De ‘duurzame ontwikkelingsdoelen’ (SDG’s) zijn zeventien doelstellingen voor het aanpakken van onder andere duurzaamheid, (on)gelijkheid, armoede en klimaatverandering. De afspraak tussen de 193 landen van de Verenigde Naties is dat deze doelen in 2030 behaald zijn. Dit artikel zet uiteen hoe de Green Deal van Commissie Von der Leyen bijdraagt aan de realisatie van de SDG’s en richt zich met name op de zes SDG’s die binnen de Green Deal de meeste betrekking hebben op de dagelijkse werkzaamheden van decentrale overheden.
Duurzame ontwikkelingsdoelen en de Green Deal
De ‘duurzame ontwikkelingsdoelen’ (SDG’s) werden in 2015 unaniem opgesteld door alle 193 landen van de Verenigde Naties. Hoewel Europa wereldwijd voorop loopt bij het behalen van de SDG’s bleek in november 2019 dat de EU niet op schema ligt om de doelstellingen tegen 2030 te halen. Een maand later publiceerde Commissie Von der Leyen de Europese Green Deal; het Europese antwoord op problemen in verband met klimaat en milieu. De Green Deal is de kernprioriteit van de Commissie Von der Leyen en heeft als doel om van Europa het eerste klimaatneutrale continent te maken. Dit moet op een eerlijke en sociale wijze gebeuren. De Green Deal is dan ook het antwoord hoe deze Commissie de duurzame ontwikkelingsdoelen wil verwezenlijken.
Het Europese semester
Zowel in het werkprogramma 2019-2024 als in de Mededeling met betrekking tot de Green Deal stelt de Commissie dat zij het proces van macro-economische coördinatie in het kader van het Europees semester zal bijstellen om de SDG’s van de Verenigde Naties te integreren. Het Europees semester is een jaarlijkse cyclus van coördinatie van het economisch en begrotingsbeleid van de lidstaten van de EU. De lidstaten stemmen hierbinnen hun beleid af op de doelstellingen en de regels die op EU-niveau zijn overeengekomen. Zo analyseert de Commissie de nationale begrotingen van lidstaten en geeft waar nodig aanbevelingen.
Duurzame ontwikkelingsdoelen (SDG’s): een overzicht
Hieronder vindt u een overzicht van de SDG’s die binnen de Green Deal de meeste betrekking hebben op het werk van de decentrale overheden.
[su_spoiler title=”Doel 6: Schoon drinkwater & sanitair
De Commissie wil de vervuiling van het water tot nul terugbrengen en wil maatregelen voorstellen om de vervuiling door lozing van stedelijk afvalwater, door chemische stoffen, microplastics en door een teveel aan voedingsstoffen aan te pakken.” icon=”plus-circle” anchor=”monumentenregeling” class=”.normalweight”]In doel 6 is vastgesteld dat iedereen in 2030 toegang moet hebben tot schoon drinkwater. Om dat te realiseren moet bijvoorbeeld watervervuiling worden teruggedrongen. Een van de doelen van de Green Deal is het tot nul terugbrengen van vervuiling (2.1.8). In 2021 zal de Commissie hiervoor het zogenoemde ‘Zero Pollution’-actieplan vaststellen. Hierbinnen zal de Commissie maatregelen voorstellen om de vervuiling door lozingen van stedelijk afvalwater en door chemische stoffen, waaronder geneesmiddelen, aan te pakken. Daarnaast wil de Commissie een duurzaamheidsstrategie inzake chemische stoffen presenteren om het milieu beter tegen gevaarlijke chemische stoffen te beschermen. Verder stelt de Commissie voor om de EU-maatregelen ter bestrijding van de vervuiling door grote industriële installaties te evalueren.
Ook de doelstelling ‘Van Boer tot Bord’: de ontwikkeling van een eerlijk, gezond en milieuvriendelijk voedselsysteem (2.1.6) draagt bij aan het realiseren van doelstelling 6. Hierbinnen wil de Commissie de verontreiniging als gevolg van een teveel aan voedingsstoffen terugdringen. Eind deze maand (maart 2020) zal de commissie daarvoor de ‘Van Boer tot Bord’-strategie publiceren. Verder draagt de doelstelling ‘Het bedrijfsleven mobiliseren voor een schone en circulaire economie’ (2.1.3) bij aan het realiseren van schoon drinkwater. In het recent gepubliceerde actieplan voor de Circulaire Economie stelt de Commissie voor om verontreiniging van het water door schadelijke bronnen, zoals microplastics aan te pakken. [/su_spoiler]
[su_spoiler title=”Doel 7: Toegang tot betaalbare, betrouwbare, duurzame en moderne energie voor iedereen
Europa moet het eerste klimaatneutrale continent worden. De komende jaren staat het reduceren van de uitstoot van broeikasgassen centraal voor de Commissie. De Commissie zet daarom in op energie-efficiëntie en slimme integratie van de energiemarkt. ” icon=”plus-circle” anchor=”monumentenregeling” class=”.normalweight”]
In doel 7 is vastgelegd dat iedereen in 2030 toegang moet hebben tot betaalbare, betrouwbare en duurzame energie. Om dit doel te bereiken moeten de energiebronnen beter onderzocht worden, evenals de technologie waarmee duurzame energie opgewekt kan worden. Het reduceren van de uitstoot van broeikasgassen staat centraal in de Green Deal. De eerste doelstelling binnen de Green Deal is dan ook ‘Het ambitieniveau van de EU inzake het klimaat voor 2030 en 2050 verhogen’ (2.1.1). In 2050 moet Europa het eerste klimaatneutrale continent worden.
Om dat te kunnen realiseren is de tweede doelstelling van de Green Deel om te ‘Zorgen voor schone, betaalbare en veilige energie’ (2.1.2). Om een koolstofarme energiesector te krijgen moet energie-efficiëntie volgens de Commissie prioriteit krijgen. Daartoe zal de Commissie de nationale energie- en klimaatplannen beoordelen. Ook zal zij relevante energiewetgeving tegen juni 2021 evalueren en zo nodig een herziening daarvan voorstellen.
Daarnaast is het volgens de Commissie essentieel dat de Europese energiemarkt volledig wordt geïntegreerd, gekoppeld en gedigitaliseerd. De Commissie zal daarom medio 2020 maatregelen ter bevordering van slimme integratie presenteren. Ook wil het de ontwikkeling van koolstofvrije gassen krachtiger ondersteunen. Tegelijkertijd moet de energievoorziening van de EU voor consumenten en bedrijven veilig en betaalbaar zijn. In 2020 zal de Commissie daarom onder andere richtsnoeren vaststellen om de lidstaten te helpen het probleem van energiearmoede op te lossen.
[/su_spoiler]
[su_spoiler title=”Doel 9: Bouw veerkrachtige infrastructuur, bevorder inclusieve en duurzame industrialisering en stimuleer innovatie
Voor de uitvoering van de Green Deal is infrastructuur op alle terreinen noodzakelijk. De Commissie zet daarom in op slimme infrastructuur en innovatieve technologieën.” icon=”plus-circle” anchor=”monumentenregeling” class=”.normalweight”]
Voor het realiseren van veel doelen is infrastructuur noodzakelijk. Onder infrastructuur valt onder andere transport, wegen, irrigatie, energie en informatie- en communicatietechnologie. Om de infrastructuur doeltreffender en duurzamer te maken is ook technologische vooruitgang nodig.
Ook voor de Commissie is infrastructuur een integraal onderdeel voor de uitvoering van de Green Deal en het zorgen voor ‘Schone, betaalbare en veilige energie’ (2.1.2). Zo stelt de Commissie dat de transitie naar klimaatneutraliteit slimme infrastructuur vereist. Een deel van de bestaande infrastructuur en middelen moet daarvoor worden geüpgraded. De Commissie stelt voor het regelgevingskader voor energie-infrastructuur, waarvan de TEN-E-verordening deel uitmaakt, te herzien. Deze herziening zal innovatieve technologieën en infrastructuur, zoals slimme energienetten, waterstofnetwerken en koolstofafvang, -opslag en ‑gebruik en energieopslag, mogelijk moeten maken.
Daarnaast wil de Commissie de ‘Overgang naar duurzame en slimme mobiliteit versnellen’ (2.1.5). Hierbinnen wil de Commissie bijvoorbeeld slimme systemen voor verkeersbeheer ontwikkelen. Die moeten bijdragen aan het verminderen van verkeersopstoppingen en milieuverontreiniging, met name in stedelijke gebieden. Maar ook wil de Commissie hierbinnen de richtlijn betreffende infrastructuur voor alternatieve brandstoffen herzien.
Verder wil de Commissie ‘Onderzoek mobiliseren en innovatie stimuleren’ (2.2.3) waarbinnen ook actief wordt gekeken naar digitale infrastructuur.
[/su_spoiler]
[su_spoiler title=”Doel 11: Maak steden en menselijke nederzettingen inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam
Binnen de Green Deal zullen steden duurzamer, ‘slimmer’ en minder vervuilend moeten worden. De Commissie stelt maatregelen voor om de milieu-impact van steden te reduceren en de biodiversiteit in steden te vergroten.” icon=”plus-circle” anchor=”monumentenregeling” class=”.normalweight”]
In doel 11 is vastgelegd dat steden duurzamer, veerkrachtiger en inclusiever moeten zijn. Daarom zet doel 11 onder andere in op de thema’s:
- huisvesting
- vervoersystemen
- stadsontwikkeling
- cultureel en natuurlijk erfgoed
- de milieu-impact (waaronder ook luchtkwaliteit en afvalbeheer) van steden en
- inclusieve openbare ruimtes.
Om onder andere steden bij de Green Deal te betrekken wil de Commissie een klimaatpact met regionale en lokale overheden, de industrie, lokale gemeenschappen en burgers sluiten. Het Burgemeestersconvenant van de EU wordt onder andere genoemd als een belangrijke partij voor de duurzame stedelijke ontwikkeling.
Verder heeft de Commissie een ‘Stedelijk Europa’-initiatief aangekondigd dat steden zal assisteren om optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden om duurzame strategieën voor stedelijke ontwikkeling te ontwikkelen. Ook hier zal het Burgemeestersconvenant van de EU een centrale rol spelen. De Commissie zal met dit platform samenwerken om bijstand te verlenen aan steden en regio’s die ambitieuze verbintenissen willen aangaan inzake klimaat- en energiebeleid.
Daarnaast zet de Green Deal zelf met name in op het creëren van slimme steden. Dit moet ervoor zorgen dat de milieu-impact van steden wordt gereduceerd. Zo moeten de ‘Overgang naar duurzame en slimme mobiliteit’ (2.1.5) milieuverontreiniging in met name stedelijke gebieden verminderen. Hiervoor moet onder ander het vervoer minder vervuilend worden. De Commissie stelt daarom voor om strengere normen voor de emissie van luchtverontreinigende stoffen van voertuigen te introduceren. Ook overweegt de Commissie de Europese handel in emissierechten ook op het wegvervoer toe te passen.
Een andere doelstelling van de Green Deal is het ‘Behoud en herstel van ecosystemen en biodiversiteit’ (2.1.7). Eind deze maand (maart 2020) zal de Commissie een biodiversiteitsstrategie presenteren waarmee zij de voornaamste oorzaken van het verlies aan biodiversiteit in de EU wilt aan pakken. De biodiversiteitsstrategie zal ook voorstellen bevatten om de Europese steden groener te maken en de biodiversiteit in stedelijke ruimten te vergroten.
De al eerder genoemde doelstelling ‘het streven om vervuiling tot nul terug te brengen voor een gifvrij milieu’ (2.1.8) raakt ook nauw aan doel 11 van SDG’s. In 2021 zal de Commissie een Zero Pollution-actieplan vaststellen waarin onder andere maatregelen staan om de vervuiling door lozing van stedelijk afvalwater aan te pakken.
[/su_spoiler]
[su_spoiler title=”Doel 12: Verzeker duurzame consumptie- en productiepatronen
Om consumptie- en productiepatronen te verduurzamen en de totale hoeveelheid afval te verminderen wil de Commissie dat duurzame producten de norm worden. Ook stelt de Commissie voor om criteria voor verplichte groene overheidsopdrachten te introduceren.” icon=”plus-circle” anchor=”monumentenregeling” class=”.normalweight”]
In doel 12 is vastgesteld dat consumptie- en productiepatronen duurzaam moeten zijn. Hiervoor moet onder andere de afvalproductie worden beperkt door middel van preventie, vermindering, recycling en hergebruik. Doel 12 legt ook vast dat duurzaam aanbesteden moet worden bevorderd.
De doelstelling ‘Het bedrijfsleven mobiliseren voor een schone en circulaire economie’ (2.1.3) draagt hier direct aan bij, net zoals het recent gepubliceerde Circulaire Actieplan. Het Actieplan richt zich specifiek op duurzame producten, het verminderen van afval en duurzaam aanbesteden.
Op het gebied van afval is het doel om de totale hoeveelheid afval te verminderen en stedelijk afval tegen 2030 te halveren. Hiervoor wil de Commissie afvalreductiedoelstellingen voor specifieke afvalstromen opzetten. Om de grondstoffen in afval optimaal te benutten wil de Commissie een EU-wijd systeem voor gescheiden afvalinzameling voorstellen. Ook wordt er gekeken naar de standaardisatie van kwaliteitsmanagement, zodat de kwaliteit van het afval dat is bestemd voor hergebruik verzekerd kan worden. Daarnaast stelt de Commissie voor om maatregelen rondom zorgwekkende stoffen in afval aan te scherpen en te ontwikkelen om vervuiling te voorkomen. Zo moet bijvoorbeeld de classificatie van gevaarlijke afvalstoffen worden verbeterd. Daarnaast stelt het Actieplan voor om het beleidskader van afvalmanagement te moderniseren, zodat het geschikt is voor de circulaire economie.
Op het gebied van duurzaam aanbesteden stelt het actieplan voor om criteria voor verplichte groene overheidsopdrachten te introduceren. Ook wil de Commissie doelstellingen voor groene overheidsopdrachten per sector invoeren. Daarnaast moet er een verplichte rapportage van de groene overheidsopdrachten komen.
[/su_spoiler]
[su_spoiler title=”Doel 15: Bescherm, herstel en bevorder het duurzaam gebruik van ecosystemen, beheer bossen duurzaam, bestrijd woestijnvorming en landdegradatie en draai het terug, en roep het verlies aan biodiversiteit een halt toe.
Om de biodiversiteit en ecosystemen te beschermen komt de Commissie met een biodiversiteitsstrategie en een nieuwe EU-bosstrategie. Daarnaast stelt de Commissie maatregelen voor om verontreiniging van bodem, water en lucht tot nul terug te brengen ” icon=”plus-circle” anchor=”monumentenregeling” class=”.normalweight”]
In doel 15 is vastgelegd het leven op het land beter te beschermen, te herstellen en te bevorderen. Hiervoor moet onder andere het verlies van biodiversiteit een halt toe worden geroepen en de met uitsterven bedreigde soorten worden beschermd. Ook het behoud, herstel en duurzaam gebruik van zoetwaterecosystemen en hun diensten valt onder doel 15.
De Commissie integreert deze SDG in de doelstelling ‘Behoud en herstel van ecosystemen en biodiversiteit’ (2.1.7). Eind deze maand (maart 2020) komt de Commissie met een biodiversiteitsstrategie. Hierin wil de Commissie de oppervlakte van het Natura-2000-netwerk uitbreiden en bijvoorbeeld ook beschermde gebieden in de zee opnemen in dit netwerk.
Ook zal de Commissie eind 2020 een nieuwe EU-bosstrategie vaststellen. Deze zal gericht zijn op effectieve bebossing en de instandhouding en het herstel van bossen in Europa, het terugdringen van bosbranden en de omvang daarvan, en het bevorderen van de bio-economie. Het kader van het gemeenschappelijk landbouwbeleid moet daarnaast bosbeheerders aanzetten tot het duurzaam in stand houden, aanplanten en beheren van bossen.
Ook in de ‘Ontwikkeling van een eerlijk, gezond en milieuvriendelijk voedselsysteem’ (2.1.6) speelt in SDG 15 een rol. De huidige voedselproductie leidt namelijk tot lucht-, water- en bodemverontreiniging en draagt bij tot het verlies van biodiversiteit. Het gemeenschappelijk landbouwbeleid en het gemeenschappelijk visserijbeleid zullen daarom belangrijke instrumenten zijn het milieu te beschermen en de biodiversiteit in stand te houden. Hierop aansluitend draagt het ‘Streven om vervuiling tot nul terug te brengen voor een gifvrij milieu’ (2.1.8) ook bij aan het realiseren van SDG 15.
[/su_spoiler]
SDG’s en decentrale overheden
Gemeenten
Decentrale overheden spelen een belangrijke rol in het bereiken van de SDG’s. Veel van deze duurzame doelstellingen raken aan lokale en regionale opgaven. Veel gemeenten zijn dan ook al bezig met de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen in kader van de VNG Gemeenten4GlobalGoals-campagne. Daarnaast is de Willemshof, het pand van de VNG, een Global Goal House 11 geworden en daarmee de plek in Nederland die het doel van het inclusief, veilig, veerkrachtig en duurzaam maken van steden en gemeenschappen behartigt.
Provincies
Een voorbeeld van hoe provincies zich bezighouden met de ontwikkelingsdoelen is de SDG-aanbesteding van de provincie Overijssel. In een aanbesteding voor warme en koude drankenvoorziening waren de zeventien mondiale werelddoelen geïntegreerd. Provincies dragen daarnaast via hun kerntaken bij aan het realiseren van de SDG’s.
Waterschappen
Ook de waterschappen dragen via hun kerntaken actief bij aan verschillende SDG’s in Nederland. Daarnaast werken de 21 waterschappen mee aan het internationale Blue Deal-programma om wereldwijd goed waterbeheer te versterken en doel 6 (Schoon drinkwater & sanitair) voor miljoenen mensen wereldwijd te realiseren.
Bron
De Europese Green Deal, Europese Commissie
Duurzame Ontwikkelingsdoelen, SDG Nederland
Circular Economy Action Plan, for a cleaner and more competitive Europe, Europese Commissie
Meer informatie
Green Deal in het werkprogramma 2020, Kenniscentrum Europa Decentraal
Commissie publiceert nieuwe plannen voor circulaire economie, Kenniscentrum Europa Decentraal
