Het Hof van Justitie van de EU heeft op 5 maart prejudiciële vragen beantwoord in een zaak omtrent onrechtmatig verkregen staatssteun op basis van de Algemene groepsvrijstellingsverordening (AGVV). Aangezien het Hof zich niet vaak uitspreekt over de toepassing van de AGVV, ook al betreft het hier de oude AGVV, is dit noemenswaardig. De Europese rechter heeft in dit geval geoordeeld dat de nationale autoriteiten er inderdaad toe verplicht zijn de steun met rente terug te vorderen.
Onrechtmatig verkregen staatssteun
Het bedrijf Eesti Pagar had in 2008 van de publieke Estse ondernemerschapsorganisatie EAS staatssteun ontvangen om de aankoop van een productielijn voor brood te kunnen financieren. Deze steun was deels afkomstig uit het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Op grond van artikel 8 lid 1 van de AGVV, waar wordt bepaald dat staatssteun die een stimulerend effect heeft niet hoeft te worden onderworpen aan onderzoek door de Europese Commissie, is deze steun niet aangemeld maar is gekozen voor het doen van een kennisgeving op basis van de AGVV.
Bij een ex post controle van de Europese Commissie bleek echter dat er niet aan de voorwaarde van het stimulerend effect was voldaan omdat het bedrijf de steunaanvraag had ingediend toen de koopovereenkomst voor de productielijn al was gesloten. Volgens artikel 8 lid 2 van de AGVV is de bepaling over het stimulerend effect alleen geldig wanneer de steunaanvraag wordt ingediend voordat er aan de werkzaamheden waar deze betrekking op heeft wordt begonnen. Op grond van deze bepaling zag EAS zich genoodzaakt de steun met rente terug te vorderen, waarop Eesti Pagar de zaak voor de rechter bracht.
Beantwoording door EU-Hof
De rechter legde de zaak in hoger beroep voor aan het EU-Hof, met de vraag of de Europese rechter zich over een aantal punten kon uitspreken. Het Hof beantwoordde deze vragen op 5 maart jongstleden. Volgens het Hof komt het bedrijf Eesti Pagar niet in aanmerking voor de betreffende steunregeling, omdat de steunaanvraag werd ingediend toen er al een koopovereenkomst werd gesloten. De vrijstelling voor aanmelding met het oog op het stimulerend effect is dus niet van toepassing.
Daarnaast oordeelt het Hof dat de nationale autoriteiten, in dit geval EAS, ertoe zijn verplicht de onrechtmatig verkregen steun terug te vorderen. Deze verplichting vloeit voort uit artikel 108 lid 3 van het Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU). Hier staat dat nationale autoriteiten geen steunmaatregelen mogen nemen voordat deze door de Commissie op rechtmatigheid zijn gecontroleerd. Wanneer dit wel gebeurt en de steun blijkt, zoals in deze zaak, achteraf onrechtmatig, is het de verplichting van de betreffende autoriteit de verleende steun terug te vorderen.
Ook spreekt het Hof zich uit over de verplichting om de onrechtmatig verkregen steun met rente terug te vorderen. Deze verplichting vloeit tevens voort uit artikel 108 lid 3 VWEU. De rente moet betaald worden over de hele periode waarin een begunstigde steun heeft ontvangen, en moet minimaal gelijk zijn aan de rente die een begunstigde had moeten betalen wanneer hij hetzelfde bedrag op de markt had moeten lenen.
Bindend advies
Hoewel het oordeel en de uitvoering in deze zaak aan de nationale rechter wordt overgelaten, is het antwoord van het Hof bindend. De belangrijkste kwesties die uit deze zaak naar voren komen zijn de onrechtmatigheid van steunaanvragen na het sluiten van een commerciële overeenkomst en de verplichting voor nationale autoriteiten om onrechtmatig verkregen steun terug te vorderen. Bovendien is het nog altijd relevant omdat de voorwaarde van een stimulerend effect tevens in de huidige AGVV is terug te vinden.
Bron
Arrest van het Hof, 5 maart 2019, Hof van Justitie van de Europese Unie
Meer informatie
Wet terugvordering staatssteun: gevolgen decentrale praktijk, nieuwsbericht Kenniscentrum Europa Decentraal
Staatssteun, dossier Kenniscentrum Europa Decentraal
Algemene groepsvrijstellingsverordening, website Kenniscentrum Europa Decentraal
Terugvorderingsprocedure, website Kenniscentrum Europa Decentraal
