Op 11 oktober heeft staatssecretaris Van Ark van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) een wijzigingsvoorstel van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening ingediend bij de Tweede Kamer. Door de wijziging wordt het voor gemeenten en andere instanties mogelijk om persoonsgegevens van burgers met betaalachterstanden in een vroeg stadium uit te wisselen. Door deze vroegsignalering kunnen de organisaties eerder en betere hulp verstrekken.
Waarom wordt de wet aangepast?
Volgens de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) zijn gemeenten verantwoordelijk voor het bieden van hulp aan inwoners die problematische betaalachterstanden hebben voor hun vaste lasten. Voor effectieve en efficiënte schuldhulpverlening is informatie nodig over bijvoorbeeld het salaris, de gezondheid, de onderneming of woning van de persoon met schulden. Onder de huidige regels wordt er vanuit gegaan dat burgers met schulden zelf informatie aan gemeenten en andere schuldhulpverleners verstrekken. In de praktijk blijkt dit vaak te lang te duren en te ingewikkeld te zijn. Daarom is gezocht naar manieren om het bieden van schuldhulpverlening te verbeteren.
Vroegsignalering
Gemeenten houden zich in toenemende mate bezig met vroegsignalering. Dit houdt in dat ze proberen signalen op te vangen van burgers die beginnende schulden hebben en het risico lopen in de problemen te komen, om hen vervolgens te benaderen voor schuldhulpverlening. De wetswijziging stelt schuldhulpverleners en schuldeisers, zoals woningcorporaties en energiebedrijven, in staat om in een vroeg stadium gegevens direct en zonder toestemming van de burger te verzamelen en uit te kunnen wisselen. Gemeenten kunnen hun inwoners op basis van deze signalen uit eigen beweging hulp aanbieden.
Privacybezwaren
Onder de huidige regels van de Wgs zou dit in strijd zijn met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Organisaties mogen persoonsgegevens namelijk niet zomaar uitwisselen. Voor elke verwerking van persoonsgegevens moet een grondslag zijn. Met de wetswijziging wordt de grondslag voor gegevensuitwisseling voor vroegsignalering nu wettelijk vastgelegd.
Welke wijzigingen worden voorgesteld?
Duidelijke vastlegging taak college van B&W
In de gewijzigde wet wordt verduidelijkt dat het de taak van het college van B&W is om schuldhulpverlening aan de inwoners van zijn gemeente te verlenen en dat zij bevoegd zijn om voor deze taak persoonsgegevens te verwerken. Ook wordt de mogelijkheid geboden om in bijzondere gevallen hulp te (blijven) verlenen aan niet-inwoners van de gemeente, bijvoorbeeld wanneer zij gaan verhuizen.
Uit eigen beweging hulp aanbieden aan inwoners
Daarnaast wordt in de wet opgenomen dat de colleges de taak hebben om een inwoner een aanbod te doen tot een eerste gesprek, als een signaal van schuldeisers is ontvangen over betalingsachterstanden en dit signaal een indicatie vormt voor meer schulden. In een AMvB wordt nog vastgesteld wat voor signalen dit kunnen zijn. In de Memorie van Toelichting (MvT) van de wet staat dat het gaat om signalen:
- waarmee redelijkerwijs is te voorzien dat een natuurlijke persoon niet zal kunnen voortgaan met het betalen van zijn schulden of dat hij in de toestand verkeert dat hij heeft opgehouden te betalen, of
- signalen die een bedreigende situatie voorspellen, zoals gedwongen woningontruiming, beëindiging van de levering van gas, elektriciteit, stadsverwarming of water of opzegging of ontbinding van de zorgverzekering.
Wanneer het college uit eigen beweging een gesprek aanbiedt, mogen zij persoonsgegevens verwerken die noodzakelijk zijn voor het bieden van de schuldhulpverlening. Hier zullen zij dus een goede afweging voor moeten maken. In de MvT van de wet is uitgelegd dat noodzakelijke gegevens in het geval van gezondheidsgegevens bijvoorbeeld beperkt zouden kunnen blijven tot de kennisname dat iemand ondersteuning krijgt op de Jeugdwet of Wet maatschappelijke ondersteuning 2015. Meer gedetailleerde gegevens, waarvoor bijvoorbeeld ook beroepsgeheim geldt, hoeven daar niet voor gedeeld te worden.
Aanvullende regelgeving om huurachterstanden door te geven
De schuldeisers mogen de persoonsgegevens aan de gemeente verstrekken op basis van bestaande regelgevingen zoals de Elektriciteitswet, Gaswet, Drinkwaterwet en Zorgverzekeringswet. Voor het melden van huurachterstanden bestaat op dit moment nog geen goede grondslag. Daarom wordt hier nog extra regelgeving voor gemaakt.
Schuldhulpverlening uitbesteden aan andere instellingen
Er wordt in de wet een nieuw artikel toegevoegd dat expliciet maakt dat het college zijn taken kan mandateren aan instellingen die zich bezighouden met schuldhulpverlening. Het gaat dan om zowel de uitvoering van de Wgs als de besluitvorming in het kader van de Wgs. Vroegsignalering zou dus ook door andere instellingen dan het college uitgevoerd kunnen worden. Bij mandatering en uitbesteding blijft het college verantwoordelijk, bijvoorbeeld ook voor het behandelen van klachten.
Welke persoonsgegevens mogen worden verwerkt?
Het wijzigingsvoorstel bevat verschillende artikelen die verduidelijken welke persoonsgegevens wanneer mogen worden verwerkt. Bijvoorbeeld gegevens over gezondheid of strafrechtelijke gegevens. In het geval van vroegsignalering, waarbij het college dus zelf contact opneemt met inwoners met (mogelijk) problematische schulden, staat in de MvT dat daar alleen de gegevens uit de basisregistratie en de gegevens omtrent de betalingsachterstand noodzakelijk zijn om verzameld en gedeeld te worden.
Ook wordt duidelijk vastgelegd dat het BSN door het college of een gemandateerde instelling kan worden gebruikt om te verifiëren dat de juiste persoon hulp ontvangt. Als laatste is opgenomen dat het college persoonsgegevens die zij heeft verkregen bij de uitvoering van taken van het sociaal domein, ook kan verwerken voor de uitvoering van schuldhulpverlening. Persoonsgegevens die voor een bepaald doel zijn verzameld mogen namelijk niet zomaar voor andere doeleinden worden gebruikt.
Wanneer treden de nieuwe regels in werking?
De verdere procedure van behandeling van het wijzigingsvoorstel wordt 5 november in de Tweede Kamer besproken. De wet moet uiteindelijk op een bij koninklijk besluit te bepalen tijdstip in werking treden. In de Memorie van Toelichting staat dat de beoogde publicatiedatum van de wetswijziging medio 2020 is. De nieuwe wet zou dan per 1 januari 2021 in werking kunnen treden, met een overgangstermijn van een half jaar. De verwachting is daarom dat decentrale overheden medio 2021 aan de nieuwe regels zullen moeten voldoen.
Meer informatie
Wetsvoorstel Wijziging van de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening ten behoeve van de uitwisseling van persoonsgegevens, staatssecretaris Van Ark/ministerie SZW
Voorstel wetswijziging om privacybezwaren bij vroegsignalering weg te nemen, Kenniscentrum Europa Decentraal
Algemene verordening gegevensbescherming, Kenniscentrum Europa Decentraal
Privacy in het sociaal domein, Kenniscentrum Europa Decentraal
Hulp bij schulden, Rijksoverheid
