In het kader van de Green Deal streeft de Europese Commissie ernaar om de verontreiniging van lucht, water en bodem in Europa verregaand terug te dringen. Om dit te bereiken heeft de Commissie op 12 mei het ‘Zero Pollution Actieplan’ gelanceerd. In dit bericht zetten we de belangrijkste maatregelen uiteen die deel uitmaken van dit actieplan.
Het Zero Pollution Actieplan
Door middel van de maatregelen uit het Zero Pollution Actieplan wil de Commissie de preventie van verontreiniging integreren in andere relevante EU-wetgeving. Het doel is om in 2050 lucht,- bodem- en waterverontreiniging te hebben teruggebracht tot een niveau dat niet schadelijk is voor mens en natuur. Hierbij staat het aanpakken van vervuiling aan de bron centraal. Om dit te bereiken zijn tussentijdse doelstellingen voor 2030 geformuleerd.
De doelstellingen voor 2030
- Verbetering van de luchtkwaliteit moet zorgen voor 55% minder sterfgevallen als gevolg van luchtverontreiniging;
- De waterkwaliteit moet worden verbeterd door te zorgen voor 50% minder afval op zee en 30% minder microplastic in het milieu;
- De kwaliteit van de bodem moet worden verbeterd door het verlies van nutriënten te verminderen en het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen met 50% terug te dringen;
- Chronische hinder door verkeerslawaai moet met 30% verminderd worden;
- Luchtverontreiniging die een bedreiging voor de biodiversiteit vormt, moet met 25% worden teruggebracht;
- In 2030 moet de afvalproductie aanzienlijk verminderd zijn; de hoeveelheid stedelijk afval moet met 50% worden teruggedrongen.
Maatregelen en projecten
In het actieplan worden verschillende maatregelen en projecten gelanceerd om lucht-, water-, en bodemverontreiniging tegen te gaan.
Verbetering van de luchtkwaliteit
Verschillende luchtkwaliteitsnormen van de EU zijn momenteel minder streng dan de aanbevolen normen van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). De luchtkwaliteitsnormen van de EU zullen strenger moeten worden; de Commissie zal hier in 2022 een wetsvoorstel over indienen. Bestaande regelgeving over monitoring, modellering en over luchtkwaliteitsplannen wordt daarbij aangescherpt en verduidelijkt om decentrale overheden te helpen bij toepassing en handhaving daarvan.
Verder wil de Commissie luchtverontreiniging bestrijden door strengere eisen in te voeren voor landbouw-, industrie- en vervoerssectoren. Ze gaat bijvoorbeeld na of verdere maatregelen nodig zijn om ammoniakemissies aan banden te leggen. Dit zal worden meegenomen in de herziening van de Richtlijn Industriële Emissies. Verder zal de Commissie zich inzetten voor de vermindering van luchtverontreiniging door gebouwen en voor het verbeteren van de luchtkwaliteit binnenshuis.
Daarnaast gaat de Commissie samen met de lidstaten zorgen voor een vervolg op de nationale programma’s ter bestrijding van luchtverontreiniging (National Air Pollution Control Programmes; NACP). Dit moet ervoor zorgen dat tegen 2030 de luchtverontreiniging in ecosystemen met 25% is gedaald, wat de biodiversiteit ten goede komt.
Verbetering van de waterkwaliteit
Ook wil de Commissie duurzaam en efficiënt waterverbruik bevorderen en waterverontreiniging ontmoedigen. Ze zet in op betere monitoring en zal sturen op betere implementatie van wetgeving. Verder wil de Commissie bepaalde soorten stoffen, met name poly- en perfluoralkylstoffen (PFAS), uitfaseren. PFAS mogen alleen nog maar worden gebruikt als het van essentieel belang is voor de samenleving, zo is beschreven in de Strategie voor Duurzame Chemische Stoffen. Daarnaast gaat de Commissie de Richtlijn Stedelijk Afvalwater en de Richtlijn Zuiveringsslib evalueren. Dit moet een meer circulaire landbouwsector ondersteunen, bijvoorbeeld door maatregelen om nutriënten uit afvalwater te verwijderen en behandeld slib klaar te maken voor hergebruik.
Verbetering van de bodemkwaliteit
De EU moet volgens de Commissie toewerken naar een systeem met regelmatige beoordeling van de status van de bodem en waarin bodemvervuiling verder aangepakt wordt. Op alle niveaus moeten maatregelen genomen worden om bodemverontreiniging en kwaliteitsverval van grond terug te dringen en om vervuilde ecosystemen te herstellen. Als onderdeel van de aankomende Europese Bodemstrategie zal de Commissie maatregelen opstellen voor het identificeren, onderzoeken, beoordelen en saneren van verontreinigde gebieden.
Verdere maatregelen voor nulvervuiling
De Richtlijn Industriële Emissies is het voornaamste instrument van de EU voor het reguleren van lucht-, water-, en bodemverontreinigende emissies. Om meer innovatie te stimuleren en de uitstoot te verminderen herziet de Commissie deze richtlijn momenteel.
Chemische stoffen, materialen en producten moeten zo veilig en duurzaam mogelijk zijn, zowel bij het ontwerp als tijdens hun levenscyclus. Om verontreinigingsproblemen die daarbij spelen aan te pakken, zijn het nieuwe Actieplan voor een Circulaire Economie en de Strategie voor Duurzame Chemische Stoffen al goedgekeurd en zijn er ook andere initiatieven aangekondigd, zoals het Duurzaam Productbeleid Initiatief. Verder zal de Commissie nagaan hoe de herziening van de Richtlijn Energiebelasting er aan kan bijdragen dat gebruikers worden aangemoedigd om te kiezen voor minder vervuilende energiebronnen.
Daarnaast gaat de Commissie tegen 2024 een scorebord van groene prestaties van EU-regio’s in het leven roepen om de inspanningen van de regio’s voor het bereiken van de doelstellingen te meten. Ook gaat de Commissie een project starten met betrekking tot stedelijke actie om te komen tot nulvervuiling. Ze zal bijvoorbeeld nagaan wat de belangrijkste behoeften zijn op het gebied van stedelijke vergroening en innovaties om verontreiniging te voorkomen. De Commissie zal tegen 2024 de steden belonen die in de periode 2021-2023 de meeste vooruitgang hebben geboekt bij het terugdringen van lucht-, water-, en bodemverontreiniging.
Groene investeringen en digitale oplossingen
Het Meerjarig Financieel Kader 2021-2027 zal, tot slot, financiële ondersteuning bieden voor de vermindering en bestrijding van verontreiniging via onder andere het Cohesiebeleid en het Horizon Europa-programma. Een van de prioriteiten van Horizon Europa is de ondersteuning van gerichte onderzoeken en innovaties die relevant zijn om de gewenste nulvervuiling te bereiken. Zo moeten er meer digitale innovatiemogelijkheden ontstaan voor het verminderen van vervuiling. In 2021 gaat de Commissie als voornaamste project starten met Living Labs, gericht op digitale groene oplossingen en ‘slimme nulvervuiling’, met name om lokale initiatieven voor groene en digitale transitie ondersteunen.
Bronnen
European Green Deal: Commission aims for zero pollution in air, water and soil, Europese Commissie
EU Action Plan: ‘Towards Zero Pollution for Air, Water and Soil’, Europese Commissie
Meer informatie
Europese Green Deal: De weg naar klimaatneutraliteit, Kenniscentrum Europa Decentraal
Green Deal-webpagina, Kenniscentrum Europa Decentraal
