Onze gemeente heeft een aanvraag voor een vergunning binnengekregen voor het oprichten van een jeugdsoos waar waterpijptabak zal worden gerookt. Wij begrepen dat de Europese Tabaksrichtlijn recent is herzien. Een van de belangrijkste doelen van deze richtlijn is om het roken onder jongeren te ontmoedigen. Moeten wij bij het beoordelen van de aanvraag rekening houden met deze richtlijn? En zo ja: valt waterpijptabak er ook onder?
Antwoord in het kort
Ja, de beleidsdoelen van de Europese Tabaksrichtlijn zijn ook relevant voor de gemeentelijke praktijk. Gemeenten hebben formeel echter geen handhavende taken in het kader van de Tabakswet. De gemeente kan wel bijdragen aan het bereiken van de Europese doelen van de Tabaksrichtlijn. Dit door horecabedrijven te stimuleren om rookvrij te worden en te blijven, bijvoorbeeld door eisen te stellen bij het verlenen van een vergunning.
Anders dan voorheen valt waterpijptabak nu ook onder de richtlijn. Om te voorkomen dat consumenten misleid worden, vindt de Europese Unie dat voor waterpijptabak, die vaak als minder schadelijk dan gewone rooktabakproducten wordt beschouwd, de volledige etiketteringsregelgeving van toepassing moet zijn. Doordat waterpijptabak toegevoegd is aan de reikwijdte van de richtlijn, kan de gemeente met deze strengere regels rekening houden bij het verlenen van de vergunning.
Europese Tabaksrichtlijn
De Tabaksproductenrichtlijn (2014/40/EU) vervangt Richtlijn 2001/37/EU. Het doel van de richtlijn is om de werking van de interne markt te verbeteren. De richtlijn regelt de productie, verpakking en verkoop van tabak en verwante producten. Het gaat daarbij onder meer om sigaretten, shag (roltabak), pijptabak, sigaren, cigarillo’s, waterpijptabak, niet voor roken bestemde tabaksproducten, elektronische sigaretten, kruidensigaretten en nieuwe tabaksproducten.
Maatregelen voor industrie en lidstaten
Een van de belangrijkste beleidsdoelen van de richtlijn is om kinderen en jongeren te ontmoedigen te starten met roken. Een groot deel van de maatregelen die de Tabaksrichtlijn neemt, gaan daarom over etikettering van tabaksproducten en zijn gericht op de industrie
- Het verplicht gebruik van beeldmateriaal en tekstwaarschuwingen op verpakkingen van voor roken bestemde tabaksproducten. Algemene tekstwaarschuwingen zijn ‘Roken is dodelijk, Stop Nu’ of ‘Roken is dodelijk’. De teksten die zijn aangebracht dienen 65% van de voor- en de achterkant van de verpakking te beslaan. Daarnaast dienen deze verpakkingen informatie te bevatten over het stoppen met roken;
- Het verbod op karakteristieke sigarettensmaken en -geuren. Smaaktoevoegingen blijven wel toegestaan voor waterpijpen;
- Het verbod op pakjes met minder dan twintig sigaretten, om roken minder aantrekkelijk te maken voor jongeren. Volgens de huidige nationale wetgeving zijn pakjes met minder dan negentien sigaretten verboden.
Hiernaast wil Europa met de richtlijn de lidstaten ertoe aanzetten de verkoop van tabaksproducten aan kinderen en jongeren te voorkomen door leeftijdsgrenzen te stellen.
Relevantie voor gemeenten
De Europese Tabaksrichtlijn is geïmplementeerd in de Tabakswet. Gemeenten hebben formeel geen handhavende taken in het kader van de Tabakswet. In Nederland is de handhaving van wet- en regelgeving over roken belegd bij de Voedsel- en Warenautoriteit (VWA). Bij het beoordelen van de vergunningaanvraag voor de jeugdsoos kan de gemeente echter wel rekening houden met de beleidsdoelen van de Europese en nationale regelgeving. De gemeente kan bijvoorbeeld bedingen dat er niet gerookt mag worden bij activiteiten waar kinderen bij zijn.
Het beleidsuitgangspunt van de Europese Tabaksrichtlijn is verder relevant voor lokale en regionale doelen op het gebied van jeugd- en gezondheidsbeleid. De gemeente kan bijvoorbeeld bijdragen aan het bereiken van de Europese doelen van de Tabaksrichtlijn door horecabedrijven te ondersteunen en stimuleren om rookvrij te worden en te blijven. Naast het toepassen van de regels bij het verlenen van vergunningen, kan de gemeente er rekening mee houden bij het maken van afspraken met bijvoorbeeld jeugd- en buurtcentra.
Waterpijptabak onder reikwijdte Tabaksrichtlijn?
De vorige versie van de Tabaksrichtlijn was nog niet van toepassing op waterpijptabak. Waterpijptabak wordt geconsumeerd door middel van een waterpijp. Omdat waterpijptabak rookloos is, stelt de Europese Unie dat consumenten onterecht denken dat waterpijptabak minder schadelijk is dan gewone sigaretten. Volgens de EU is daarom een gezondheidswaarschuwing nodig op de etikettering. De hiervoor genoemde maatregelen gelden nu voor waterpijptabak, met uitzondering van het verbod op smakentoevoegingen (artikel 11 Tabaksrichtlijn).
Implementatie in Nederland
De richtlijn is in Nederland geïmplementeerd door het Besluit van 4 mei 2016 tot wijziging van het Besluit uitvoering Tabakswet en de Bijlage bij de Tabaks- en rookwarenwet.
Meer informatie:
Richtlijn 2014/40/EU, Publicatieblad Europese Unie
Behandeling wijziging van de Tabakswet, Tweede Kamer
Gemeenten en roken, Loket gezond leven van de Rijksoverheid
Europa en jeugdbeleid, Kenniscentrum Europa Decentraal
