Wat moeten regionale bestuurders met de EU? Michiel Scheffer is namens D66 gedeputeerde van de provincie Gelderland én lid van het Europees Comité van de Regio’s. In die laatste hoedanigheid schreef Scheffer onlangs een adviesrapport over het Europese vervoersnetwerk TEN-T, waarin hij het belang van dit netwerk voor grensregio’s benadrukt. Kenniscentrum Europa decentraal sprak met Scheffer over de Europese dimensie van zijn werk, open grenzen en de Brexit.
U bent lid van het Europees Comité van de Regio’s. Heeft u daar voordeel van als gedeputeerde?
“Gelderland is een grensregio. Ik probeer in het Comité van de Regio’s dan ook rapporten te schrijven over onderwerpen die voor grensregio’s van belang zijn, zoals TEN-T. Zo werkt dat in Brussel, je moet je winkeltje daar opbouwen. Het is als grensregio belangrijk dat je je kansen pakt. Ik ben bijvoorbeeld heel blij dat wij vorige week een grensoverschrijdende busverbinding tussen Aalten en Bocholt hebben kunnen openen. Zo kun je een rapport voor het Comité gebruiken om je eigen punten weer op de agenda te krijgen.”
Wordt er zo aansluiting gezocht tussen de doelstellingen van de provincie en de doelstellingen van de EU?
“Ja. Ik heb een rapport gekozen waarvan ik wist dat er dingen uit konden komen die leerzaam kunnen zijn voor Gelderland en die we kunnen gebruiken voor het behartigen van onze eigen belangen. Daar is dus wel interactie. Je kunt je buitenlandse agenda gebruiken om je binnenlandse agenda te versterken.”
In uw adviesrapport geeft u aan dat Europese lidstaten zelf moeten kunnen kiezen op welke projecten ze TEN-T-regelgeving toepassen. Waarom is dat voor u belangrijk? Wordt het daardoor juist niet minder overzichtelijk?
“De urgentie van het vraagstuk is dat we in 2050 duurzaam en energieneutraal willen zijn. Dan is het essentieel dat we meer met de trein gaan reizen over grotere afstanden. Daar moet heel veel in geïnvesteerd worden. Op dit moment wordt de planning van een spoorlijn enorm vertraagd door planologische bottlenecks. We moeten dus iets vinden om een versnelling te realiseren. Die versnelling moet je alleen maar realiseren op die projecten die Europees gezien van vitaal belang zijn. Daarnaast moet je afspreken dat er bij grensoverschrijdende projecten één organisatie is die de procedure op zich neemt en het proces organiseert namens de verschillende overheden. Het doel is versnellen, en dan is dit advies een oplossing waar een meerderheid van het Comité zich in kon vinden.”
Wat zou u andere regio’s willen adviseren met betrekking tot TEN-T?
“Niet alle grensoverschrijdende infrastructuur valt onder TEN-T. Daarnaast is het zo dat regio’s niet in elk land een belangrijke functie vervullen bij het ten uitvoer brengen van TEN-T. Het adviesrapport is dan ook niet bedoeld als lobbyinstrument voor regio’s. Dat sluit natuurlijk niet uit dat regio’s die met een grensoverschrijdend project bezig zijn er hun voordeel mee kunnen doen.”
U bent geboren in Manchester, dus straks bent u de enige Brit die een gekozen Europese functie bekleedt. Betreurt u dat?
“Ja, dat betreur ik zeker. Ik zie de Britten liever in de EU blijven. Maar hoewel ik een tijdje in het Verenigd Koninkrijk heb gewoond en daar ook veel vrienden en kennissen heb kan ik natuurlijk geen plaatsvervangend vertegenwoordiger voor de Britten zijn.”
Hoe raakt de Brexit aan uw werk als gedeputeerde van de provincie Gelderland?
“Het raakt ons ten eerste vanwege de korting op de fondsen. Wat er speelt is dat wij programma’s hebben die vanuit Europese fondsen gefinancierd worden. Als het Verenigd Koninkrijk in het geval van een harde Brexit stopt met meebetalen moet er op al die programma’s gekort gaan worden. De vraag is wie er dan gaat betalen. Zijn dat de lidstaten, is dat de Europese Commissie of moeten we als provincie zelf bijleggen? Uitgesproken is dat subsidieontvangers geen nadeel mogen ondervinden. Dat is natuurlijk wel een spannend onderwerp.
Ten tweede wonen er natuurlijk Britten in Gelderland. De vraag is of zij zich welkom blijven voelen. Mijn indruk uit verschillende gesprekken is dat het wel goed zit. Dat de Britten hier wel graag willen blijven en zich ook welkom voelen. Ten derde zijn er natuurlijk Britse bedrijven hier gevestigd of van plan zich hier te gaan vestigen. Dat is natuurlijk ook wel een onderwerp om te volgen. Tenslotte zijn er bedrijven die exporteren naar het Verenigd Koninkrijk. Daar hebben we ook wel een aantal bijeenkomsten over gehad om ze te attenderen op de Brexit Impact Scan voor bedrijven.”
Ziet u ook kansen in de Brexit?
“Allereerst levert de Brexit gewoon een grote klap op. Het Verenigd Koninkrijk is één van onze drie grootste exportmarkten. Dat wordt een moeilijkere markt en dat gaat gewoon geld kosten. Daarnaast zijn er wel bedrijven die naar Gelderland kijken als vestigingsplaats. Dat is best leuk, maar dat zijn er maar tientallen. Die kans is lang niet gelijk aan het verlies van de Britse markt. Het is een leuke maar een karige troost.
Een andere troost is dat we als Nederland veel beter voorbereid zijn en ook grootschaliger exporteren. Gelderland kan dagelijks zowel een vrachtwagen met appels als een vrachtwagen met peren exporteren. Onze bedrijven staan er dankzij goede voorbereidingen beter voor dan anderen, dus zullen er misschien iets minder last van hebben.
Tenslotte, als het Verenigd Koninkrijk wegvalt is het natuurlijk wel handig om te kijken of er markten zijn die dat kunnen opvangen. De grootste markt waar we een groeipotentie hebben is Duitsland. De meeste export gaat naar Noordrijn-Westfalen, maar in het zuiden en oosten van Duitsland is ons marktaandeel veel kleiner. We hebben een aantal exportmakelaars die we komende jaren ook intensiever op Duitsland inzetten. Daarnaast is Nederland cultureel gezien natuurlijk heel lang op Duitsland georiënteerd geweest. Ik denk dat mijn opa’s en oma’s eerst Duits geleerd hebben en toen Engels. Cultureel moeten we dus weer van Duitsland gaan houden. What after Brexit? Wir lieben Deutschland.”
De bedrijven zijn dus goed voorbereid. Hoe zit dat met overheden?
“Wij hebben zelf de Brexit Impact Scan voor overheden gedaan en in onze eigen organisatie blijken er weinig risico’s te zijn. Wat ik wel een groot risico vind zijn de verkiezingen die eraan zitten te komen, aangezien er een aantal partijen is die een Nexit een goed idee vinden. Als we weer grenscontroles invoeren bij Beek krijg je files tot aan het centrum van Nijmegen. Er zijn ook heel veel leerlingen die over de grens naar school gaan of mensen die over de grens werken. Daarnaast zijn er natuurlijk ook heel veel commerciële bewegingen van mensen die iets gaan kopen of verkopen in Duitsland. De open grenzen zijn dus erg belangrijk. Ik geloof dat we alleen al in de gemeente Berg en Dal negentien grensovergangen hebben.”
U noemde al het mogelijke wegvallen van de Britse bijdrage aan de Europese begroting bij een harde Brexit. Wat is het belang van het nieuwe Meerjarig Financieel Kader voor provincies? Waarom dient men dat als bestuurder bijvoorbeeld goed in de gaten te houden?
“Allereerst omdat heel veel bedrijven en kennisinstellingen in Gelderland gebruikmaken van Europese fondsen. Het is van belang dat die fondsen in ruime mate beschikbaar blijven voor partijen. Als die fondsen kleiner worden heeft dat consequenties voor ons. De vraag is dus wat onze rol gaat worden: zijn wij een verdeler van fondsen of moeten we ook zelf veel competitiever mee gaan doen om bepaalde projecten mogelijk te maken?”
De provincie moet dus vooruitkijken?
“Jazeker. Stel dat Horizon groter wordt en EFRO kleiner, hoe kunnen wij dan het mkb helpen om die fondsen te gebruiken? Soms doe je dat door de weg te wijzen naar die fondsen, maar soms kun je ook met een zestal regio’s een projectaanvraag doen voor een bepaald bedrag. Daarmee kun je dan weer het mkb helpen om bijvoorbeeld een robotiseringsplan te maken om bedrijven klaar te maken voor de economie van morgen.”
Meer informatie
Europees Comité van de Regio’s, Kenniscentrum Europa Decentraal
Grensoverschrijdende samenwerking, Kenniscentrum Europa Decentraal
Vrij verkeer, Kenniscentrum Europa Decentraal
Advies over stroomlijnen implementatie TEN-T netwerk aangenomen in Europees Comité van de Regio’s, Kenniscentrum Europa Decentraal
Verordening inzake Europese territoriale samenwerking, Kenniscentrum Europa Decentraal
Brexit-loket voor decentrale overheden, Kenniscentrum Europa Decentraal
Brexitloket voor ondernemers, Rijksoverheid
