De energieprestaties van gebouwen moeten beter worden. Dat stelt de Europese Commissie in de Renovation Wave strategie die op 14 oktober 2020 gepubliceerd is. Het renovatietempo moet verdubbelen in de komende tien jaar, en renovaties moeten leiden tot een betere energie- en hulpbronefficiëntie. Dit moet de uitstoot van broeikasgassen verminderen, de digitalisering bevorderen en het hergebruik van materialen verbeteren. Het uiteindelijk doel is de levenskwaliteit van burgers te verbeteren.
Belang
Gebouwen in de EU zijn goed voor 36% van de broeikasgasuitstoot en 40% van het totale Europese energieverbruik. Toch worden weinig gebouwen energie-efficiënt gerenoveerd. In de Europese Green Deal is de noodzaak uitgesproken om Europa tegen 2050 klimaatneutraal te maken. Om dit waar te maken moet ook de renovatie van gebouwen aangepakt worden. Het doel van de Renovation Wave strategie is om het renovatietempo van residentiële en niet-residentiële gebouwen tegen 2030 minstens te verdubbelen en diepe energierenovaties te bevorderen. Tegen 2030 kunnen er via deze weg 35 miljoen gebouwen worden gerenoveerd en kunnen 160 duizend nieuwe banen worden gecreëerd in de bouwsector.
Kernmaatregelen
Om grootschalige, duurzame inzet van renovatie in heel Europa op gang te brengen, neemt de Commissie een aantal kernmaatregelen. In de bijlage van de strategie vindt u een overzicht van alle voorgestelde maatregelen.
Betere regelgeving
De Commissie wil met regelgeving, normen voor energieprestaties en informatie stimuleren dat gebouwen worden gerenoveerd, zowel in de publieke als in de particuliere sector. De Commissie overweegt om normen in te voeren voor de minimale energieprestatie van bestaande gebouwen. Daarnaast worden EU-regels voor energieprestatiecertificaten geactualiseerd en komt er mogelijk een uitbreiding van de vereisten voor de renovatie van gebouwen in de publieke sector.
Financiering
Het Meerjarig Financieel Kader (MFK) voor de periode 2021-2027 en het herstelinstrument NextGenerationEU bieden kansen om de Renovation Wave op gang te brengen. De Commissie zet in op toegankelijke en doelgerichte financiering, onder meer via de faciliteit voor herstel en veerkracht (herstelfonds). Dit herstelfonds is het belangrijkste instrument van NextGenerationEU. Daarnaast wil de Commissie het effect van de EU-financiering vergroten door meer subsidies, technische bijstand, steun voor projectontwikkeling en leningen te verstrekken. Dit kan worden gecombineerd met andere financieringsinstrumenten, wat in het verleden niet mogelijk was. Verder wil de Commissie eenvoudiger en duidelijkere staatssteunregels voor de renovatie van gebouwen opstellen, vooral gericht zijn op de (sociale) woningsector. Ook de regels voor het stimuleren hernieuwbare energie installaties voor eigen gebruik worden verduidelijkt. Ook wordt gekeken naar stimulansen voor particuliere financieringen voor de renovatie van gebouwen.
Vergroten van de capaciteit om renovatieprojecten voor te bereiden en uit te voeren
De Commissie wil de technische bijstand aan nationale en lokale overheden opschalen door het versterken van de European Local Energy Assistance (ELENA) en door gebruik te maken de technische bijstand uit de faciliteit voor herstel en veerkracht.
De Commissie zal samen met de Europese Investeringsbank (EIB) de lidstaten helpen om nationale programma’s te ontwerpen op basis van het ELENA-model. Dit model biedt technische bijstand voor investeringen in energie-efficiëntie en hernieuwbare energie, gericht op gebouwen. Hierbij staan snelle uitvoering en hoge energieprestaties centraal. Dit kan gefinancierd worden met behulp van drie financieringsinstrumenten: de fondsen van het cohesiebeleid, het compartiment van InvestEU van de lidstaten of de faciliteit voor herstel en veerkracht.
Ook wil de Commissie de capaciteit voor het opleiden van werknemers met nieuwe groene banen vergroten. De Commissie lanceert daarvoor het Pact voor Vaardigheden. Dit is bedoeld voor particuliere en publieke partijen, het gezamenlijk doel is de beroepsbevolking op te leiden en bij te scholen.
Marktuitbreiding voor duurzame bouwproducten en -diensten
De Commissie wil dat de bouwsector beter toegerust wordt voor het uitvoeren van duurzame renovatie op basis van circulaire oplossingen, recycling en natuurlijke oplossingen. De Commissie gaat een routekaart om CO2-uitstoot te verminderen en levenscyclus van gebouwen te verlengen, onder meer door het gebruik van bio-gebaseerde producten. Ook worden de doelstellingen voor het terugwinnen van materialen herzien.
Verder zal de Commissie een aanbeveling doen om het Bouwwerkinformatiemodel (Building Information Modelling, BIM) te bevorderen bij het aanbesteden van bouwprojecten. Digitale industriële platforms als BIM stellen belanghebbenden in staat de beschikbare gegevens (van de omgeving) beter te benutten. Ook ontwikkelt de Commissie een uniform EU-kader voor digitale vergunningverlening en een betrouwbaar systeem voor het certificeren van energie-efficiëntiemeters.
Het gebruik van digitale en innovatieve technologieën in de bouwsector blijft achter. De Commissie gaat daarom de digitalisering in de bouw ondersteunen via Horizon Europa.
Nieuw Europees Bauhaus
De Renovation Wave gaat niet alleen over het renoveren, maar ook over stijl. Dit gebeurt in het interdisciplinaire project Bauhaus. Het idee is duurzaamheid te koppelen aan stijl in een breed participatief co-creatieproces. Het project wordt begeleid door een adviesraad van externe deskundigen, met onder meer wetenschappers, architecten, ontwerpers, kunstenaars en planners.
Wijkgerichte initiatieven
De Commissie wil streeft naar wijkgerichte initiatieven voor energie-neutrale gebieden, waarbij Energiegemeenschappen energie produceren, verbruiken energie, opslaan en terugleveren aan het net. Dit kan energiearmoede van kwetsbare burgers tegengaan. De Commissie onderzoekt hoe ze energiegemeenschappen kan bevorderen.
Prioritaire gebieden
Drie onderwerpen hebben prioriteit:
- Het koolstofvrij maken van verwarming en koeling;
- Het aanpakken van energiearmoede;
- Slecht presterende gebouwen renoveren.
Dit zijn prioriteiten vanwege het potentieel bieden voor energiebesparing, comfort en het verblijfsklimaat.
Koolstofvrije verwarming en koeling
Verwarming en koeling verbruiken 80% van de energie in woongebouwen. Twee derde daarvan is afkomstig van fossiele brandstoffen. Verwarmings- en koelsystemen moderniseren is noodzakelijk om gebouwen koolstofvrij te maken en het lokale potentieel aan hernieuwbare energie te benutten.
De Commissie gaat daarom bestaande EU-regels voor hernieuwbare energie herzien. De bestaande doelstellingen voor hernieuwbare verwarmings- en koelsystemen worden mogelijk verscherpt en er komen verplichte minimumeisen voor het gebruik van hernieuwbare energie. Daarnaast komen er financieringsmogelijkheden voor een uitgebreide verwarmings- en koelplanning. Ook wil de Commissie maatregelen nemen om ecologische ontwerpen te stimuleren en het gebruik van efficiënte producten in gebouwen te bevorderen.
De Commissie moedigt de lidstaten aan om energie- en CO2-belastingen in te stellen om het gebruik van fossiele brandstoffen te ontmoedigen.
Energiearmoede en slecht presterende gebouwen
Inefficiënte gebouwen gaan samen met energiearmoede en sociale problemen. Mensen met een laag inkomen hebben weinig controle op hun energie-uitgaven. Energieprestatienormen en financieringsconstructies kunnen de renovatie versnellen. De Commissie lanceert daarom het Affordable Housing Initiative lanceren voor 100 districten. Dit is een proefproject voor innovatie waarbij sector overschrijdende projectpartnerschappen worden gesloten. Lokale actoren worden hierbij betrokken. Het gaat om een combinatie van energiebesparing en maatschappelijke betrokkenheid. De Commissie komt in 2021 met een uitgewerkt voorstel, wordt ook meer bekend over welke 100 districten aan het initiatief mee doen.
De Commissie onderzoekt hoe de begrotingsmiddelen van de EU en inkomsten van het emissiehandelssysteem van de EU (EU-ETS) kunnen worden gebruikt voor het financieren van nationale plannen voor energie efficiëntie en -besparing, gericht op mensen met lagere inkomens. Ook komt de Commissie in 2021 met een langetermijnvisie op het platteland komen. Het gaat om sociale en infrastructurele aspecten in plattelandsgebieden en maatregelen die daar nodig zijn.
Renovatie van openbare gebouwen
De renovatie van openbare gebouwen wordt mogelijk het speerpunt. De Commissie komt begin 2021 met richtsnoeren voor het in kaart te brengen van kosten en baten. Deze richtsnoeren zullen praktisch toepasbaar zijn bij het aanbesteden van renovatieprojecten.
Gezien de beperkte reikwijdte van de bestaande wetgeving voor de renovatie van publieke gebouwen, zal de Commissie tegen juni 2021 voorstellen om het toepassingsgebied van de wetgeving uit te breiden tot alle niveaus van het openbaar bestuur, en om de jaarlijkse renovatieverplichting te verhogen. Ook onderzoekt de Commissie tegen juni 2022 de mogelijkheid om groene criteria voor aanbestedingen voor openbare gebouwen op te stellen.
Decentrale relevantie
Lokale en regionale overheden spelen een belangrijke rol bij het instellen van regels voor en financiering van bouwprojecten. Daarnaast zijn veel van de openbare gebouwen in Nederland in handen van gemeenten, provincies en waterschappen. De voorgestelde maatregelen van de Commissie zullen grote impact hebben op de decentrale praktijk.
Bron
A Renovation Wave for Europe – greening our buildings, creating jobs, improving lives, Europese Commissie
De renovatiegolf: verdubbeling van het renovatietempo om emissies te verlagen, herstel te stimuleren en energiearmoede terug te dringen, Europese Commissie
Meer informatie
Tijdpad Renovation Wave, de Europese Commissie
Europese Green Deal: de weg naar klimaatneutraliteit, Kenniscentrum Europa Decentraal
European Local Energy Assistance Facility (ELENA), Kenniscentrum Europa Decentraal
Horizon 2020, Kenniscentrum Europa Decentraal
