Ons waterschap vraagt zich het volgende af met betrekking tot uitsluitingsgronden bij een aanbestedingsprocedure. Is het mogelijk om aanvullende uitsluitinggronden te gebruiken die niet zijn opgenomen in de Aanbestedingsrichtlijn?
Antwoord in het kort
Ja, maar dat kan niet zonder meer. In de richtlijn 2014/24 worden verplichte en facultatieve uitsluitingsgronden voorgeschreven. Deze uitsluitingsgronden zien op de professionele kwaliteit van de inschrijver en zijn limitatief. Uit de Europese jurisprudentie volgt dat het wel is toegestaan om aanvullende uitsluitingsgronden vast te stellen ter waarborging van het gelijkheids- en transparantiebeginsel. Zulke maatregelen moeten dan wel proportioneel zijn.
Uitsluitingsgronden
De verplichte en facultatieve uitsluitingsgronden zijn opgenomen in art. 57 richtlijn 2014/24. Bij de verplichte uitsluitingsgronden gaat het om ernstige criminele veroordelingen zoals fraude, omkoping, deelname aan een criminele organisatie en het witwassen van gelden (art. 57 lid 1). De facultatieve uitsluitingsgronden betreffen onder meer faillissement, surseance van betaling, niet betalen van fiscale of sociale premies, een ernstige fout in de uitoefening van zijn beroep of een veroordeling wegens een delict in strijd met de beroepsgedragsregels (art. 57 lid 4).
Michaniki
De uitsluitingsgronden in de richtlijn zien op de professionele kwaliteiten van de onderneming en zijn limitatief. Echter, volgens het Europese Hof van Justitie staat de richtlijn er niet aan in de weg dat een lidstaat andere uitsluitingsgronden vaststelt die de beginselen van gelijke behandeling en transparantie beogen te waarborgen (zaak Michaniki). Voorwaarde is wel dat dit niet verder gaat dan noodzakelijk is om dat doel te bereiken.
Een absoluut verbod is niet toegestaan
In de zaak Assitur het om een Italiaanse regel die een absoluut verbod inhield voor verbonden vennootschappen om gezamenlijk en als concurrenten aan eenzelfde aanbesteding mee te doen. De regel bood deze vennootschappen niet de mogelijkheid om aan te tonen dat deze verhouding hun respectieve gedrag in het kader van de aanbesteding niet zou beïnvloeden.
Proportionaliteit
Het Hof concludeerde dat deze maatregel verder ging dan noodzakelijk om het doel van gelijkheid en transparantie te bereiken. In dezelfde lijn concludeerde het Hof in een andere zaak (C-425/14) dat een verplichting voor deelnemers om te verklaren dat er geen sprake is van een afhankelijkheidsverhouding tussen hen eveneens in strijd is het proportionaliteitsbeginsel.
Nederlandse wetgeving
De verplichte en facultatieve uitsluitingsgronden uit de Europese richtlijn zijn overgenomen in artikel 2.86 en 2.87 van de Aanbestedingswet. In Nederland kennen we geen generieke regelgeving waarin aanvullende uitsluitingsmaatregelen zijn opgenomen die de gelijkheid en transparantie waarborgen. We zien dergelijke regels wel in aanbestedingsdocumenten terug.
Meer informatie:
Uitsluiting, Kenniscentrum Europa Decentraal
Jurisprudentie uitsluiting, Kenniscentrum Europa Decentraal
Veelgestelde vragen Aanbesteden, hoofdstuk 7 (Geschiktheidseisen, uitsluitingsgronden, selectiecriteria en gunningscriteria)
Notitie nieuwe aanbestedingsrichtlijnen (juni 2016), Kenniscentrum Europa Decentraal
