Innovatieve oplossingen voor energieopslag zijn cruciaal voor de energietransitie. Dat toont de studie ‘Study on energy storage – Contribution to the security of the electricity supply in Europe’ in opdracht van de Europese Commissie aan. Energieopslag is namelijk nodig om hernieuwbare energiebronnen te integreren in het energiesysteem, en tegelijkertijd flexibiliteit, energiezekerheid en marktwerking te kunnen waarborgen. Om de huidige belemmeringen op het gebied van energieopslag aan te pakken is allereerst een adequate implementatie en uitvoering van het pakket voor schone energie noodzakelijk, aldus het rapport.
Belang energieopslag
De integratie van hernieuwbare energiebronnen in het Europese energienetwerk speelt een grote rol in het behalen van de Europese energie- en klimaat doelstellingen. In de richtlijn hernieuwbare Energie (RED II) 2018/2001 is vastgelegd dat in 2030 32% van het energieverbruik in de EU uit hernieuwbare energiebronnen moet komen. Daarnaast is hernieuwbare energie nodig om de klimaatneutraliteitsdoelstelling tegen 2050 te behalen.
Het integreren van hernieuwbare energiebronnen in de energiemarkt vereist flexibiliteit van het energiesysteem. Conventionele energiebronnen kunnen zorgen voor een constante elektriciteitsvoorziening op alle momenten van de dag. Bij hernieuwbare energiebronnen is de balans tussen productie en consumptie dynamischer. De energievoorziening kan dagelijks, wekelijks of per seizoen verschillen, terwijl de energiebehoefte een ander patroon volgt. Zonnepanelen wekken bijvoorbeeld ’s nachts geen energie op. Opslagoplossingen zullen daarom nodig zijn voor de integratie van hernieuwbare energiebronnen in het energiesysteem. Naast batterijen wijst het rapport bijvoorbeeld op elektrolysers om deze energieflexibiliteit tegen 2030 en 2050 te kunnen bieden.
Belemmeringen
Om ervoor te zorgen dat opslagtechnologieën effectief kunnen leveren in een vrijemarktsysteem, moeten verschillende belemmeringen worden aangepakt. De belemmeringen die de studie constateerde betroffen onder andere gebrek aan politieke bereidheid, complexe vergunningen, dubbele belastingen en een gebrekkig regelgevingskader.
De belangrijkste langetermijnbelemmering is het ontbreken van een levensvatbaar bedrijfsmodel voor veel energieopslagprojecten. Op kortere termijn zijn er met name verschillende beleidsbelemmeringen voor de ontwikkeling van energieopslag, zoals een gebrek aan definitie van energieopslag in het regelgevingskader, en de dubbele belasting voor nettarieven.
De adequate uitvoering van het pakket schone energie neemt veel van deze beleidsbelemmeringen weg. Ook de aankomende herziening van de richtlijn energiebelasting is cruciaal voor het wegnemen van overige belemmeringen. Wel moet er volgens de studie nog gekeken worden naar de verbetering van de vergunningsprocedure voor grootschalige opslagprojecten, de vergroting van de betrokkenheid en de acceptatie van het publiek en de vereenvoudiging van de procedures voor kleinschalige projecten.
Belemmeringen in Nederland
Naast dat er geen definitie van energieopslag is in het Nederlandse regelgevingskader constateerde de studie dat de vergunningscomplexitieit in Nederland groot is. Er ontbreken bijvoorbeeld richtlijnen voor opslagvergunningen waardoor gemeenten hun eigen eisen kunnen bepalen. Dit leidt tot onsamenhangende eisen binnen Nederland. Ook is er door een gebrek aan opslagnormen, bijvoorbeeld met betrekking tot de opslagveiligheid een terughoudendheid om in Nederland te investeren in opslagprojecten.
Wel werden de Nederlandse Regionale Energiestrategieën gezien als een beste praktijk.
Pakket Schone Energie voor alle Europeanen – Clean Energy for all Europeans
Om te voldoen aan de verplichtingen uit het Klimaatakkoord van Parijs en een belangrijke stap te zetten naar de totstandkoming van de Europese energie-unie, lanceerde de Europese Commissie medio 2019 het Pakket Schone Energie. Het Clean Energy Package bestaat uit verschillende richtlijnen en verordeningen rondom het thema energie. De richtlijn betreffende gemeenschappelijke regels voor de interne markt voor elektriciteit 2019/944 en de verordening betreffende de interne markt voor elektriciteit (2019/943) zijn met name van belang voor energieopslag. Hierin wordt bijvoorbeeld een definitie voor energieopslag vastgelegd, en worden regels voor energieopslagdiensten en faciliteiten uitgewerkt.
Klimaatakkoord
Het Nederlandse Klimaatakkoord bevat afspraken met verschillende sectoren over de realisatie van de energie- en klimaatdoelstellingen. Hierin wordt het belang van energieopslag en systeemintegratie erkend. Ook in de Regionale Energiestrategieën moet aandacht worden besteed aan de energie-infrastructuur en -opslag. De studie prijst Nederland voor het opstellen van de Regionale Energiestrategieën. Wel wordt er in de studie op gewezen dat er richtsnoeren voor opslagvergunningen ontbreken.
Green Deal: strategie voor slimme sectorintegratie en renovatiegolf
De Europese Green Deal heeft tot doel Europa tegen 2050 het eerste klimaatneutrale continent te maken. Duurzame energie is hierbij van groot belang. Nog voor de zomer zal de Europese Commissie de strategie voor slimme sectorintegratie presenteren, waarin verschillende belemmeringen zullen worden weggenomen die de integratie van schone energie-alternatieven verhinderen. In de strategie zullen verbindingen tussen de verschillende sectoren worden versterkt. De studie raadt de Commissie aan om zowel bij deze strategie als bij de renovatiegolf rekening te houden met opslag.
Consultatie herziening van de TEN-E-verordening
Tot 8 juni 2020 kon u deelnemen aan de openbare raadpleging over de routekaart voor de herziening van het beleidskader voor de transEuropese infrastructuur voor energie (1315/2013). In de TEN-E-verordening kunnen elektriciteitsopslagprojecten in aanmerking komen voor een ‘project of common interest’-status. Dit opent mogelijkheden voor een CEF-financiering.
De herziening is noodzakelijk voor het realiseren van de energiedoelstellingen uit de Green Deal. De herziening richt zich op het verbeteren van het beleidskader voor de energie-infrastructuur, zodat deze beter is aangepast op nieuwe ontwikkelingen, zoals de opname van hernieuwbare energiebronnen en ‘slimme sectorintegratie.’
Bron
Study on energy storage – Contribution to the security of the electricity supply in Europe – Study, Publication office of the European Union
Meer informatie
Energiebeleid, Kenniscentrum Europa Decentraal
Hernieuwbare energie, Kenniscentrum Europa Decentraal
Energiemarkt & Infrastructuur, Kenniscentrum Europa Decentraal
