Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft de Tweede Kamer geïnformeerd dat hij voornemens is invulling te geven aan het zogeheten aanbestedingsregime voor sociale en andere specifieke diensten. Dit is een reactie op de systematische uitdagingen bij aanbestedingen in het sociaal domein. De Jonge heeft daarnaast aangegeven door te gaan met zijn inzet voor het wijzigen van de Europese aanbestedingsregels. Omdat een herziening van de Europese regels nog enige tijd kan duren wil minister De Jonge nu nationale maatregelen treffen om aanbestedingen in het sociaal domein te vereenvoudigen.
Verlicht aanbestedingsregime
De Europese regelgeving omtrent het aanbesteden van overheidsopdrachten is uitgewerkt in Aanbestedingsrichtlijn 2014/24/EU. Sociale en andere specifieke diensten, waaronder diensten in het sociaal domein, dragen vanwege hun lokale karakter een beperkte grensoverschrijdende dimensie met zich mee. Daarom is er voor deze diensten een verlicht regime in de richtlijn opgenomen. De richtlijn laat in artikel 76 tevens ruimte om het verlichte regime op nationaal niveau verder uit te werken. Deze ruimte is echter niet benut in de Nederlandse uitwerking van de aanbestedingsrichtlijn, de Aanbestedingswet 2012. Minister De Jonge heeft aangegeven deze procedure alsnog te willen invullen door het wijzigen van de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015). Hiermee loopt hij vooruit op zijn beoogde herziening van de Europese aanbestedingsrichtlijn.
Huidige inkoopmogelijkheden sociaal domein
Momenteel kunnen gemeenten bij inkoop van zorg en ondersteuning in het sociaal domein, naast subsidiëren en inbesteden, kiezen tussen een open house-model en een aanbestedingsprocedure.
Open house-model
Het voordeel van een open house-model is dat elke inschrijver die aan de gestelde vereisten voldoet, een contract kan krijgen. Het nadeel is echter dat de aanbestedende dienst niet kan garanderen dat alleen de best presterende zorgaanbieders onder die inschrijvers worden geselecteerd. Tevens wordt vanwege het grote aantal gecontracteerde zorgaanbieders sturing door gemeenten en onderlinge samenwerking bemoeilijkt.
Aanbestedingsprocedure
Het voordeel van het in de markt zetten van een overheidsopdracht door middel van een aanbestedingsprocedure is de mogelijkheid om alleen de best presterende zorgaanbieders te selecteren. Dit gebeurt aan de hand van de economisch meest voordelige inschrijving (emvi). Deze methode vereist een uitgebreid geformuleerde gunningsprocedure. Het opstellen van adequate gunningscriteria en een beoordelingssystematiek kan uitdagend zijn voor gemeenten.
Wetswijziging Jeugdwet en Wmo 2015
Omdat de emvi-procedure een complexe gunningssystematiek vereist ontstaat er geregeld discussie tussen zorgaanbieders en aanbestedende diensten. De minister wil dat de gesprekken tussen gemeenten en aanbieders niet langer gaan over procedures maar over de inhoud van de zorg. De verplichting om volgens de emvi-methode te gunnen is verankerd in de Jeugdwet en de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015. Deze verplichting moet voorkomen dat zorgaanbieders alleen op basis van de laagste prijs worden geselecteerd. In de voorgenomen herziening van deze twee wetten zal de emvi-verplichting worden geschrapt. Het verbod op gunning op basis van de laagste prijs blijft wel bestaan. Door de wetswijzigingen zou alsnog een beperkte groep zorgaanbieders kunnen worden geselecteerd zonder dat daar een gecompliceerde procedure voor nodig is. De minister heeft uitgesproken op korte termijn uitvoering te willen geven aan deze beleidsvoornemens. Waarschijnlijk zal een voorstel voor herziening in de eerste helft van 2020 worden aangeboden aan de raad van ministers en (voor advies) aan de Raad van State.
‘Gunnen’ aan de hand van selectiecriteria
In zijn kamerbrief laat De Jonge weten dat er een handreiking zal komen waarin de praktische toepassing van de wetswijziging wordt toegelicht. In segmenten met een groot aantal aanbieders is het de wens van de minister dat een gemeente het aantal te contracteren aanbieders kan terugbrengen op basis van te stellen selectiecriteria. Een gemeente zou dan uit de groep van geschikte aanbieders uitsluitend die partijen, die zich als beste onderscheiden kunnen selecteren op basis van vooraf bekendgemaakte selectiecriteria. Dit is wezenlijk anders dan bij een open house-procedure, waarbij alle geschikte partijen een contract krijgen. Bij de toepassing van het toekomstige Nederlandse regime voor sociale en andere specifieke diensten wordt er in tegenstelling tot bij het open house-model namelijk wel een keuze gemaakt. In segmenten van het sociaal domein met weinig aanbieders zou de te contracteren groep aanbieders wel eenvoudigweg kunnen bestaan uit de aanbieders die aan de gestelde eisen voldoen.
Europastrategie
De Jonge blijft zich inzetten om de Europese Commissie te bewegen naar een herziening van de richtlijn. In het voorjaar van 2019 deed het REFIT-platform een aanbeveling aan de Commissie om het lichtere aanbestedingsregime mee te nemen in de aankomende evaluatie. De Jonge heeft contact gehad met Frans Timmermans, voorzitter van het REFIT-platform en vicevoorzitter van de Europese Commissie, om deze aanbeveling hoog op de agenda van de Commissie te zetten. De evaluatie, die oorspronkelijk gepland stond voor april 2019, is vanwege verlate implementatie door verschillende lidstaten verschoven. De evaluatie wordt naar verwachting met twee jaar uitgesteld.
Daarnaast heeft de Commissie, na een dialoog tussen de minister, staatssecretaris Keijzer van EZK, en Eurocommissaris Bienkowska, verantwoordelijke voor het Directoraat-Generaal Interne Markt, een werkbezoek aan Nederland afgelegd. Gedurende dit werkbezoek heeft zij onder meer met drie gemeenten en aantal aanbestedingsexperts van gedachten gewisseld over de praktische uitdagingen van aanbestedingen in het sociaal domein. Ten behoeve van een Europese aanpak wil De Jonge medestanders identificeren onder zijn Europese collega’s. Na verschillende bezoeken aan andere lidstaten is gebleken dat, ongeacht hoe het sociaal domein is ingericht, de Nederlandse problematiek wordt (h)erkend.
Bron
Kamerbrief van Minister de Jonge 15 november 2019, Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. (link niet meer actief)
Meer informatie
Aanbesteden, Kenniscentrum Europa Decentraal
Sociaal domein, Kenniscentrum Europa Decentraal
Aanbesteden in het sociaal domein, Kenniscentrum Europa Decentraal
GroenLinks en SGP willen aanbestedingsplicht voor sociaal domein afschaffen, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Minister de Jonge: Europese aanbestedingsregels zorg niet proportioneel, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Bezwaren tegen gebruik van open house-model en aanbestedingen bij de inkoop van jeugdzorg, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Uitspraak EU-Hof: zonder selectie geen sprake van aanbestedingsplichtige overheidsopdracht, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
