De Europese Green Deal moet een ambitieus en pragmatisch plan worden met als einddoelstelling een Europese Unie die in 2050 klimaatneutraal is. Om dit te bereiken wordt er beleid en wetgeving voorgesteld op veel verschillende gebieden, zoals: klimaat, energie, fondsen, circulaire economie, biodiversiteit, water, chemie en lucht.
Green Deal
De Green Deal zal erop gericht zijn om van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Hiervoor worden niet alleen maatregelen op het gebied van energie en klimaat opgesteld, maar ook op het gebied van biodiversiteit, fondsen en de circulaire economie. In de nieuwe samenstelling van de Europese Commissie onder leiding van Ursula von der Leyen zal Frans Timmermans verantwoordelijk zijn voor het bewerkstelligen van deze Green Deal. Echter, veel verschillende Eurocommissarissen zijn betrokken bij specifieke onderdelen van de deal. De Von der Leyen-Commissie stelt als doel binnen 100 dagen vanaf installatie (voorlopig verwacht op 1 december) een eerste conceptversie van de Green Deal te kunnen presenteren.
Klimaat
In navolging van het Parijs-akkoord moet de netto CO2-uitstoot in 2050 nul zijn. Om de (niet afdwingbare) doelstellingen van dit akkoord na te kunnen komen heeft de EU een reductiedoelstelling van 40% van de uitstoot van broeikasgassen voor 2030 opgesteld. De Von der Leyen-Commissie is voornemens dit percentage in de Green Deal te verhogen naar 50% en eventueel naar 55%. Ter vergelijking: tussen 1990 en 2017, een periode van 27 jaar, is de totale CO2-uitstoot met 22% verminderd.
Timmermans zal in dit kader binnen 100 dagen een voorstel doen voor een Europese klimaatwet die de klimaatneutraliteitsdoelstellingen moet vastleggen in wetgeving. Daarnaast moet er ook een Europees klimaatpact worden opgericht waarbinnen regio’s, lokale gemeenschappen, bedrijven en onderwijsinstellingen samenwerken.
De Commissie is verder voornemens het emissiehandelssysteem (ETS) uit te breiden tot andere sectoren, waaronder de maritieme sector. Daarnaast wil de Commissie minder uitstootvergunningen toebedelen aan de luchtvaartindustrie. De rekening moet volgens de Commissie voornamelijk worden neergelegd bij de grootste vervuilers. Om vervolgens te voorkomen dat grote vervuilers de milieu-intensieve onderdelen van hun productieproces verhuizen naar een derde land, waar geen of voordeligere interne CO2-belasting bestaat, worden CO2-uitstootgerelateerde heffingen voorgesteld. Dergelijke heffingen moeten wel worden gecontroleerd op compatibiliteit met WTO-regels.
Fondsen
De nieuwe Eurocommissaris voor Cohesie en Hervormingen, Elisa Ferreira, heeft tijdens haar hoorzitting voor het Europees Parlement het voornemen kenbaar gemaakt dat van het Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO) 30% en van het Cohesiefonds 37% moet worden besteed aan projecten ten behoeve van de klimaatdoelen. Daarnaast erkent de Commissie erkent dat er grote verschillen bestaan in welvaart tussen verschillende regio’s en de mate waarin zij geraakt worden door de voorgestelde maatregelen. Daarom moet er naast de bestaande fondsen ook een Just Transition Fund worden ontwikkeld om achterblijvende regio’s te ondersteunen en stimuleren in hun transitie naar een duurzamere economie.
Energie
De Commissie is voornemens energie-efficiëntie een groot facet van de Green Deal te maken. Dit moet onder andere gebeuren door hogere eisen te stellen aan de energieprestaties van gebouwen, zo liet de nieuwe Eurocommissaris voor Energie, Kadri Simson, weten. Hier zou de EU indirect uitvloed op uit kunnen oefenen door minimale vereisten voor verhuurde gebouwen te harmoniseren (bijvoorbeeld, eisen met betrekking tot energie-efficiëntie). Een combinatie van hernieuwbare energie en een kleinere vraag naar energie vanwege verbeterde efficiëntie zou moeten leiden tot minder CO2-uitstoten. Een andere actie die Commissaris Simson zal ondernemen is het evalueren van de energiebelastingrichtlijn. Momenteel biedt deze richtlijn namelijk nog de mogelijkheid op belastingontheffingen voor fossiele brandstoffen, wat de competitie van hernieuwbare energie bemoeilijkt.
Circulaire economie
In zijn hoorzitting bij het Europees Parlement gaf de nieuwe Eurocommissaris voor Milieu, Virginijus Sinkevicius, aan dat er een sterk verband bestaat tussen de circulaire economie, biodiversiteit en zero-pollution en dat zij daarom allemaal een onderdeel van de Green Deal uit zullen gaan maken.
Er is de ambitie om de EU te laten gelden als wereldleider op het gebied van de circulaire economie voor 2030. Om dit te bewerkstelligen komt er een nieuw actieplan voor de circulaire economie, gericht op het duurzame gebruik van grondstoffen. De focus zal komen te liggen op een aantal prioritaire materialen: staal, textiel, aluminium, cement en plastics. Sinkevicius geeft aan dat er drie belangrijke focuspunten zijn voor deze strategie.
- Allereerst zal gekeken worden naar maatregelen op het gebied van eco-design gericht op herbruikbaarheid en repareerbaarheid van producten.
- Ten tweede, is het van belang dat consumenten geïnformeerde keuzes kunnen maken. Consumenten moeten erop kunnen vertrouwen dat als een product duurzaam pretendeert te zijn, dit product dat ook is.
- Ten derde moet er verder worden gekeken dan recyclen, dus komen er meer maatregelen gericht op afvalpreventie.
Verder moet het gebruik van zogeheten single-use plastics nog verder worden teruggedrongen. In 2021 treedt de Single-Use Plastics richtlijn in werking die het gebruik van diverse soorten plastic voorwerpen, onder meer rietjes, verbied. Op die manier moet worden voorkomen dat er jaarlijks tonnen aan plastic in de oceanen terecht komt.
Zero-pollution ambitie
Deze ambitie is erop gericht om schone lucht, schoon water en veiligere chemicaliën te stimuleren in de EU. Zoals aangegeven door Sinkevicius zal aan deze ambitie vorm gegeven worden door: een schone lucht actieplan, een schoon water actieplan en een non-toxische milieustrategie. Aan de hand hiervan zal bestaande wetgeving op deze drie prioriteitsgebieden verder worden geëvalueerd en aangesterkt. Zo zal er onder andere worden ingezet op betere monitoring en het voorkomen van vervuiling van water door farmaceutica.
Biodiversiteit
Het beschermen van het milieu vormt een groot aspect van de Green Deal. Ontbossing, bodemdegradatie, voedselveiligheid en -continuïteit en verminderde biodiversiteit vormen grote bedreigingen voor een gezond milieu. De nieuwe farm-to-fork-strategie gericht op het creëren van duurzame voedselproductie speelt in deze context een belangrijke rol. In zijn hoorzitting voor het Parlement refereerde Sinkevicius meerdere malen aan het belang van de bescherming van de Natura-2000 gebieden. Deze gebieden spelen een centrale rol in het omstreden PAS en de stikstofproblematiek sinds de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State het PAS onverenigbaar met de Europese Habitatrichtlijn heeft verklaard. De Europese Unie probeert biodiversiteit te waarborgen en beschermen middels de Biodiversiteit 2020-strategie. Sinkevicius gaf aan dat er een vervolgstrategie zal komen tot en met 2030, maar dat deze nog geen duidelijke vorm heeft.
Bron:
Openbare hoorzittingen van de kandidaat-commissarissen in het Europees Parlement, Europees parlement
Meer informatie
Duurzaamheid, milieu en klimaat, Kenniscentrum Europa Decentraal
EU-wijzer voor provincies, Kenniscentrum Europa Decentraal
Regionaal beleid en structuurfondsen, Kenniscentrum Europa Decentraal
