De Europese Unie ziet een aanhoudende dreiging vanuit terroristische organisaties. Deze organisaties blijven zich bezighouden met hun terreurdoelen, maar zijn daarnaast steeds vaker bezig met andere vormen van georganiseerde misdaad. Denk hierbij aan mensenhandel of het witwassen van geld. Deze soort misdaden raken vaak meerdere landen. De EU wil justitiële samenwerking bevorderen om deze terroristische organisaties het hoofd te bieden en zulke misdaden tegen te gaan. Het Europese samenwerkingsverband voor justitiële samenwerking heet Eurojust. Deze organisatie zorgt er onder andere voor dat het verzamelen van bewijs en het vervolgen van verdachten Europees ondersteund kan worden. Hiervoor is het uitwisselen van informatie van cruciaal belang. De Europese Raad heeft op 18 september 2023 ingestemd met een nieuwe verordening, die het uitwisselen van digitale informatie met betrekking tot terrorisme tussen lidstaten bevordert.
Eurojust
Eurojust is in 2002 per besluit opgezet om de justitiële samenwerking tussen Europese lidstaten te stimuleren en versimpelen. Hierbij is Eurojust verantwoordelijk voor het coördineren van en assisteren in onderzoeken, strafrechtelijke vervolging, internationale rechtshulp en uitleveringsverzoeken. In 2018 is het oorspronkelijke besluit vervangen door een verordening om Eurojust beter te organiseren, zodat het zijn taken van coördinatie en assistentie beter uit kan voeren.
Terrorisme en Digitalisering
Terrorisme wordt al sinds het oorspronkelijke besluit uit 2002 gezien als een prioriteit voor Eurojust. Om terrorisme tegen te gaan, zijn lidstaten sinds 2005 verplicht relevante informatie over terroristische misdrijven te verzamelen en door te geven aan Eurojust. Deze informatie betreft onder andere persoonsgegevens, details van het (vermeende) misdrijf en mogelijke connecties met andere misdrijven. De verzamelde informatie wordt vervolgens doorgegeven aan Europol en Eurojust om terroristische activiteiten in de EU te voorkomen en bestraffen.
In het kader van informatieverzameling heeft Eurojust in 2019 het zogenaamde European Judicial Counter-Terrorism Register (CTR) opgezet. Het CTR brengt de door lidstaten geleverde informatie op een gestructureerde manier samen. Hierdoor is het beter mogelijk om potentieel gevaarlijke individuente identificeren en criminele netwerken bloot te leggen. Het doel van de CTR is dan ook het vergroten van de juridische slagkracht tegen terrorisme.
De implementatie van het CTR loopt echter stroef. Door onduidelijke afspraken wordt informatie te laat of simpelweg niet verstuurd. Ook onvolledigheden zijn een veelvoorkomend probleem. Dit komt mede doordat het CTR is opgezet na de verordening uit 2018. Hierdoor is het CTR niet goed opgenomen in de technische infrastructuur van de organisatie van Eurojust. Hierbij komt dat veel processen nog niet zijn geautomatiseerd. Het invoeren, verzamelen en versturen van informatie gebeurt nu nog veelal met de hand. Dit is administratief zwaar, gevoelig voor fouten en nadelig voor de kwaliteit van de informatie.
De nieuwe Verordening wil deze problemen oplossen. Hiervoor wordt ingezet op digitalisering. Specifiek wordt er gekeken naar semi-geautomatiseerde processen, waarmee nationale autoriteiten gestructureerd informatie aanleveren. Semi-geautomatiseerd houdt in dat een deel van een proces nog handmatig gebeurt, terwijl een ander deel wordt geautomatiseerd.
Het doel is om de huidige processen te versimpelen, waarbij autoriteiten exact weten welke informatie ze wanneer moeten overdragen. Dit voorkomt fouten en verzekert dat informatie volledig is. Verder helpt het gedeeltelijk automatiseren van deze processen met het efficiënter samenwerken tussen de verschillende instanties.
Decentrale Relevantie
Decentrale overheden zijn niet direct betrokken bij de vervolging van en onderzoek naar eventuele terroristische misdrijven. Hierdoor komen ze ook niet meteen in aanraking met het verzamelen van gegevens rondom deze onderwerpen. Dit gebeurt veelal door de politie, de AIVD, de MIVD en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV). Wel werkt de NCTV regionaal samen met relevante partijen, zoals gemeenten, provincies en bedrijven in het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding (ATb). Het doel hierbij is om vitale en kwetsbare bedrijven te allen tijde veilig te laten functioneren.
Verder zijn gemeenten – specifiek burgemeesters – verantwoordelijk voor de publieke orde en veiligheidsregio’s (als samenwerking tussen gemeenten) voor crisisbeheersing. Hieronder valt bijvoorbeeld ook de verantwoordelijkheid om te reageren op een terroristische aanslag. Via deze weg komen decentrale overheden dus mogelijk wel in aanraking met de digitalisering van terrorismebestrijding en verdere Europese samenwerking.
De nieuwe Verordening wordt binnenkort gepubliceerd in het Officiële Publicatieblad van de Europese Unie. Twintig dagen later zal het in werking treden.
Bronnen
Council adoption: new EU law to modernize judicial cooperation on terrorism cases, persbericht van de Europese Commissie.
