Het aantal beschermde gebieden in de EU moet worden uitgebreid, er moeten ten minste 3 miljard nieuwe bomen worden geplant en steden moeten vergroenen. Dat stelt de Commissie voor in de recent gepubliceerde biodiversiteitsstrategie 2030. De strategie is een ambitieus langetermijnplan om de natuur te beschermen en te herstellen en is daarmee een essentieel onderdeel van de Green Deal. De strategie gaat in op verschillende oorzaken van biodiversiteitsverlies, zoals klimaatverandering, vervuiling en invasieve uitheemse soorten en stelt vervolgens doelstellingen voor het herstel en behoud van verschillende ecosystemen.
Belang biodiversiteit (in tijden van de coronacrisis)
De strategie werd samen met de Farm-to-Fork-strategie op 20 mei 2020 gepubliceerd. Beide strategieën stonden oorspronkelijk gepland om halverwege maart gepresenteerd te worden, maar werden vanwege de COVID-19-uitbraak tijdelijk uitgesteld. De virusuitbraak en -crisis hebben het belang van biodiversiteit en gezonde ecosystemen volgens de Commissie des te meer onderstreept.
De Commissie wijst erop dat het risico van het uitbreken van ziekten toeneemt naarmate er meer natuur verdwijnt en ecosystemen uit balans raken. Het is volgens haar daarom essentieel om de biodiversiteit te beschermen en te herstellen om zo infectieziekten te helpen voorkomen. Ook is biodiversiteit op andere gezondheidsvlakken van groot belang, zoals het zuiveren van water en lucht.
Daarnaast is een gezonde natuur cruciaal voor de economie. De helft van het wereldwijde BNP is afhankelijk van de natuur. Zo is de natuur direct nodig voor vele economische activiteiten, zoals de bouw, landbouw en voedselproductie. De strategie zal daarmee een centraal onderdeel zijn van het herstelplan van de EU.
EU-natuurbescherming
De Commissie stelt voor om een ambitieus EU-natuurbeschermings- en -herstelplan te ontwikkelen. Het netwerk van beschermde gebieden moet hiervoor worden uitgebreid en verbeterd.
Biodiversiteit doet het beter in beschermde gebieden. Om de biodiversiteit van de EU te herstellen moet het huidige netwerk van beschermde en strikt beschermde gebieden daarom worden uitgebreid. De Commissie stelt voor om het aantal beschermde gebieden te verhogen naar minimaal 30%. Dit percentage wordt zowel gesteld voor de gebieden op het land als in de zee. Op dit moment is 25% van de Europese gebieden op het land beschermd, waaronder 18% door Natura 2000 en 11% van de gebieden op zee, waaronder 8% onder Natura 2000. Eenderde van de beschermde gebieden zou vervolgens strikt beschermd moeten worden. Zowel 10% van de Europese gebieden op het land en 10% van de gebieden in de zee zouden dus speciale zorg moeten krijgen. Op dit moment is dat respectievelijk 3% en 1 %. Hier vallen bijvoorbeeld koolstofrijke ecosystemen onder, zoals de resterende Europese oerbossen, veengebieden en zeegrasweiden. Deze streefcijfers zouden moeten gelden voor de EU als geheel, maar kunnen bijvoorbeeld worden uitgesplitst naar geografische regio’s. Het uiteindelijke aanwijzen van de gebieden zal onder de verantwoordelijkheid van de lidstaten vallen. Met het stellen van streefpercentages van beschermde gebieden wijkt de Commissie af van de voorgaande biodiversiteitsstrategie waar slechts op de realisatie van het Natura 2000-netwerk en de bijbehorende instandhoudingsdoelstellingen werd gewezen.
Tevens wil de Commissie een echt coherent en veerkrachtig trans-Europees natuurnetwerk realiseren. Daarvoor is het integreren van ecologische corridors van belang. Dit voorkomt genetische isolatie en maakt de migratie van soorten mogelijk. De investeringen in groene en blauwe infrastructuur en grensoverschrijdende samenwerking moet hiervoor worden bevorderd en ondersteund, aldus de Commissie. Die Commissie zou met het realiseren van het trans-Europese natuurnetwerk kunnen verwijzen naar de reeds bestaande trans-Europese netwerken; namelijk transport, energie en telecommunicatie. Deze netwerken worden gebruikt als instrument om op deze gebieden grensoverschrijdende netwerken aan te leggen, systemen te integreren en samenwerking te bevorderen.
Wetgeving
De huidige bescherming van gebieden is volgens de Commissie onvolledig geweest, de restauratie minimaal en de uitvoering en handhaving van de Europese wetgeving ontoereikend. Lidstaten hebben tot eind 2023 de tijd om vooruitgang te laten zien bij het aanwijzen van beschermde gebieden en bij de integratie van ecologische corridors. In 2020 zal de Commissie met het Europees Milieuagentschap richtsnoeren presenteren over het selecteren en prioriteren van soorten en habitats. Tegen 2023 zal de Commissie beoordelen of er krachtigere maatregelen, zoals EU-wetgeving, nodig zijn.
Habitat- en Vogelrichtlijn
Op het gebied van de Habitat- en Vogelrichtlijn zal de handhaving zich richten op het voltooien van de Natura 2000-netwerken, het effectieve beheer van gebieden, soorten en habitats met dalende tendensen, en bepalingen inzake soortbeschermingen.
Natuurherstel
De Commissie zal in 2021 bindende EU-doelstellingen voor natuurherstel indienen. Dit geldt zowel voor beschermde gebieden als voor landbouw- en plattelandsgebieden, kusten en stedelijke ruimtes. Hiervoor moet bijvoorbeeld bodemafdekking worden beperkt en de vervuiling en invasieve uitheemse soorten worden aangepakt. Hiervoor zal eerst een effectenbeoordeling plaatsvinden waarbij wordt gekeken naar onder welke voorwaarde de doelstellingen moeten worden gehaald en wat de meest effectieve maatregelen zijn om deze te bereiken. Ook wordt er gekeken naar de mogelijkheden om de ecosystemen van de EU in kaart te brengen, te beoordelen en te bereiken.
In de strategie gaat de Commissie in op verschillende sectoren, gebieden en ecosystemen. Hieronder volgen de onderwerpen die raken aan het beleid van Nederlandse decentrale overheden:
Bio-energie
De Commissie geeft prioriteit aan hernieuwbare energiesoorten die ook rekening houden met andere diversiteitsdoelstellingen, zoals boerderijen met zonnepanelen die zorgen voor een biodiversiteitsvriendelijke bodembedekking, en duurzame bio-energie.
De Commissie zet in op de overgang naar geavanceerde biobrandstoffen op basis van residuen en niet-herbruikbaar en niet-recyclebaar afval. Het gebruik van hele bomen en voedsel- en voedergewassen voor energieproductie moeten tot een minimum worden beperkt. In 2021 zal de Commissie nieuwe richtsnoeren opstellen over nieuwe duurzaamheidscriteria voor biomassa.
Bodem
De bodem wordt door allerlei factoren aangetast en woestijnvorming is een groeiende bedreiging in de EU. Om de bodemecosystemen te herstellen zal de Commissie in 2021 de EU-bodemstrategie actualiseren. Bodemverontreiniging en herstel zullen ook worden behandeld in het ‘Zero Pollution’-actieplan dat in 2021 zal worden gepresenteerd. Bodemafdekking en het herstel van brownfields worden behandeld in de strategie voor een duurzame gebouwde omgeving. Daarnaast zal Horizon Europe zich ook richten op het ontwikkelen van oplossingen voor het herstel van de bodemgezondheid.
Bossen
Gezien de belangrijke sociaaleconomische functie die bossen vervullen zet de Commissie in op duurzaam bosbeheer en moet de biodiversiteit in bossen worden hersteld en in stand gehouden. Zo moet de hoeveelheid bossen worden vergroot en de kwaliteit en weerbaarheid worden verbeterd. Tegen 2030 moeten er ten minste 3 miljard extra bomen in de EU geplant worden in vergelijking met de huidige prognoses. Ook moet het aandeel van bosgebieden dat valt onder beheerplannen worden uitgebreid tot alle beheerde openbare bossen en moet het een groter aandeel particuliere bossen omvatten. Daarnaast zal om de conditie van bossen te monitoren het ‘Forest Information System for Europe’ verder worden ontwikkeld.
Deze ambities zullen worden uitgewerkt in de EU-bosstrategie die in 2021 wordt gepresenteerd. Ook zal de Commissie richtsnoeren presenteren voor biodiversiteitsvriendelijke bebossing, herbebossing en duurzaam bosbeheer. De ambities zullen worden ondersteund door het gemeenschappelijk landbouwbeleid, de cohesiefondsen en het nieuwe ‘European Urban Greening Platform’ dat samen met steden wordt opgericht.
Groene steden
De Commissie wil verder Europese steden en stedelijke gebieden vergroenen. De Commissie roept Europese steden met ten minste 20.000 inwoners op om tegen 2021 ambitieuze plannen voor stedelijke vergroening te ontwikkelen. Deze plannen moeten onder meer maatregelen en acties omvatten voor biodiverse stadsbossen, parken en tuinen, stadsboerderijen, groene daken en met bomen omzoomde straten tot stand te brengen. Een groot deel van de 3 miljard bomen moet bijvoorbeeld in steden worden geplant. Ook moeten hier plannen in staan om het gebruik van pesticiden en andere acties die de biodiversiteit schaden (zoals het gebruik van bladblazers en overmatig maaien) te beperken.
De Commissie zal in nauwe samenwerking met het Europese burgemeestersconvenant een nieuw EU-platform voor stedelijke vergroening: ‘Het Green City Accord’ ontwikkelen.
Invasieve uitheemse soorten
Invasieve uitheemse soorten kunnen de inspanning om de natuur te beschermen en herstellen ondermijnen. Daarnaast brengen deze soorten risico’s mee voor de natuur en de gezondheid. De implementatie van de Europese verordening over invasieve uitheemse soorten is daarom van belang. Daarnaast wil de EU het aantal van soorten dat op rode lijst van bedreigde soorten staat en die worden bedreigd door invasieve uitheemse soorten met 50% verminderen.
Landbouw & pesticiden
Bepaalde landbouwpraktijken zijn een belangrijke reden voor de achteruitgang van de biodiversiteit. De biodiversiteitsstrategie werkt op dit gebied nauw samen met de recent gepubliceerde Farm-2-Fork-strategie. In ons artikel over de Farm-to-Fork-strategie gaan we verder in op doelstellingen op het gebied van landbouw en pesticiden.
Vervuiling
Vervuiling is een grote oorzaak voor het verlies van biodiversiteit. De Commissie wil de druk op de biodiversiteit die ontstaat door het vrijkomen van nutriënten, pesticiden, geneesmiddelen, zware chemicaliën, stedelijk en industrieel afvalwater en plastic verminderen. De ambitie van de EU is nul verontreiniging en een gifvrij milieu. Hiervoor zal de Commissie in 2021 de ‘Zero pollution’-strategie en een nieuwe duurzaamheidsstrategie inzake chemische stoffen presenteren.
Om de vervuiling door nutriënten te beperken zal de Commissie in 2022 een geïntegreerd nutriëntenbeheerplan presenteren. Deze zal onder andere inzetten op duurzaam nutriëntenbeheer en evenwichtige bemesting. Ook de recent gepresenteerde Farm-2-Fork-strategie gaat nader in op de aanpak van vervuiling door middel van pesticiden en kunstmest.
Zoetwaterecosystemen
De uitvoering van het Europese wetgevingskader van water blijft volgens de Commissie achter. De handhaving moet daarom worden opgevoerd. Ook zijn er meer inspanningen nodig om het zoetwaterecosystemen te herstellen. De Commissie stelt voor om tegen 2030 minstens 25.000 km aan rivieren in de EU weer vrij te laten stromen. In 2021 zal de Commissie technische ondersteuning en begeleiding aan de lidstaten bieden om gebieden te identificeren en middelen te mobiliseren.
Daarnaast moeten de autoriteiten van de lidstaten de vergunning voor de winning van wateronttrekking herzien om de ecologische stromen te implementeren en om een goede toestand tegen 2027 te bereiken. De Commissie zal tegen 2023 zorgen voor technische ondersteuning van de lidstaten.
Kosten
Om de doelstellingen uit de strategie te realiseren wil de Europese Commissie ten minste € 20 miljard per jaar vrijmaken om aan de natuur te besteden. Aangezien het herstellen van de natuur bijdraagt aan de klimaatmitigatie- en adaptatiedoelstellingen zou 25% van het Europese budget voor klimaatactie aan biodiversiteit en natuurontwikkeling moeten worden besteed.
Daarnaast wil de Commissie ervoor zorgen dat de kosten van verlies aan biodiversiteit worden weerspiegeld in prijzen en belastingen en beslissingen. Zo zou de belastingdruk moeten worden verlegd van arbeid naar vervuiling. Ook de principes ‘de gebruiker betaalt’ en ‘vervuiler betaalt’ moeten worden toegepast, en de ecologische voetafdruk van producten en organisaties moeten worden gemeten. In 2021 zal de Commissie methoden en criteria ontwikkelen om de waarde van biodiversiteit en duurzaamheid uit te kunnen drukken.
Bron
EU Biodiversity Strategy for 2030, Europese Commissie
Meer informatie
Europese Green Deal: de weg naar klimaatneutraliteit, Kenniscentrum Europa Decentraal
Green Deal in het werkprogramma 2020, Kenniscentrum Europa Decentraal
