Overheden kunnen een krachtige motor zijn voor de vraag naar duurzame producten. Dat staat in het Actieplan voor de Circulaire Economie dat de Europese Commissie op 11 maart 2020 publiceerde. Het actieplan stelt verschillende wetgevende en niet-wetgevende maatregelen voor om de consumptievoetafdruk in de EU te verkleinen en het circulaire gebruik van producten grondstoffen in de EU te verhogen. Deze maatregelen moeten bijdragen aan het bevorderen en realiseren van een circulaire economie.
Actieplan
Duurzame producten
Het Actieplan Circulaire Economie moet ervoor zorgen dat duurzame producten de norm worden in de EU. Hiervoor moet de gehele levenscyclus van producten verduurzamen. Het actieplan omvat daarom initiatieven om zowel het productieontwerp van producten, als ook het samenstellen, het (her)gebruiken en het recyclen van producten en grondstoffen te vergroenen. Daarnaast wil de Commissie ook de positie van consumenten op het gebied van duurzame producten versterken. Zo moet er bijvoorbeeld een “recht op reparatie” komen, en een betere toegang tot betrouwbare informatie over de duurzaamheid van producten.
Aangezien de winning, het transport en de verwerking van producten en grondstoffen een grote bijdragen leveren aan de broeikasgasemissies is het realiseren van een circulaire economie een belangrijke stap in het behalen van de Europese klimaatneutraliteitsdoelstelling van 2050.
Sectoren
De voorgestelde maatregelen uit het actieplan richten zich met name op sectoren die veel grondstoffen gebruiken, zoals elektronica en ICT, batterijen en voertuigen, verpakkingen, kunststoffen, textiel, constructie en gebouwen en levensmiddelen. Enkele van deze sectoren raken ook aan het beleid van Nederlandse decentrale overheden.
Kunststoffen
In het Actieplan is er bijzondere aandacht voor microplastics. De Commissie wil de aanwezigheid van microplastics in de leefomgeving verminderen. Zo stelt de Commissie voor te werken aan de ontwikkeling en harmonisatie van meetmethoden, en de uitvoering van etikettering, certificerings- en regelgevingsmaatregelen op het gebied van microplastics. Ook wil de commissie de opzettelijke toevoeging van microplastics aan producten beperken. Microplastics kunnen namelijk onbedoeld vrijkomen en in het oppervlaktewater terecht komen. Zo zijn ze al aangetroffen in het drinkwater, zowel in flessen als in kraanwater. Er wordt op dit moment nog veel onderzoek gedaan naar (de effecten van) microplastics. De Europese Commissie wil ook dat er meer wetenschappelijke kennis over de risico’s en het voorkomen van microplastics in het milieu, drinkwater en voedsel komt.
Constructie en gebouwen
De bouwsector is een grootverbruiker van grondstoffen en tegelijkertijd verantwoordelijk van 35% van de totale afvalproductie in de Europese Unie. Om de materiaalefficiëntie te verhogen zal de Commissie in 2021 een strategie voor een duurzaam gebouwde omgeving publiceren. Met deze strategie wordt specifiek de circulariteit in de levenscyclus van gebouwen bevordert . Zo stelt de Commissie een herziening van de bouwproductenverordening voor. Met de herziening wil de Commissie eventueel een vereiste hoeveelheid gerecycled materiaal voor bepaalde bouwproducten introduceren. Ook stelt de Commissie een herziening van de materiaalhersteldoelstellingen voor bouw en sloopafval voor. Daarnaast wil de Commissie de levenscyclusanalyse integreren in openbare aanbestedingen.
Naast de Duurzaam gebouwde omgeving strategie heeft de commissie in de Green Deal ook het renovatie Golf initiatief aangekondigd om de energie-efficiënte te verhogen en de levenscycluspresetaties te optimaliseren.
Voedingsmiddelen
De huidige voedselproductie veroorzaakt een druk op het milieu en op grondstoffen. Het Circulaire Actieplan richt zich daarom ook op het verduurzaming van de productie, distributie en de consumptie van voedsel. Zo moet de nieuwe Verordening voor het hergebruiken van Water het circulaire gebruik van water in de landbouw bevorderen. De Commissie overweegt ook om de richtlijn over afvalwaterzuiving en zuiveringslib te herzien. Ook wil de Commissie duurzame alternatieven voor het zuiveren van afvalwater, zoals het gebruik van algen, beoordelen. De Farm 2 Fork strategie die eind maart 2020 wordt gepubliceerd zal verder ingaan op het verminderen van de verspilling van voedsel.
Verminderen van afval
In het actieplan ligt de nadruk op het voorkomen, verminderen en recyclen van afval. Het doel is om de totale hoeveelheid afval te verminderen, en stedelijk afval tegen 2030 te halveren. Hiervoor wil de Commissie afvalreductie doelstellingen voor specifieke afvalstromen opzetten. Om de grondstoffen in afval optimaal te benutten wil de Commissie een EU-wijd systeem voor gescheiden afvalinzameling voorstellen. Zo wordt er gekeken naar harmoniseren van kleuren voor afvalbakken, het gebruik van symbolen en product etiketten voor afval. Ook wordt er gekeken naar de standaardisatie van kwaliteitsmanagement, zodat de kwaliteit van het afval dat is bestemd voor hergebruik verzekerd kan worden. Daarnaast stelt de Commissie voor om maatregelen rond om zorgwekkende stoffen in afval aan te scherpen en te ontwikkelen, om vervuiling te voorkomen. Zo moet bijvoorbeeld de classificatie van gevaarlijke afvalstoffen worden verbeterd. Daarnaast stelt het actieplan voor om het beleidskader van afval management te moderniseren zodat het geschikt is voor de circulaire economie.
Duurzaam aanbesteden
Omdat overheden een grote koopkracht vertegenwoordigen zijn overheidsopdrachten een belangrijke schakel bij het realiseren van de circulaire economie. Om de potentie van overheden te bevorderen stelt de Commissie de introductie van criteria voor minimaal verplichte groene overheidsopdrachten voor. In het vorige actieplan voor de circulaire economie zijn al duurzaamheidscriteria ontwikkeld die als handvat voor duurzaam aanbesteden.
Ook wil de Commissie doelstellingen voor groene overheidsopdrachten per sector invoeren. Daarnaast moet er een verplichte rapportage van de groene overheidsopdrachten komen. Hierbij zal de Commissie overheden ondersteunen en begeleiden. Zo moedigt het overheden aan deel te nemen aan een initiatief waarbinnen uitwisselingen over de implementatie van de groene overheidsopdrachten zal plaats vinden.
Actieplan voor de Circulaire Economie 2015
In 2015 kwam de Europese Commissie met het eerste Actieplan voor de Circulaire Economie. Alle 54 maatregelen uit dit plan zijn inmiddels ten uitvoer gebracht. Deze maatregelen moesten ervoor zorgen dat circulaire principes werden geïntegreerd in verschillende sectoren, zoals bij de productie en het gebruik van plastic, het waterbeheer, en het beheer van afval. Vanaf 2021 gelden er bijvoorbeeld nieuwe economische normen voor producten en wordt een verbod op wegwerpplastics van kracht. Het nieuwe actieplan borduurt voort op het actieplan uit 2015. Zo worden er meer sectoren bij de circulaire economie betrokken zoals de IT-, elektronica-, vervoer- en textielsector. Ook stelt de Commissie verdergaande maatregelen voor. Zo stelt de Commissie in het nieuwe Actieplan bijvoorbeeld het eerder genoemde ‘recht op reparatie’ voor, naast informatie over de repareerbaarheid van producten wat in het eerdere Actieplan werd voorgesteld.
Bron
Circular Economy Action Plan, for a cleaner and more competitive Europe, Europese Commissie
Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en sociaal Comité en het Comité van de Regio’s over de uitvoering van het actieplan voor de circulaire economie, Europese Commissie
Meer informatie
Circulaire economie, Kenniscentrum Europa Decentraal
‘Circular City Funding Guide’ gelanceerd om steden te helpen circulair te worden, Kenniscentrum Europa Decentraal
Afvalregelgeving als belemmering voor de circulaire economie, Kenniscentrum Europa Decentraal
