Is een gemeente verplicht om niet-Nederlanders die onderdaan zijn van een andere EU-lidstaat in te lichten over hun stemrecht en registratieplicht voor de Europese verkiezingen?
Antwoord in het kort
Ja, gemeenten dienen actief informatie te verspreiden over de mogelijkheid van niet-Nederlandse EU-onderdanen die in Nederland wonen om in Nederland te stemmen voor de verkiezingen van het Europees Parlement. Dit kan bijvoorbeeld door informatie online te plaatsen op de gemeentelijke website of de informatie via huis-aan-huisbladen te verspreiden. De informatie dient voldoende duidelijk en gemakkelijk vindbaar te zijn voor niet-Nederlandse EU-burgers die in Nederland wonen. Deze burgers dienen met name op de hoogte te zijn van het feit dat zij zich vooraf in Nederland moeten registreren om een stem uit te kunnen brengen. Gemeenten wordt daarom geadviseerd om niet-Nederlandse EU-burgers actief aan te schrijven.
Stemrecht EU-burgers
Burgers die de nationaliteit van een EU-lidstaat hebben (EU-burgers) zijn bevoegd om te stemmen voor de verkiezingen van de leden van het Europees Parlement. Ook als zij in een andere EU-lidstaat wonen dan de lidstaat waar zij onderdaan van zijn. Deze mogelijkheid bestaat op grond van de Europese richtlijn 93/109/EG betreffende het actief en passief kiesrecht voor EU-burgers die verblijven in een lidstaat waarvan zij geen onderdaan zijn. De kiesgerechtigde heeft de keuze om in de lidstaat waar hij woont te stemmen of in de lidstaat waarvan hij onderdaan is. Niet-Nederlanders die in Nederland wonen en onderdaan zijn van een andere EU-lidstaat, hebben in Nederland onder een aantal voorwaarden stemrecht voor Europees Parlementsverkiezingen. Het gaat om personen die:
- op de dag van kandidaatstelling hun werkelijke woonplaats hebben in het Europese deel van Nederland;
- op de dag van stemming de leeftijd van 18 jaar hebben bereikt;
- niet zijn uitgesloten van het kiesrecht, hetzij in Nederland, hetzij in de lidstaat waarvan zij onderdaan zijn.
Niet-Nederlanders die onderdaan zijn van een andere EU-lidstaat en in Nederland wonen, kunnen dus in Nederland stemmen voor het Europees Parlement. Deze groep kiezers dient zich (eenmalig) te registreren als kiezer in Nederland voor de verkiezingen van het Europees Parlement, door een schriftelijk registratieverzoek in te dienen bij het college van burgemeester en wethouders van de gemeente waarvan zij ingezetene zijn (artikel Y 32 van de Nederlandse Kieswet).
Informatie- en registratieplicht
Nederlandse gemeenten zijn verantwoordelijk om inwoners met de nationaliteit van een andere EU-lidstaat erop te wijzen dat het mogelijk is om zich als kiesgerechtigde voor de Europese verkiezingen in Nederland te registreren. Artikel Y 32 lid 9 van de Nederlandse Kieswet stelt dat de gemeente waar een EU-burger zich voor het eerst in Nederland vestigt, verplicht is deze burger een formulier (het Y 32-formulier) toe te sturen waarmee hij zich in Nederland kan registreren om te stemmen voor de verkiezingen van het Europees Parlement. Gemeenten wordt daarom geadviseerd om niet-Nederlandse EU-burgers actief aan te schrijven. Door dit formulier in te vullen verklaart de kiezer geregistreerd te willen worden om in Nederland voor het Europees Parlement te stemmen. De registratie voorkomt dat de kiezer zowel in zijn lidstaat van herkomst als in Nederland zijn stem zou kunnen uitbrengen. Gemeenten zijn vervolgens verplicht om EU-burgers die inwoner van Nederland zijn en in Nederland hun stem willen uitbrengen voor de Europese verkiezingen op hun verzoek te registreren (artikel Y 32 Kieswet). Kiezers uit een andere EU-lidstaat blijven als kiezer in Nederland geregistreerd zolang zij in dezelfde gemeente blijven wonen (artikel Y 33 Kieswet). Indien de EU-burger verhuist naar een andere gemeente, dient de registratie opnieuw plaats te vinden.
Klacht Nationale ombudsman
In 2015 heeft de Nationale ombudsman een klacht van een niet Nederlandse EU-burger over ontoereikende informatievoorziening door een gemeente over de Europese verkiezingen gegrond verklaard. Een Tsjech klaagde dat de gemeente Weststellingwerf hem, als inwoner met de nationaliteit van een andere EU-lidstaat, onvoldoende actief had geïnformeerd over de verplichting om zich tijdig te registreren als hij in Nederland wilde stemmen. De informatie die de gemeente had verspreid via huis-aan-huisbladen en de verwijzing naar een algemene verkiezingswebsite, achtte de ombudsman in dit geval onvoldoende duidelijk en niet vindbaar genoeg. Bovendien oordeelde de ombudsman dat de informatie over de registratieplicht kenbaar moest zijn voordat de registratietermijn was verstreken.
Bron:
Rapport (nr. 2015/090) ‘’Een onderzoek naar de gemeentelijke informatieverstrekking aan EU-onderdanen rond de Europese verkiezingen’’, de Nationale ombudsman
