Wolven werden in de negentiende eeuw met uitsterven bedreigd. Volgens de Europese Commissie kan de internationale beschermingsstatus van wolven na een succesvol herstel van de populatie en vestiging van de soort door heel Europa worden aangepast.
Op 20 december 2023 publiceerde de Commissie ter onderbouwing van dit standpunt een uitgebreide analyse over de ontwikkeling van de wolvenpopulatie. Hierin bereikte zij de conclusie dat een strikte bescherming niet meer noodzakelijk was. Een hierop voortbordurende verandering in de beschermingsstatus zal gevolgen hebben voor zowel de Europese Unie (EU), als voor decentrale overheden.
Strikte bescherming van wolven
In de negentiende eeuw was het jagen op wolven zo populair, dat de wolf met uitsterven werd bedreigd. De wolf was alleen nog op bepaalde plekken in Europa te vinden. Om uitsterven te voorkomen zijn juridische maatregelen getroffen. Zowel Nederland, als de EU hebben twee internationale verdragen, de Conventie van Bern en de Bonn-conventie, ondertekend. Deze geven aan welke diersoorten internationaal moeten worden beschermd en de aard van de bescherming. Mede om aan de verplichtingen van internationale afspraken te voldoen, heeft de EU de Habitatrichtlijn ingesteld, een belangrijke pijler van het Europees natuurbeleid. Deze is erop gericht om biodiversiteit en kwetsbare leefgebieden te beschermen en zo nodig te herstellen. De Habitatrichtlijn maakt in de zogenaamde Annex gebruik van lijsten van diersoorten die een bepaalde status van bescherming genieten. Deze lijsten zijn gebaseerd op het verdrag van Bern en de Bonn-conventie. Uit de lijsten vloeit voort dat de wolf in Europa de status van ‘strikte bescherming’ heeft, die in de EU ook moet worden gewaarborgd.
Gevolgen van de wijziging van de status
De Commissie heeft op 20 december 2023 een voorstel gedaan om de status van wolven van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’ te veranderen. Dit zou met zich mee kunnen brengen dat de bescherming van wolven in de EU minder streng wordt. Volgens wettenschappelijk onderzoek over de terugkeer van de wolf in de Europese natuur, heeft de toenemende populatie van wolven ook negatieve effecten voor Europa. Bepaalde regio’s hebben last van de toenemende wolvenpopulatie, omdat deze bijvoorbeeld een gevaar voor vee zijn. Lidstaten kunnen alleen heel beperkt ingrijpen. Tegenwoordig zijn er meer dan 20.000 wolven in Europa: een succesvol gevolg van de strikte bescherming, waardoor een belangrijk roofdier de te grote populatie van wilde zwijnen en herten in balans kan brengen. De Commissie beredeneerd dat wolven daarom geen strikte beschermingsstatus meer nodig hebben en er meer flexibiliteit in ingrijpende maatregelen moet worden ingevoerd. Niettemin is de EU gebonden aan de internationale verdragen die zij heeft ondertekend. Een wijziging van de Habitatrichtlijn voor een lagere bescherming van de wolf is rechtstreeks in strijd met het verdrag van Bern.
Tegenwoordig zijn er meer dan 20.000 wolven in Europa: een succesvol gevolg van de strikte bescherming, waardoor een belangrijk roofdier de te grote populatie van wilde zwijnen en herten in balans kan brengen.”
Annex-IV
Op dit moment valt de wolf onder Annex-IV van de Habitatsrichtlijn. Artikel 12 van de Habitatrichtlijn richt zich op de bescherming van Annex-IV diersoorten. Uit dit artikel volgt dat lidstaten verplicht zijn om actief het levensgebied van wolven te beschermen. Verder bestaat er een verbod op het vangen, doden en verstoren van het leefgebied van wolven. Kortom, wolven zijn in de EU strikt beschermt. Hier zijn onder strikte voorwaarden wel zogenaamde derogaties, oftewel uitzonderingen, op mogelijk. Wanneer de wolf een andere status krijgt onder de internationale verdragen, wordt het mogelijk om de soort onder Annex-V onder te brengen. De diersoorten op deze Annex verdienen nog steeds bescherming, maar lidstaten mogen maatregelen treffen voor het beheer van de diersoort, zolang deze niet de levensvatbaarheid van de populatie aantast.
Decentrale relevantie
Het bevoegd gezag ligt bij de gedeputeerde staten om maatregelen te stellen en beslissingen te nemen of een wolf gevangen en gedood mag worden. Provincies moeten de status en de ontwikkeling van de wolvenpopulatie monitoren en aan Europa rapporteren. Een verandering in de beschermingsstatus heeft dus ook gevolgen voor provincies over de handhaving van de wolvenpopulatie. Waar het nu praktisch onmogelijk is, tenzij een wolf onnatuurlijk de menselijke interactie niet schuwt, om beheersmaatregelen te treffen, is er bij een verandering van de status meer mogelijk mits de in Nederland gevestigde populatie dan nog levensvatbaar blijft.
Maar ook met huidige maatregelen zijn oplossingen mogelijk om de wolvenpopulatie te beheren. De Commissie heeft in 2021 gedetailleerde richtsnoeren gepubliceerd om een voorbeeld te geven aan lokale en nationale autoriteiten over ingrijpende maatregelen voor de wolvenpopulatie. Deze maatregelen volgen het EU-recht, waardoor de beschikbare EU-financieringsmogelijkheden voor preventie- en compensatiemaatregelen verder kunnen worden benut. Het Europees Parlement heeft ook een overzicht gemaakt van wat er op dit moment al aan maatregelen beschikbaar is, zoals steun voor schaapshonden, nachtopstal en elektrische hekwerken.
Lees hier meer over de strikte bescherming van de wolf in deze praktijkvraag.
Bronnen
Persbericht, Europese Commissie
Praktijkvraag Overlast van Wolven, Kenniscentrum Europa Decentraal
