De provincie Noord-Brabant heeft voor het vijfde jaar op een rij de eerste plek bemachtigd in de top 25 duurzame aanbesteders van Bouwend Nederland. Reden voor Kenniscentrum Europa Decentraal om langs te gaan bij inkoopadviseur Remco de Jong om te praten over hun succesformule en wat andere aanbestedende diensten daarvan kunnen leren.
De provincie Noord-Brabant is voor de vijfde keer op rij met afstand op de eerste plek gekomen van de top 25 duurzame aanbesteder. Hoe is dit jullie gelukt?
“De eerste keer wisten we niet eens dat de prijs bestond. Op een gegeven moment werden we opgebeld door Bouwend Nederland met de boodschap: ‘Gefeliciteerd, jullie zijn nummer één in de categorie ‘meest duurzame publieke opdrachtgever’!’ Dat was een hele mooie bevestiging dat we goed bezig waren met het toepassen van duurzaamheid in onze aanbestedingen. Daarna wilden we natuurlijk ook een tweede en derde keer winnen, dus op die manier motiveerde die prijs ons om er verder aan te werken. Vanuit het bestuur werd duurzaamheid ook steeds belangrijker in de projecten en dat zie je, want dit jaar wonnen we de prijs voor de vijfde keer!
We hopen echt dat volgend jaar een andere aanbestedende dienst wint; dan komen we de prijs graag langsbrengen. We zien gelukkig dat andere overheden wat duurzaam aanbesteden betreft steeds meer naar ons kijken en we merken ook vanuit de markt een grote motivatie om te winnen. Dat betekent dat er mooie, gezonde concurrentie is. Winnen is natuurlijk leuk, maar het is nog veel leuker als we over een paar jaar kunnen zeggen: ‘Kijk, wij hebben geholpen om die verduurzaming aan te zwengelen!’.”
Jullie methodes voor duurzaam aanbesteden blijken erg succesvol. Hoe heeft dit zich zo ontwikkeld?
“Het belangrijkste is dat we klein zijn begonnen en het van daaruit hebben uitgebouwd. We hadden een aantal intrinsiek gemotiveerde collega’s die duurzaamheid graag een plek wilden geven binnen de infrastructurele projecten. Zij hebben kunnen pionieren en kunnen leren van hun eigen proces en resultaten. Hierdoor werden steeds meer collega’s enthousiast en werd duurzaamheid ook opgenomen vanuit het provinciale beleid in het uitvoeringskader Innovaties en duurzaamheid in infrastructurele projecten 2.0. We zijn nu zo ver dat duurzaamheid echt het uitgangspunt is. Alleen als je het heel goed kunt motiveren zijn uitzonderingen daarop mogelijk.
Verder is het heel nuttig om niet alleen te focussen op planning en uitvoering, maar ook op het monitoren en evalueren. Je moet altijd naar je interne processen blijven kijken en de feedback van de markt meenemen. Korte lijntjes zijn daarin van groot belang, zodat de samenwerking vloeiend loopt en je samen verder kunt groeien. Zo leer je van elke nieuwe aanbesteding weer een beetje bij en kun je met kleine stappen steeds verder verduurzamen.”
Het is heel nuttig om niet alleen te focussen op planning en uitvoering, maar ook op het monitoren en evalueren.”
Merken jullie dat het inzetten op duurzaam aanbesteden effect heeft op de inschrijvers van jullie opdrachten? Verduurzamen de ondernemers vanwege jullie focus op duurzaamheid?
“Zeker. Transparantie en voorspelbaarheid van het aanbestedingsproces zijn bij de provincie Noord-Brabant gestandaardiseerd. Dat houdt onder andere in dat we aan het eind van elk aanbestedingsproces een evaluatie doen met de inschrijvers, zowel winnaars als verliezers. Dit helpt aannemers om duidelijk te krijgen waarin zij kunnen investeren om bij een volgende overheidsopdracht meer kans te maken. Daarnaast is het goed dat duurzaamheid een standaard gunningscriterium is dat voor vijftig procent meeweegt in elke infrastructurele opdracht. Het is daardoor duidelijk dat het om opdrachten te winnen noodzakelijk is om daar goed in te investeren. Door zo transparant mogelijk te zijn creëer je een gelijk speelveld.
Het lerend vermogen van aannemers is heel sterk; dat merk je meteen. Door duurzaamheid als gunningscriterium te hanteren kunnen wij als opdrachtgever wegblijven van de technische oplossingen en die aan de markt over laten. Innovatie is wat dat betreft echt hun kracht, waarbij wij het als opdrachtgever natuurlijk wel kunnen stimuleren. Dat zie je bijvoorbeeld bij de productie van asfalt. In onze opdrachten voor het aanleggen van wegen staat duurzaamheid centraal. Aannemers hebben dit op hun beurt vertaald naar technische oplossingen zoals het aanpassen van de samenstelling of het productieproces van asfalt.”
Het lerend vermogen van aannemers is heel sterk; dat merk je meteen.”
Biedt het huidig wettelijk kader jullie inziens voldoende ruimte en middelen om goed duurzaam aan te besteden?
“In mijn ervaring zijn er twee typen inkoopadviseurs. De een begint vanuit de wet, kijkt wat er juridisch mogelijk is en schrijft in dat kader een plan. De ander, waarvan ik er één ben, kijkt eerst wat de ambities en doelstellingen zijn. Daarna kijk ik wat er kan en mag, en waar nodig pas ik het plan aan. Zo kom je er vaak achter dat er meer kan dan waar de wet op het eerste gezicht in voorziet. Natuurlijk moet je er wel altijd voor zorgen dat je inkopen en aanbestedingen juridisch houdbaar zijn, maar meestal vormt dat geen echte belemmering. Soms hebben we wel wat moeite met oudere wetgeving die niet direct voorziet in innovatie of mee kan bewegen met technologische ontwikkeling.”
Probeer, evalueer en leer; dat is de sleutel tot succesvol duurzaam aanbesteden”
Welke duurzame aanbesteding van het afgelopen jaar zijn jullie zelf trots op? Wat zijn de ambities voor de komende jaren?
“We doen ontzettend veel, dus één ambitie uitkiezen is een moeilijke opdracht. Wat ik bijvoorbeeld heel fijn vind is dat onze houding van ‘kijken hoe het wél kan’ echt wat heeft opgeleverd. Vanwege de stikstofproblematiek stonden er vijf projecten voor de bouw van provinciale wegen stil. Door de innovatieve kracht van de markt en onze goede samenwerking met hen gaan er vier nu alsnog door. Het project zelf is misschien niet heel bijzonder, maar ik ben wel heel trots dat we dit hebben kunnen bereiken.
Verder zijn we dit jaar een aantal hele mooie pilots gestart. We willen goede ideeën vanuit de markt zoveel mogelijk ruimte bieden om in een veilige omgeving doorontwikkeld te worden. Zo werken we bijvoorbeeld samen met Provincie Noord-Holland aan een project voor ‘zon op infra’. Ook hierbij beginnen we klein in de hoop dat later verder uit te kunnen breiden. Zo hebben we nu een fietspad aangelegd met zonnepanelen in het wegdek. Dit testen we nu eerst vijf jaar, en als het goed werkt kunnen we het verder uitbreiden naar autowegen. Dat zou niet alleen goed zijn ter bevordering van duurzaamheid, maar ook voor het dubbelgebruik van grond.
De komende jaren willen we deze pilots verder doorzetten en ons duurzaam inkoopbeleid verder ontwikkelen. Hiervoor hebben wij een mobiliteitskader en de strategische koers voor 2030. Eén van de prioriteiten is slimme mobiliteit. We willen bijvoorbeeld het openbaar vervoer beter bereikbaar maken in het platteland en fietsen stimuleren door het aanleggen van extra snelfietsroutes.”
We willen goede ideeën vanuit de markt zoveel mogelijk ruimte bieden om in een veilige omgeving doorontwikkeld te worden.’
In de top 25 kwamen met name grotere organisaties hoog uit de bus. Heeft u nog tips voor kleinere overheidsorganisaties op het gebied van duurzaam aanbesteden?
“Het belangrijkste is denk ik: ‘ken je netwerk’. Als organisatie is het ontzettend waardevol om van anderen te leren en vragen te stellen. Grotere organisaties zoals provincies hebben vaak meer capaciteit dan gemeenten en de lessen die wij leren en ervaring die wij opdoen willen we graag delen. Zo heb ik bijvoorbeeld laatst, vanuit mijn rol als ambassadeur binnen INDUSA, bij twee gemeenten meegekeken op hun RAW-bestek en inschrijvingsleidraad om zo de mogelijkheden voor verduurzaming in beeld te brengen. Ook het contact met de markt is heel belangrijk. Zij weten het meest over de technische en innovatieve mogelijkheden voor verduurzaming en zijn daarmee echt onmisbaar in het aanbestedingsecosysteem. Tot slot zou ik aanraden om echt cyclisch te werken. Probeer, evalueer en leer, dat is de sleutel tot succesvol, duurzaam aanbesteden.”
