Onjuiste toepassing aanbestedingsregels blijft valkuil

Wat houdt de accountantscontrole in?
De accountantscontrole op aanbestedingsrechtmatigheid is een formele controle op de financiële vereisten die volgen uit de geldende aanbestedingswetgeving. Zo wordt bijvoorbeeld gekeken of de raming van de aanbesteding rechtmatig is berekend en of de Europese drempelwaarden worden overschreden. De accountant gaat ook na of het jaarverslag geen tegenstrijdigheden bevat ten opzichte van de jaarrekening. Na het bekijken van alle financiële stukken geeft de accountant een oordeel over de aanbestedingsrechtmatigheid: een goedkeurende of een afkeurende accountantsverklaring.

In deze praktijkvraag wordt uitgebreid ingegaan op alles waar de accountant op let in zijn controle. Bovendien worden gemeenten aangeraden om kennis te nemen van de SDO-notitie Uitvoering van de controle op aanbestedingsrechtmatigheid bij de jaarrekeningcontrole van decentrale overheden, die inzicht biedt in de werkwijze van accountants.

Verantwoording gemeenten 2020

Ondanks de stijging in goedgekeurde jaarrekeningen bleek dat het niet juist toepassen van de Europese aanbestedingsregels ook dit jaar de voornaamste reden was dat de accountantscontrole een afkeurende verklaring gaf. Dit gebeurde in 8.8% van de gevallen. In het onderzoek is een lijst gepubliceerd van gemeenten die drie jaar op rij een niet-goedkeurende verklaring hadden. Dit aantal daalde in 2020 wel met ruim 30%. De lijst wordt gepubliceerd om gemeenten te ondersteunen om tot een goedkeurende verklaring te komen.

Demissionair minister Ollongren benadrukt in haar Kamerbrief dat de afgekeurde verklaring bij geen enkele gemeente een gevolg was van de coronamaatregelen. De rechtmatigheidsfouten vanwege het overschrijden van investeringskredieten of de begroting, zonder dat de raad hier toestemming voor had gegeven, zouden wel te maken kunnen hebben met het snel handelen tijdens de coronacrisis.

*Bron: Onderzoek ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties*

Rechtmatigheid per gemeente

Gemeenten in de provincie Drenthe kregen met 41% de meeste verklaringen met een beperking of een afkeurende verklaring, gevolgd door de provincies Groningen en Utrecht. Bij een verklaring met een beperking wordt de jaarrekening goedgekeurd, met uitzondering van een onderdeel daarvan. Ook gemeenten met minder dan 10.000 inwoners kregen relatief gezien het minst vaak een goedkeurende verklaringen.

Sociaal domein

Met de decentralisatie van het sociaal domein in 2015 daalde het aantal gemeenten dat een goedkeurende verklaring van de accountant kreeg flink. Deze nieuwe taak zorgde ervoor dat gemeenten de uitvoering van het sociaal domein over de rechtmatigheid lieten prevaleren. Uit het Onderzoek verantwoording van gemeenten 2020 blijkt echter dat onregelmatigheden in het sociaal domein dit jaar sterk zijn afgenomen: slechts bij één gemeente was dit de belangrijkste oorzaak voor een anders dan goedkeurende verklaring.

Verslagjaar 2022 en verder

Afhankelijk van de stemming in het parlement, moet met ingang van het verslagjaar 2022 het College van burgemeesters & wethouders en gedupeerde staten verantwoording afleggen over de rechtmatigheid van de jaarrekening. De accountant blijft daarentegen toetsen of de jaarrekening getrouw is.