerde op 17 juni een witboek over buitenlandse subsidies op de interne markt. Het witboek was al aangekondigd in het werkprogramma 2020 ‘’een nieuwe industriestrategie voor Europa’’.
In het witboek geeft de Commissie voorbeelden van buitenlandse subsidies die het gelijke speelveld ondermijnen en de Europese interne markt verstoren. Vervolgens analyseert de Commissie in hoeverre het bestaande EU-recht dergelijke subsidies kan aanpakken. Omdat de Commissie concludeert dat het huidige EU-recht lacunes bevat, stelt het witboek voor nieuwe instrumenten in het leven te roepen.
Witboek
Volgens de Commissie biedt het huidige EU-recht voor mededinging, handelsbescherming en aanbesteding onvoldoende mogelijkheden om buitenlandse subsidies aan te pakken. Zo zijn de EU-staatsteunregels niet van toepassing op subsidies verleend door derde landen. Daarnaast valt alleen de uitvoer van goederen uit derde landen onder de werkingssfeer van de handelsbeschermingregels. Hetzelfde geldt voor aanbestedingsregels, die geen rekening houden met inschrijvers die buitenlandse subsidie hebben ontvangen. De Commissie stelt drie ‘’modules’’ voor die gezamenlijk de effecten van buitenlandse subsidies kunnen aanpakken op het gebied van:
1) De interne markt in het algemeen
De eerste module is een ‘’catch-all’’-instrument voor alle buitenlandse subsidies die de interne markt verstoren. Bij een vermoeden dat een buitenlandse subsidie leidt tot verstoring van de markt, kan de Commissie of een nationale autoriteit een onderzoek instellen. Op basis van de resultaten mag de bevoegde autoriteit corrigerende maatregelen nemen, bijvoorbeeld een onderneming verplichten onderdelen af te stoten.
2) Overnames van bedrijven uit de EU
De tweede module is van toepassing op de rol van buitenlandse subsidies bij overnames van EU-ondernemingen. Wanneer ondernemingen overheidssteun van derde landen hebben ontvangen, moeten zij een voorgenomen overname van een EU-onderneming vooraf melden en goedkeuring ontvangen van de Commissie. Als de Commissie oordeelt dat de overname – die gefaciliteerd wordt door buitenlandse financiering – de interne markt verstoort, kan zij de begunstigde onderneming toezeggingen opleggen of de overname verbieden.
3) Aanbestedingsprocedures
De derde module bevat een notificatieplicht voor inschrijvers op een Europese aanbesteding. Als inschrijvers (inclusief hun onderaannemers of leveranciers) buitenlandse subsidies ontvangen, moeten zij dit melden bij de aanbestedende partij. Vervolgens beoordeelt de bevoegde autoriteit of de buitenlandse subsidie de interne markt verstoort. Wanneer de aanbestedende dienst besluit dat de buitenlandse subsidie óók de aanbesteding verstoort, kan de inschrijver uitgesloten worden.
Appreciatie kabinet
Het kabinet deelt de visie van de Commissie op de verstoring van de interne markt door overheidssteun van derde landen en steunt de voorgestelde maatregelen. Volgens het kabinet komen veel analyses en voorstellen van het witboek overeen met het Nederlandse kabinetsvoorstel voor een level playing field instrument. Daarom kijkt het kabinet uit naar een concreet wetsvoorstel. Desondanks heeft het kabinet enkele vragen en aandachtspunten, waarvan wij hieronder een selectie toelichten.
Module 1 (De interne markt in het algemeen) en Module 2 (Overnames van bedrijven uit de EU)
Volgens het kabinet kan het gelijke speelveld ook verstoord worden door andere vormen van overheidssteun, bijvoorbeeld goedkope of exclusieve toegang tot grondstoffen of data. Het is niet afdoende om enkel aandacht te besteden aan buitenlandse subsidies, aldus het kabinet. Daarnaast stelt het kabinet dat nationale autoriteiten beperkte expertise hebben voor onderzoek naar overheidssteun uit derde landen. De Commissie is daarom de gewenste toezichthouder, vindt het kabinet. Ook vraagt Nederland meer duidelijkheid over (de reikwijdte van) de voorgestelde herstelmaatregelen.
Module 3 (Aanbestedingsprocedures)
Het kabinet vraagt aandacht voor de mogelijke vertraging van een aanbestedingsprocedure door een onderzoek naar een inschrijvende partij. Ook vraagt het kabinet hoe (en óf) de aanbestedende dienst kan beoordelen dat er sprake is van marktverstoring binnen de aanbestedingsprocedure. Ook vraagt het kabinet of module 3 geïntegreerd kan worden met andere instrumenten, zoals de toetsing van abnormaal lage inschrijvingen op grond van artikel 69 van Richtlijn 2014/24. Ten slotte wil het kabinet weten of module 3 een nieuwe uitsluitingsgrond introduceert omdat dit een aanpassing van de aanbestedingsrichtlijn zou vragen.
De volledige kabinetsappreciatie kunt u hier raadplegen.
Toekomst
Tot 23 september kunnen belanghebbenden opmerkingen indienen over het witboek. Mede op basis daarvan dient de Commissie in 2021 wetgevingsvoorstellen in.
Bronnen
Witboek over het tot stand brengen van een gelijk speelveld wat betreft buitenlandse subsidies, Europese Commissie
Kabinetsappreciatie witboek buitenlandse subsidies op de interne markt, Rijksoverheid
Meer informatie
A Europe fit for the Digital Age – Interne markt, Kenniscentrum Europa Decentraal
Kamerbrief over gelijk speeldveld op de Europese interne markt voor ondernemingen, Rijksoverheid
EU bouwt voort op Nederlands voorstel voor gelijker speelveld tussen bedrijven, Rijksoverheid
