Onze gemeente heeft een subsidieaanvraag van een orkest ontvangen. Het orkest wil de aangevraagde subsidie aanwenden om een nieuwe en beter uitgeruste oefenruimte te huren. Gezien de culturele en maatschappelijke functie die het orkest vervult, wil de gemeente graag aan het subsidieverzoek van het orkest voldoen. De gemeente vraagt zich echter af of een dergelijke subsidie staatssteun oplevert en, zo ja, of de voorgenomen steun zogezegd ‘staatssteunproof’ kan worden verleend.
Antwoord in het kort
De beantwoording van deze vraag is zeer afhankelijk van het soort orkest dat gesteund wordt. In deze casus speelt namelijk met name de vraag of de steunmaatregel kan leiden tot een ongunstige beïnvloeding van het interstatelijk handelsverkeer. Indien de steun enkel ten goede komt aan een orkest waarvan de activiteiten een zuiver lokaal karakter hebben, dan is goed verdedigbaar dat de steun geen staatsteun oplevert omdat hiermee het interstatelijk handelsverkeer niet ongunstig kan worden beïnvloed. Mocht de gemeente toch van oordeel zijn dat de steunmaatregel staatssteun oplevert, dan bieden de Algemene Groepsvrijstellingsverordening (AGVV) en de de-minimisverordening goede mogelijkheden om de steun ‘staatssteunproof’ te verlenen.
Wel of geen staatssteun?
Uit het Europees staatssteunverbod vloeien een aantal voorwaarden voort waar een steunmaatregel aan moet voldoen om als staatssteun te kunnen worden aangemerkt. Deze voorwaarden zijn cumulatief. Een maatregel levert dus pas staatssteun op als aan alle voorwaarden uit het Europees staatssteunverbod is voldaan. In de door de gemeente omschreven casus is met name relevant of de voorgenomen steun het interstatelijk handelsverkeer ongunstig kan beïnvloeden. Dit is één van de voorwaarden die uit het Europees staatssteunverbod voortvloeit.
Ongunstige beïnvloeding interstatelijk handelsverkeer
De Europese Commissie nam in het verleden vrij snel aan dat een steunmaatregel het interstatelijk handelsverkeer ongunstig kan beïnvloeden. Zij concludeerde namelijk vaak simpelweg dat een dergelijke ongunstige beïnvloeding niet was uit te sluiten. Echter, de Commissie lijkt meer en meer geneigd om aan te nemen dat sommige activiteiten, ‘door de specifieke omstandigheden ervan, een zuiver lokaal karakter hebben en het handelsverkeer tussen lidstaten niet ongunstig beïnvloeden’ (punt 196 ontwerp Notion of State Aid). Deze lijn heeft de Commissie ook recent tot uiting laten komen in een aantal beschikkingen, waarin zij concluderen dat bepaalde steun voor bijvoorbeeld kleinschalige lokale zorginstellingen geen staatssteun oplevert.
Lokaal orkest?
Ook in de door de gemeente omschreven casus kan mogelijk worden beargumenteerd dat er geen sprake is van staatsteun vanwege het ontbreken van een (potentieel) ongunstige beïnvloeding van het interstatelijk handelsverkeer. Het is goed verdedigbaar dat de steun het handelsverkeer binnen de EU niet ongunstig kan beïnvloeden mits aan een paar voorwaarden wordt voldaan. Het moet dan bijvoorbeeld gaan om een beperkte hoeveelheid steun aan een orkest dat geen internationale bekendheid geniet en waarvan de optredens met name worden bezocht door de inwoners van de gemeente en de directe omgeving. De aanwezigheid van staatssteun is dan dus niet aan de orde omdat er niet aan alle cumulatieve voorwaarden uit het staatssteunverbod voldaan wordt. Dit wordt anders indien het bijvoorbeeld gaat om een orkest waar toeristen uit andere EU lidstaten speciaal voor naar Nederland komen of een internationaal opererend orkest.
AGVV
Is er wel sprake van staatssteun, omdat de steun bijvoorbeeld ten goede komt aan een orkest van internationale allure, dan biedt de AGVV mogelijk uitkomst om de steun in overeenstemming met de Europese staatssteunregels te kunnen verlenen. Op grond van de AGVV (art. 53) kunnen decentrale overheden steun verlenen voor cultuur en de instandhouding van cultureel erfgoed. De AGVV is van toepassing op steun voor een breed scala aan culturele doelstellingen en activiteiten. Ook de steun die de gemeente aan het orkest wil verlenen voor het huren van een nieuwe oefenruimte valt binnen het toepassingsbereik van de AGVV. Wordt de AGVV toegepast, dan kan een voorafgaande melding bij de Commissie achterwege blijven. Decentrale overheden dienen de Commissie enkel op de hoogte te stellen van de steun door middel van een zogeheten kennisgeving.
De-minimisverordening
Daarnaast biedt de zogeheten de-minimisverordening mogelijk uitkomst voor de gemeente. Overheden kunnen op basis van de de-minimisverordening van de Commissie een onderneming over een periode van drie jaar tot € 200.000 aan steun verstrekken zonder dat er sprake is van staatssteun. Dit wordt de-minimissteun genoemd. De Commissie acht dat bedragen onder het de-minimisplafond geen ongunstige invloed hebben op het interstatelijk handelsverkeer (één van de cumulatieve voorwaarden voor staatssteun) en dus geen staatssteun opleveren. Van de-minimissteun hoeft men geen melding te doen bij de Europese Commissie; de begunstigde onderneming zal enkel een de-minimisverklaring moeten invullen. Kortom, ontvangt het orkest over een periode van drie jaar niet meer dan € 200.000 aan steun, dan kan de gemeente, met inachtneming van de overige voorwaarden, van de de-minimisverordening gebruik maken om de steun ‘staatssteunproof’ te verstrekken.
Conclusie
Indien de steun ten goede komt aan een orkest waarvan de activiteiten slechts een zuiver lokaal karakter hebben, dan kan de gemeente beargumenteren dat de steunmaatregel geen staatssteun oplevert vanwege het ontbreken van een (potentieel) ongunstige beïnvloeding van het interstatelijk handelsverkeer. Is de gemeente van oordeel dat de steunmaatregel wel staatssteun oplevert, kan de steun mogelijk ‘staatssteunproof’ worden verleend op basis van de AGVV of de de-minimisverordening.
Meer informatie
Algemeen en definities, staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Cultuur en staatssteun, staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Algemene Groepsvrijstellingsverordening, vrijstellingen, staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
De-minimis, staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Kennisgevingsprocedure AGVV, procedures staatssteun, staatssteun, Kenniscentrum Europa Decentraal
Ontwerp Notion of State Aid (januari 2014, Europese Commissie
