Onze gemeente krijgt regelmatig vragen over de regels die gelden met betrekking tot het recht op zwangerschaps- en bevallingsverlof van werknemers. Deze vragen krijgen we zowel intern binnen als via het ondernemingsloket. Wij zijn op de hoogte van de van toepassing zijnde Nederlandse regels. Zijn er echter ook Europese regels over zwangerschaps- en bevallingsverlof waar wij op dienen te wijzen?
Antwoord in het kort
Ja, in de richtlijn werkneemsters tijdens de zwangerschap (92/85/EG) uit 1992 is in artikel 8 bepaald dat werkneemsters recht hebben op een zwangerschapsverlof van ten minste 14 aaneengesloten weken. Nederland heeft het zwangerschaps- en bevallingsverlof opgenomen in artikel 3:1 van de Wet arbeid en zorg en heeft dit verhoogd tot in totaal 16 weken.
Een poging van de Europese Commissie uit 2008 om Richtlijn 92/85/EG te herzien en de verplichte zwangerschapsverlofperiode naar 18 weken te verhogen, is mislukt. De Commissie heeft dit voorstel onlangs ingetrokken. Wel heeft de Commissie gelijktijdig een routekaart gepresenteerd om de arbeidsparticipatie van vrouwen te verhogen.
Richtlijn 92/85/EG en implementatie in Nederland
Zoals aangegeven, bepaalt de richtlijn, in het kort, ‘werkneemsters tijdens de zwangerschap’ onder meer dat werkneemsters recht hebben op een zwangerschapsverlof van ten minste 14 aaneengesloten weken. Dit zwangerschapsverlof mag vóór en/of na de bevalling worden opgenomen, mits dit verlof voor of na de bevalling in ieder geval één periode van ten minste twee weken omvat. De richtlijn werkneemsters tijdens de zwangerschap is grotendeels geïmplementeerd in het Arbeidsomstandighedenbesluit (bijvoorbeeld het recht om te kolven). Het recht op zwangerschapsverlof van 14 weken uit deze richtlijn is, zoals aangegeven, in artikel 3:1 van de Wet arbeid en zorg opgenomen. Door Nederland is dit echter verhoogd tot in totaal 16 weken en moet het verlof vóór de bevalling een periode van ten minste 4 weken omvatten.
Voorstel zwangerschapsverlof richtlijn
Al in 2008 heeft de Commissie een voorstel ingediend om de richtlijn werkneemsters tijdens de zwangerschap te herzien. De Commissie stelde onder meer voor om de verplichte zwangerschapsverlof periode in lidstaten van de Europese Unie (hierna EU) van 14 naar 18 weken te verhogen. Het Europees Parlement was echter voorstander van een periode van 20 weken verlof met volledige doorbetaling van salaris. In de jaren volgend op 2008 is er weinig tot geen vooruitgang geboekt met betrekking tot de verdere uitwerking van het voorstel van de Commissie en is het proces tot stilstand gekomen.
Laatste poging zwangerschapsverlof richtlijn
Frans Timmermans, de eurocommissaris voor Betere Regulering (REFIT) en vicevoorzitter van de Commissie heeft eind 2014 aangegeven nog één laatste poging te willen wagen om het voorstel voor een zwangerschapsverlof richtlijn aangenomen te krijgen. Dit gaf aan bij de presentatie van het Werkprogramma van de Commissie voor 2015. Hij stelde hierbij ook aan dat wanneer dit na 6 maanden nog niet gelukt mocht zijn, het plan dan zou worden opgegeven.
Intrekking voorstel zwangerschapsverlof richtlijn
Ondanks de inspanningen van eurocommissaris Timmermans, is het niet gelukt overeenstemming te bereiken met betrekking tot de zwangerschapsverlof richtlijn. Het draagvlak voor een dergelijke richtlijn bleek onder de EU lidstaten uiteindelijk niet groot genoeg. Zo vreesden Nederlandse werkgevers voor een extra kostenpost van € 180 miljoen indien de periode van zwangerschapsverlof uitgebreid zou worden op de wijze als door de EU gewenst. De formele intrekking van dit Richtlijnvoorstel heeft inmiddels op 1 juli 2015 plaatsgevonden.
Roadmap
Wel heeft de Commissie in augustus 2015 een roadmap gepresenteerd met speerpunten om een aantal uitdagingen op het terrein van de ‘work-life balance’, waar werkende families mee worden geconfronteerd, aan te pakken. Deze roadmap vervangt het voorstel voor een zwangerschapsverlof richtlijn. Het belangrijkste doel van de Commissie met deze roadmap is om de lage arbeidsparticipatie van vrouwen aan te pakken. Dit door ervoor te zorgen dat ouders met kinderen makkelijker een balans kunnen vinden tussen hun professionele en persoonlijke leven.
Inhoud roadmap
In haar roadmap geeft de Commissie aan dat onderzocht moet worden of nieuwe wetgeving nodig is om de beschreven doelen te behalen. Zo is mogelijk wetgeving gewenst om zwangere vrouwen en moeders te beschermen, bijvoorbeeld door bepalingen op te stellen voor moeders die op het werk borstvoeding willen geven. Ook kan worden gedacht aan bepalingen die de positie van moeders moeten beschermen tegen ontslag. Wel geeft de Commissie aan dat, indien wordt gekozen voor nieuwe wetgeving, ervoor gewaakt moet worden dat men niet, net als bij het voorstel voor de Zwangerschapsverlof Richtlijn, weer in een patstelling terecht komt.
Geen wetgeving
De Commissie geeft in de roadmap ook aan dat niet per sé moet worden gedacht aan het opstellen van nieuwe wetgeving. Mogelijk kunnen de in de roadmap beschreven doelen ook worden bereikt door een nieuw beleidskader op te stellen, dat complementair is aan al bestaande wetgeving. Actiepunten waar in dit kader aan kan worden gedacht zijn o.a.: het opstellen van benchmarks, het organiseren van overleggen tussen lidstaten en bewustmakingscampagnes. Een combinatie van het opstellen van wetgeving en beleid behoort volgens de Commissie ook tot de mogelijkheden.
Bronnen
Richtlijn 92/85 EG Werkneemsters tijdens de zwangerschap
Wet arbeid en zorg, overheid.nl
Roadmap ‘New start to address the challenges of work-life balance faced by working families’, augustus 2015, Europese Commissie
Artikel ‘Timmermans wil Brusselse afspraken om meer vrouwen aan het werk te helpen’, 5 augustus 2015, Financieel Dagblad
Persbericht ‘Verlossing voor ouders: Commissie trekt vastgelopen voorstel inzake moederschapsverlof in en maakt weg vrij voor nieuwe aanpak’, 1 juli 2015, Europese Commissie
Meer informatie
Werkgelegenheid en sociaal beleid, Kenniscentrum Europa Decentraal
Nieuwsbericht ‘Concrete wetgevende EU-voorstellen zwangerschapsverlof in de maak’, Kenniscentrum Europa Decentraal
