De Europese Commissie daagt Nederland en een aantal andere lidstaten voor het Europese Hof van Justitie. Nederland heeft de Europese richtlijn inzake open data en het hergebruik van overheidsinformatie namelijk niet op tijd omgezet naar nationale wetgeving. Deze richtlijn wordt ook wel de Open Data Richtlijn genoemd. De deadline voor het omzetten naar nationale wetgeving is al sinds 17 juli 2021 verstreken.
Rechtstreekse werking EU recht
Het Europese recht heeft een voorrangspositie op het nationaal recht van een Europese lidstaat. Zo heeft een verordening bijvoorbeeld een rechtstreekse werking voor de lidstaten. Een richtlijn heeft echter geen rechtstreekse werking. Lidstaten moeten richtlijnen zelf tijdig en correct omzetten in nationale wetgeving. De rechtstreekse werking geldt alleen als overheden de richtlijnen niet binnen de vastgestelde termijnen hebben omgezet.
Inbreukprocedure
In dit geval gaat het om de niet tijdige implementatie van de Open Data Richtlijn. De Commissie is in september 2021 een inbreukprocedure gestart tegen de lidstaten die deze Europese regels niet tijdig hebben omgezet. Dit betekent dat de Commissie de lidstaten via een inbreukprocedure aansprakelijk stelt voor een ‘inbreuk’ op het Europees recht (artikel 258 VWEU).
Een inbreukprocedure kent vijf stappen. In de eerste stap stuurt de Commissie het betrokken land een ingebrekestelling met een verzoek voor meer informatie. De tweede stap is een formeel verzoek om binnen een bepaalde termijn aan het EU-recht te voldoen. Heeft de lidstaat daar na stap twee nog niet aan voldaan, dan kan de Commissie de zaak doorverwijzen naar het Hof van Justitie. In september 2021 heeft de Commissie een aantal aanmaningsbrieven gestuurd en tussen april en juni 2022 zijn er met redenen omklede adviezen aan de betreffende lidstaten verstuurd. Inmiddels is de Commissie bij stap drie; Nederland heeft de Open Data Richtlijn immers nog niet omgezet naar nationale wetgeving. Daarom moet Nederland nu verantwoording afleggen aan het Hof van Justitie.
Achtergrond Open Data Richtlijn
De Richtlijn Open Data en hergebruik van overheidsinformatie werd op 20 juni 2019 ingevoerd. Het is een herziening van een oudere ‘open data’ richtlijn. Deze oudere richtlijn is toentertijd door Nederland overgenomen in de Wet hergebruik van overheidsinformatie. De Richtlijn Open Data stelt bedrijven, burgers en onderzoeksinstellingen in staat om een verzoek in te dienen voor het beschikbaar maken van overheidsinformatie. Het kan hierbij bijvoorbeeld gaan om statistieken of geografische informatie. Bij een dergelijk verzoek zijn decentrale overheden verplicht om overheidsinformatie als open data beschikbaar te stellen voor hergebruik.
Daarnaast helpt de richtlijn bij het vaststellen van gemeenschappelijke regels voor een Europese markt voor overheidsgegevens. Daarmee stimuleert de Richtlijn Open Data innovatieve oplossingen, transparantie en nieuwe technologieën. Denk hierbij aan bijvoorbeeld het efficiënter maken van bedrijfsvoering, het beter inzicht krijgen in overheidshandelingen zoals begrotingen of het beheren van klimaatscenario’s.
Op dit moment is de Nederlandse regering nog bezig met het wetsvoorstel omtrent Open Data. De Raad van State bracht hier in oktober 2022 al een advies over uit. Dit advies luidde om het wetsvoorstel niet in te dienen bij de Tweede Kamer. De regering moet het voorstel eerst aanpassen. Daarna moet de Tweede Kamer het wetsvoorstel nog in behandeling nemen. Het kabinet heeft enkele weken geleden laten weten dat het wetsvoorstel voor de zomer naar de Tweede Kamer wordt gestuurd.
Bron
Meer informatie
Hergebruik overheidsinformatie, Kenniscentrum Europa Decentraal
