Het Rijk heeft een nieuw plan voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) gepresenteerd. Met het plan wil de overheid meer vraag naar duurzame, sociale en innovatieve producten en diensten creëren om zo het aanbod van marktpartijen te verduurzamen. Het plan heet ‘Opdrachtgeven met ambitie, inkopen met impact’ en loopt voor de periode 2021-2025.
Wat is Maatschappelijk verantwoord inkopen?
Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) houdt in dat bij het inkopen en aanbesteden van producten en diensten rekening wordt gehouden met de impact die deze inkopen hebben op het milieu en onze sociale leefomgeving. MVI is van cruciaal belang voor het behalen van klimaat- en milieuafspraken. Het doel van MVI is om alle overheden, en andere inkopende partijen, te stimuleren hun inkoopkracht in te zetten voor het realiseren van maatschappelijke doelen (zowel in het fysieke als het sociale domein). Denk hierbij aan het tegengaan van klimaatverandering, het stimuleren van de circulaire economie en het realiseren van een inclusieve arbeidsmarkt.
Decentrale relevantie
Decentrale overheden hebben binnen het inkoop- en aanbestedingsbeleid steeds meer aandacht voor duurzaamheid. In het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen hebben gemeenten, provincies, waterschappen en het Rijk reeds in 2016 afspraken over duurzaam inkopen vastgelegd. Ondanks het groeiende gebruik van MVI, is het nog niet vanzelfsprekend in alle inkoopprocessen en aanbestedingsprocedures. In het nieuwe MVI-plan wordt beschreven dat veel inkopende organisaties nog onvoldoende (effectief) gebruik maken van MVI. Met het MVI-plan voor 2021-2025 wil de overheid zorgen dat de afspraken over duurzaam inkopen een hoofdzaak worden in het inkoopproces van overheden.
Wettelijke basis
Het MVI-beleid is gebaseerd op bestuurlijke afspraken en op gedeelde maatschappelijke doelen. Sommige onderdelen hebben een juridische basis. Zo bieden artikelen in Richtlijn 2014/24/EU verplichtingen en instrumenten voor MVI. Deze Europese regels zijn geïmplementeerd in de Aanbestedingswet 2012. Daarnaast zijn ook een aantal sectorspecifieke Europese Richtlijnen relevant voor overheidsinkoop, zoals de Richtlijn schone wegvoertuigen (2019/1161/EU). Over deze Richtlijn heeft het Kenniscentrum Europa decentraal een praktijkvraag geschreven.
Beleid
Op Europees beleidsniveau wordt ook ingezet op MVI. In de Europese Green Deal worden overheden aangespoord duurzaam en groen in te kopen en aan te besteden. Zo heeft de Europese Commissie in het actieplan voor een circulaire economie de introductie van criteria en doelstellingen voor minimaal verplichte groene overheidsopdrachten per sector voorgesteld. Daarnaast wordt er vanuit de EU ingezet op het opstellen van nationale actieplannen voor de verduurzaming van overheidsinkoop. Het MVI-plan ‘opdrachtgeven met ambitie, inkopen met impact’ is het nationale actieplan van Nederland.
Wat staat er in het nieuwe MVI-plan?
Staatssecretaris Van Veldhoven heeft de Tweede Kamer geïnformeerd middels een Kamerbrief over het nieuwe MVI-plan. MVI en het behalen van de maatschappelijke doelen moeten een hoofdzaak worden van het inkoopproces bij overheden. In het plan worden vier hoofdlijnen uiteengezet waar de komende jaren aan zal worden gewerkt:
- Brede borging van MVI in de organisatie
Om MVI effectiever te maken, moet de verantwoordelijkheid voor het behalen van de MVI-doelen worden neergelegd bij de opdrachtgevers. Maatschappelijke doelen moeten worden door vertaald naar opdrachtformuleringen. Om ervoor te zorgen dat deze werkwijze door de hele organisatie wordt toegepast, kunnen overheden bijvoorbeeld MVI toevoegen aan de standaardprocedures.
- Strategische inzet op sectoren
Om strategischer in te zetten op specifieke sectoren worden er buyer groups opgezet, bestaande uit inkopers en opdrachtgevers van het Rijk en decentrale overheden. Het gaat hierbij om de sectoren waar overheidsinkoop het verschil kan maken, bijvoorbeeld omdat de overheid er zelf een grote speler in is. Voorbeelden van dit soort sectoren zijn de bouwsector, de ICT-sector of de energiesector. In deze buyer groups wordt gezamenlijk gekeken naar de verduurzaming van een productcategorie en hoe het MVI-beleid kan worden toegepast in aanbestedingen voor een specifiek product. Daarnaast vormen de buyer groups een netwerk om de dialoog en samenwerking tussen betrokken partijen te faciliteren.
- Vrijblijvendheid rondom MVI
Op dit moment zijn de MVI-criteria te vrijblijvend. Hierdoor bestaat er onvoldoende samenhang in de wijze waarop overheden inkopen, waardoor de markt niet kan veranderen. Een transparante manier van rapporteren en monitoren moet ervoor zorgen dat MVI als de standaard wordt gezien. Dit zal in nieuwe bestuurlijke afspraken met decentrale overheden en het Rijk worden vastgelegd. De operationalisering van de klimaatdoelstellingen wordt hierin ook meegenomen.
- Integrale aanpak van duurzame en sociale thema’s
In het MVI-plan 2021-2025 wordt ingezet op een integrale aanpak en ondersteuning van de MVI-thema’s. Het gaat om de thema’s klimaat, milieu, circulair, social return, diversiteit en inclusie en ketenverantwoordelijkheid. In de praktijk blijkt het lastig om een afweging te maken tussen de thema’s die relevant zijn voor de specifieke inkoop van een organisatie en hoe zwaar deze thema’s moeten meewegen. Er zullen instrumenten worden ontwikkeld om een integrale afweging tussen de thema’s te stimuleren.
Concrete uitwerking
De vier bovengenoemde hoofdlijnen zijn vertaald naar zeven actielijnen. Deze actielijnen bevatten concrete acties, onder andere gericht op bestuurlijke afspraken, opdrachtgeverschap, communicatie en governance. Het actiepakket is gericht op alle MVI-thema’s. Lees meer over de concrete uitwerking van het nieuwe MVI-beleid in het Nationaal Plan MVI 2021-2025 vanaf pagina 22.
Praktijkvoorbeeld CBCI-project
Een praktijkvoorbeeld van MVI is het Circular Bio-based Construction Industry (CBCI) project. Binnen dit project zijn er nieuwe manieren bedacht om circulair te bouwen en bio-gebaseerde materialen te gebruiken om zo een nieuwe duurzame tak van de bouwsector te ontwikkelen en te versterken. Hierbij is circulair ingekocht en aanbesteed. Lees meer over het CBCI-project in dit nieuwsbericht van Kenniscentrum Europa decentraal.
Bron
Kamerbrief over Nationaal Plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2021-2025, de Rijksoverheid
Opdrachtgeven met ambitie, inkopen met impact – Nationaal plan Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2021-2025, de Rijksoverheid
Meer informatie
Hoe uw organisatie nog beter maatschappelijk verantwoord kan inkopen, Kenniscentrum Europa Decentraal
Duurzaam aanbesteden, Kenniscentrum Europa Decentraal
Aanbestedingswet, Kenniscentrum Europa Decentraal
Green Deal pagina, Kenniscentrum Europa Decentraal
Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen 2016 -2020, de Rijksoverheid
