In mei 2019 oordeelde de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de Afdeling) dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) in strijd is met de Europese Habitatrichtlijn. Dat betekent dat het PAS niet meer gebruikt mag worden voor vergunningsverlening. Na de uitspraak kwamen vele projecten stil te liggen. Dit trof grote projecten die bijvoorbeeld infrastructurele veiligheid moeten garanderen, maar ook de kleinschalige woningbouw. Sinds 11 oktober is de toestemmingsverlening weer op gang gekomen.
In november 2019 kondigde het kabinet aan met maatregelen te komen om de vergunningsverlening voor nieuwe projecten op korte termijn weer vlot te trekken. Een van deze maatregelen, het oprichten van een natuurbank voor compensatienatuur, werd door minister Schouten bekend gemaakt op 19 februari.
Middelen voor de natuur
Het kabinet stelt € 125 miljoen beschikbaar voor het oprichten van een natuurbank. Hiermee wordt natuur aangelegd die negatieve effecten van andere projecten op natuurgebieden kunnen compenseren. Zo worden stikstofgevoelige habitats aangelegd en op bestaande plekken uitgebreid. Hiermee ontstaat compensatienatuur waar projecten van groot openbaar belang een beroep op kunnen doen, wanneer zij gebruik willen maken van de ADC-toets. Daarnaast draagt het uitbreiden en aanleggen van habitats volgens het kabinet bij aan het robuuster en toekomstbestendiger maken van de natuur aangezien het versnippering voorkomt.
Habitatrichtlijn
De Europese Habitatrichtlijn (92/43/EEG) stelt eisen aan plannen en projecten die significante gevolgen kunnen hebben voor Natura-2000 gebieden. Artikel 6 van de Habitatrichtlijn vereist dat er voor elk plan of project met significante gevolgen voor het natuurgebied een passende beoordeling wordt opgesteld. Daarin wordt beoordeeld of er sprake is van verslechtering of aantasting van de habitat, of verstoring van de leefgebieden van plant- en diersoorten in het gebied als gevolg van de activiteiten.
In Nederland moet er in het kader van de Wet natuurbescherming een vergunning worden aangevraagd voor activiteiten met gevolgen voor een Natura-2000 gebied. Vergunningsverlening wordt gedaan op grond van een passende beoordeling. De provincie is in de meeste gevallen het bevoegd gezag voor het verlenen van de vergunning.
In Nederland zijn er ongeveer 160 Natura 2000-gebieden. In een groot gedeelte van deze gebieden is er sprake van overbelasting door stikstofneerslag. De bouw van nieuwe woningen en wegen draagt deels bij aan de stikstofuitstoot. Bij verlening van toestemming aan projecten die bijdragen aan de stikstofdepositie in Natura-2000 gebieden moet er dus kunnen worden gewaarborgd dat de totale hoeveelheid stikstofneerslag geen bedreiging vormt om te voldoen aan de verplichting van de Habitatrichtlijn. Eerder werd de passende beoordeling voor activiteiten met mogelijk extra stikstofdepositie verzorgd door het PAS. Deze is door de Afdeling onverbindend verklaard.
Voor toestemmingsverlening voor activiteiten in een Natura-2000 gebied zijn er verschillende opties, zoals intern en extern salderen, de ecologische beoordeling en de ADC-toets.
Natuurbank en de ADC-toets
Wanneer een plan of project negatieve gevolgen heeft voor een natuurgebied dan kan dit toch doorgang vinden als het de zogenoemde ADC-toets doorstaat. In dit geval moet(en) er:
- worden aangetoond dat alternatieven ontbreken (A)
- sprake zijn van een dwingende reden van openbaar belang (D)
- compensatiemaatregelen worden getroffen (C)
Door het aanleggen van de natuurbank wordt er compensatienatuur ‘op voorraad’ aangelegd. Deze compensatienatuur kan vervolgens worden ingezet voor het derde onderdeel van de ADC-toets; het treffen van compensatiemaatregelen. De negatieve effecten die aan de natuurgebieden worden toegebracht, worden namelijk gecompenseerd met natuurbank.
Realisatie
Het kabinet werkt de natuurbank op korte termijn nader uit met de provincies en terreinbeherende organisaties en zal deze daarna wettelijk verankeren. Zodra de compensatienatuur is geborgd kunnen projecten een beroep doen op de natuurbank. Volgens de brief van minister Schouten zal dit enkele jaren in beslag nemen.
Compensatiemaatregelen mogen worden getroffen onder de voorwaarde dat de verwachte voordelen vast staan ten tijde van de passende beoordeling, zoals is aangegeven door de Afdeling in de PAS-uitspraak. Daarom kan er dus pas een beroep op de natuurbank worden gedaan als de compensatienatuur geborgd is.
Projecten in het kader van rijksinfra- en waterveiligheid, en defensieprojecten die een veiligheidsbelang vertegenwoordigen krijgen voorrang op de voorraad uit de compensatienatuur.
Regionale natuurbank
De natuurbank is een initiatief van de Rijksoverheid. Het kabinet nodigt daarom provincies en gemeenten uit om soortgelijke regionale natuurbanken op te zetten of aan te sluiten bij de natuurbank.
Natuurherstel
Verder is er € 125 miljoen beschikbaar gesteld voor natuurherstel en -verbetering. Voor elk Natura-2000 gebied zijn instandhoudingsdoelstellingen opgesteld. Door onder andere de stikstofdepositie ligt Nederland niet op koers bij het bereiken van deze instandhoudingsdoelstellingen. Met het beschikbaar gestelde geld zullen terreinbeherende organisaties in samenspraak met provincies maatregelen nemen die bijdragen aan het verminderen van de stikstofgevoeligheid van de natuur. Minister Schouten noemt in haar brief voorbeelden, zoals hydrologische maatregelen in en rondom natuurgebieden, het versneld inrichten van reeds verworven natuurgronden en het verwerven van zogenoemde ‘sleutelhectares’ om versnippering van natuur tegen te gaan.
Bron:
Kamerbrief voortgang stikstofproblematiek: maatregelen natuur, Rijksoverheid
Meer informatie
Overheid presenteert eerste oplossingen in aanpakken stikstofproblematiek, Kenniscentrum Europa Decentraal
Stikstofproblematiek: eerste oplossingen kabinet, Kenniscentrum Europa Decentraal
Einduitspraak: pas niet verenigbaar met de habitatrichtlijn, Kenniscentrum Europa Decentraal
