De gevolgen van klimaatverandering zijn een bedreiging voor het cultureel erfgoed. Denk aan overvloedige neerslag, hittegolven, droogte en stijging van de zeespiegel. De Europese Commissie publiceert daarom een verslag over hoe cultureel erfgoed beter kan worden beschermd. Een groep van 50 deskundigen uit 25 EU-lidstaten, Zwitserland, Noorwegen en IJsland doet in het verslag “Het cultureel erfgoed klimaatveerkrachtiger maken — waar de Europese Green Deal en cultureel erfgoed samenkomen” verschillende aanbevelingen voor beleidsmakers, waaronder van decentrale overheden.
Achtergrond van verslag
Dit verslag is in lijn met de Green Deal, waarin actie wordt ondernomen tegen de gevolgen van klimaatverandering met als doel een klimaatneutraal Europa in 2050. Voor het bereiken van betere bescherming van cultureel erfgoed zijn op alle niveaus (lokaal, regionaal, nationaal, Europees en internationaal) investeringen nodig in nieuwe vormen van bescherming en herstel. De aanbevelingen in het verslag hebben als doel samenwerking, kennisdeling en afstemming in de beleidsvorming te stimuleren. Het verslag bevat geen dwingende regelgeving vanuit de EU.
Aanbevelingen voor decentrale overheden
De deskundigen bevelen aan om cultureel erfgoed te integreren in de beleidsvorming en te betrekken bij plannen rondom milieuduurzaamheid en klimaat. Ook moeten regionale en lokale overheden zorgen voor voldoende capaciteit en kennis vanuit verschillende vakgebieden voor het klimaatbestendig maken van cultureel erfgoed. Denk bijvoorbeeld aan onderwijs en training. De Commissie kan deze initiatieven ondersteunen via financiering door fondsen. Meer informatie over financieringsmogelijkheden vindt u in de EU fondsenwijzer van Europa Decentraal of de ‘CulturEU funding guide’.
Naast door de EU gefinancierde programma’s zijn nationale overheden onmisbaar voor de bescherming van cultureel erfgoed. Zij hebben bijvoorbeeld een rol in het creëren van instrumenten voor gegevensverzameling, deze te verzamelen en te analyseren.
Aanbevelingen aan de Europese Commissie
De deskundigen doen verschillende aanbevelingen die gericht zijn op de Commissie. Zo adviseren ze om voorstellen te doen voor nieuwe acties op Europees niveau. In 2025 zal de Commissie in samenwerking met de lidstaten en samenwerkende landen in kaart brengen welke culturele erfgoederen een hoog risico lopen op aantasting door klimaatverandering. Ook volgt een overzicht van de kosten die nodig zijn om cultureel erfgoed klimaatbestendig te maken. Als laatste volgt een aanbeveling voor de oprichting van een Europees platform voor kennisdeling over de impact van klimaatverandering op cultureel erfgoed.
Cultureel erfgoed: enkele praktijkvoorbeelden
In de bijlage van het verslag geven de deskundigen 83 voorbeelden van goede voorbeelden uit 26 landen. Eén daarvan is het irrigeren van grasland door stromend water met kalk en mineralen uit rivieren, beken en bronnen. Door kleine hoogteverschillen, sloten en sluizen stroomt het water over de weilanden om de kwaliteit van het gras te bevorderen.
Ook wordt een voorbeeld gegeven over hoe Nederland met een stresstest in beeld brengt hoe kwetsbaar een gebied is voor de effecten van klimaatverandering. Daarnaast zegt de historische inrichting en de watersystemen van een gebied veel over de inrichting van steden. Om cultuurhistorische kennis te gebruiken voor de stresstest, ontwikkelde de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) een stappenplan.
De traditionele kennis en ambachtelijke technieken komen vaak voort uit schaarste aan energie en hulpbronnen. Zo zien we in Nederland dat historische watermolens in Brabant worden ingezet voor klimaatadaptatie. Oude oplossingen worden opnieuw toegepast voor het bergen van water, verbetering van de waterkwaliteit en biodiversiteit en het voorkomen van hittestress. Op deze manier is cultureel erfgoed zelf deel van de oplossing in de bescherming tegen klimaatverandering.
Decentrale relevantie en Omgevingswet
Decentrale overheden zorgen voor cultureel erfgoed. Zo zijn gemeenten verantwoordelijk voor vergunningverlening, toezicht en handhaving bij rijksmonumenten. Provincies houden het toezicht op deze gemeentelijke monumententaken en verlenen restauratiesubsidies. Dit staat in de Erfgoedwet. Met de komst van de Omgevingswet zal een deel van de Erfgoedwet overgaan in de Omgevingswet. Samen met de Erfgoedwet maakt de Omgevingswet integrale bescherming van cultureel erfgoed mogelijk. Het deel over de omgang met cultureel erfgoed in de fysieke leefomgeving gaat over in de Omgevingswet. Het deel over wanneer iets cultureel erfgoed is en hoe we zorgen voor het erfgoed dat in bezit is van de overheid blijft staan in de Erfgoedwet. Het is van belang om hier rekening mee te houden bij de beleidsvorming voor cultureel erfgoed en klimaatadaptatie.
Bron
Tien aanbevelingen voor een betere bescherming van het cultureel erfgoed tegen de gevolgen van de klimaatverandering, Europese Commissie
Strengthening cultural heritage resilience for climate change, EU publications
Wat is het nationaal beleid voor cultureel erfgoed?, Kennisportaal Klimaatadaptatie
Kansen van cultureel erfgoed voor klimaatadaptatie, Kennisportaal Klimaatadaptatie
Meer informatie
Green deal, Kenniscentrum Europa Decentraal
